Umumiy fizika kafedrasi

Ishni bajarish tartibi
1.Katod vazifasini utaydigan mis elektrodning m₁ massasini tarozida tortib ulchang.
2.Mis kuprosi eritmasiga mis elektrodlarni botiring. Tok manbi ampermetr, reostat mis kuprosi eritmasiga tushirilgan elektrodlar va kalitni ketma-ket ulab zanjir tuzing. (1-rasm).

3.Tajribada boshlangan t₁ vaktni belgilang. Kalitni ulab, reostat yordamida tok kuchi kattaligini 1-1,5 A kiymatida uzgartirmay saklang.
4.15-20 min vakt ichida elektrolitdan tok utgach, kalitni uzing va shu momentdagi t₂ vaktni belgilang. Tajriba vaktini t₂-t₁ formula buyicha xisoblang.
5.Elektrodni eritmadan oxista chikarib oling va uni shkafda kuriting. Elektrodning unda ajralib chikkan mis bilan birgalikdagi m₂ massasini tarozida ulchang. ifodadan elektroliz jarayonida ajralib chikkan misning m massasini xisoblang.
6.(2) tenglamadan misning k elektroximiyaviy ekvivalenti kiymatini aniqlang.
7. Faradey sonini aniqlang.
8.Tajribani 2-3 marta takrorlang.
9.Tajriba natijalarini quyidagi jadvalga yozing.

Tajriba nomeri	min	min	s	A	kg	kg	K kg	Kур kg			F A

10. Natijani - yozing.

Mis (Si^-)	0,33
Yoritish lampochkalari
Kuvvat, Vt	Kuchlanish
	110 V va 127 V	220V
	Yoruglik oqimi	-
10	70
15	125	101
25	228	198
40	380	340
60	660	540
75	915	698
100	1320	1050
150	2280	1845
300	5160	4350
500	9100	8000
1000	19500	18000

Savol va topshiriqlar.

1. 
   Elektr o’tkazuvchanlik xususiyatiga kura suyukliklar qanday guruhlarga ajratiladi?
   

2.Elektroliz nima? Elektrolitik dissotsiatsiya va rekombinatsiya jarayonlari haqida gapirib bering.
3.Qanday jarayon elektroliz deyiladi?
4. Elektrolizning texnikada qullanilishiga misollar keltiring.
5. Faradey qonunini aytib bering. Elektroximiyaviy ekvivalent deb qanday kattaliklarga aytiladi?


Laboratoriya ishi №8
O’tkazgichlarni parallel va ketma-ket ulashni o’rganish


Ishni bajarishdan maqsad. О‘tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulashni, elektr zanjirlarini tuzishni va hisoblashni о‘rganish.
Kerakli asbob va materiallar:Ampermetr, voltmetr, tok manbai, qarshiliklar, reostat, kalit, ulchov simlari.
ISH TО‘G‘RISIDA TUSHUNCHA

Elektr energiyasi tok manbaidan istemolchiga simlar orqali uzatiladi.Buning uchun murakkabligi turlicha bulgan elektr zanjirlari tuziladi.. Bunda istemolchilar kupincha ketam-ket va parallel ulanadi.

Qarshiligi R₁ va R₂ bо‘lgan ikki о‘tkazgich ketma-ket ulangan bо‘lsin (1 rasm). О‘zgarmas tok utayotganida о‘tkazgichlarda elektr zaryadlari ushlanib qolmaydi va о‘tkazgichning har qanday kesimi orqali malum vaqt ichida ayni bir zaryad utadi. Shuning uchun ayrim qarshiliklardan utayotgan tokning kuchli bir xil.
(1)

1-rasm
Zanjirning tekshirilayotgan AS qismi uchlaridagi kuchlanish zanjirning AV va VS qismlari uchlaridagi kuchlanishlardan tashkil topadi:
(2)
Zanjirning AS,AV,VS qismlariga om qonunini qullaymiz
(3)
Bunda R- tula qarshilik (6.3) ni (6.3) ga quyib (6.1) ni hisobga olsak
(4)
ni hosil qilamiz. Zanjirda n ta о‘tkazgich ketma-ket ulangan bо‘lsa,
(5)
Qarshiliklari va bо‘lgan о‘tkazgichlar parallel ulangan bо‘lsin (2-rasm)

2-rasm
Bu holda I umumiy tok kuchi ikki qismga tarmoqlanadi. О‘tkazgichlar tarmoqlangan A nuqtada elektr zaryadi tuplangani uchun, tugunga vaqt birligi ichida keladigan zaryad usha vaqt ichida tugundan ketadigan zaryadga teng bо‘lishi kerak.
(6)
Bunda I₁ , I₂ -birinchi va ikkinchi qarshiliklardan utayotgan tokning kuchlari.
Parallel ulangan о‘tkazgichlarda kuchlanish bir xil bо‘ladi.
(7)
Zanjirning AV,SD, YEF qismlariga Om qonunini tadbiq etamiz,
(8)
(8) ni (6) ga qо‘yib, (7) ni hisobga olsak.
(9)
ni hosil qilamiz. Zanjirda 3 ta о‘tkazgich parallel ulangan bо‘lsa
(10)


Ishni bajarish tartibi
1. Tok manbai reostat, kalit, ampermetr, kalit, ampermetr, qarshiliklar (3ta) ni ketma-ket ulab zanjir tuzing. Voltmetr klemmalariga ikkita о‘tkazgich ulang.
О‘tkazgichlarning ikkinchi uchlarini bush qoldiring (3-rasm)
2. Kalitni ulab, ampermetrning 1 kо‘rsatishini yozib oling.
3. Voltmetrdan chiqqan simlarning uchlarini AD,AV,VS,SD, uchastkalariga tekkizib, U, U₁,U₂,U₃ kuchlanishlarni ulchang.(2) tenglikni tо‘g‘riligiga ishonch hosil qiling.
4.Om qonuni dan foydalanib AD, uchastkaning qarshiligi (tula qarshilikni shuningdek, AV,VS,SD qismlaridagi R₁,R_2,R₃ qarshiliklarni) hisoblang.