Umumiy doc

 
6.2-§. GAZLARNING TARKIBINI TAHLIL QILISH 
Gaz analizatorlari tekshirilayotgan gaz aralashmasidagi komponent yoki 
komponentlar yig‘indisi konsentrasiyasi haqida ma’lumot beradigan qurilmalardir. 
Gaz anlizatorlari sanoatning barcha sohalarida va ilmiy-tadqiqot ishlarida keng 
ishlatiladi. Keyingi yillarda atrof-muhitni muhofaza qilishga katta e’tibor 
berilayotganligi munosabati bilan sanoat korxonalari chiqindilari tarkibidagi zarari 
qo‘shilmalar miqdorini, ishlab chiqarish xonalari va atmosferadagi zararli 
qo‘shilmalar miqdorini nazorat qilishga mo‘ljallangan gaz analizatorlari ishlab 
chiqarish va ulardan foydalanish keskin kengaydi. Aholi yashaydigan hududlar 
havosining sifatini nazorat qilish uchun havoni ifloslantiradigan is gazi, azot 
qo‘shoksid, chang va boshqa shu kabi moddalar konsentrasiyasi o‘lchanadi. 
Sanoatda ishlatiladigan avtomatik gaz analizatorlarining ko‘pchiligi gaz 
aralashmalaridagi 
bitta 
komponentning 
konsentrasiyasini 
o‘lchash 
uchun 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

187 
mo‘ljallangan. Bu holda gazlarning aralashmalari binar deb qaralib, undagi 
aniqlanadigan komponent o‘lchanayotgan aralashmaning fizik-kimyoviy xossalariga 
ta’sir qiladi, qolgan komponentlar esa, ularning tarkibi va konsentrasiyasidan qat’i 
nazar, ularning xossalariga ta’sir qilmaydi va aralashmaning ikkinchi komponenti 
hisoblanadi. Ko‘p komponentli gaz aralashmalarining tashkil etuvchilarini tahlil 
qilish uchun mo‘ljallangan gaz analizatorlari ham mavjud. 
Gaz analizatorlari ishlash prinsipi (tahlil qilish usuli), tahlil qilinayotgan 
muhitning xossalari, aniqlanayotgan komponentlar soni, ishlanish turi, chiqish 
signalini unifikasiyalash usuli va o‘lchash natijalarini berish usuli kabi belgilariga 
ko‘ra tasniflanishi mumkin. 
Eng oddiy holda namunani o‘zgartirmasdan tahlil qilish mumkin, bu erda, 
tahlil qilinayotgan aralashma tarkibi to‘g‘risida o‘lchanayotgan parametrga qarab 
bevosita xulosa chiqariladi. Tahlil qilishda namunani o‘zgartirish analitik o‘lchash 
tanlanuvchanligini oshirish imkonini beradi. Namunani o‘zgartirish uchun fizik 
usullardan ham, kimyoviy usullardan ham foydalanish mumkin. Agar namunaga 
ta’sir qilish uning fizik xossalarini tubdan o‘zgartirib yuborsa, bunday o‘zgartirish