Umumiy fizika kafedrasi

Ishni bajarish tartibi
1. Reoxordning uzunligini ulchov lentasi yordamida о‘lchang
2. Reoxordning simini diametrini shtangensirkul yordamida о‘lchang
3. Tok manbai, -reoxord, -reostat, ampermetr, -voltmetr, kalitdan iborat
1 rasmda kо‘rsatilganidek zanjir tuzing.

1-rasm. Tajriba qurilmasi.
4. Kalitni ulab, zanjirdagi U tok kuchi va reoxord uchlaridagi kuchlanishni ulchang.
5. Om qonuni (3) dan foydalanib reoxord qarshiligini hisoblang.
6. (8) tenglamaga asosan reoxord materialining solishtirma qarshiligini hisoblang.
7. Reostat yordamida kuchlanishni о‘zgartirib, tajribani 3-4 marta takrorlang.
8. Xatolikni hisoblang.
9. Tajriba natijalarini quyidagi jadvalga yozing.

T/r	L (m)	d (m)	S (m^2)	I (A)	U (B)	R (Om)	(Om m)	(Om m)

10. Natijani kо‘rinishda yozing.


Savol va topshiriqlar
1.Om qonunini aytib bering.
2.Qarshiliklar deb nimaga aytiladi? Uning ulchov birliklarini ayting.
3.Metallarning qarshiligi nimalarga bog‘liq?
4. Solishtirma qarshilik deb qanday kattalikka aytiladi? Uning ulchov birliklarini ayting?
5. Butun zanjir uchun Om qonunini tushuntiring.
6. Qarshiliklarni ketma-ket ulash qanday amalga oshiriladi va uning formulasini keltirib chiqaring va yozing.

Laboratoriya №7
Misning elektrokimyoviy ekvivalentini aniqlash.


Ishning maqsadi: Elektroliz xodisasi bilan tanishish. Faradeyning birinchi qonuni tajribada tekshirish. Misning elektroximiyaviy ekvivalentini va Faradey sonini aniklash.
Kerakli asbob va materiallar: uzgarmas tok manbai, tarozi va tarozi toshlari, ampermetr, sekundomer (soat), reostat, kalit, mis elektrod, mis kuprosi eritmasi, ulchovchi simlar, kuritish shkafi, silindrik idish.


Ish tug‘risida tushuncha
Suvda kislota ishkor va tuzlar eriganda ularning molekulalari ionlarga ajraladi. Bu jarayon elektrolitik dissotsiatsiya deyiladi. Ionlarga dissotsiatsiyalangan molekulalari bо‘lgan eritma elektrolit deb ataladi. Elektrolitlarda zaryad tashuvchilar musbat va manfiy zaryadlangan ionlardir. Masalan mis kuprosining suvdagi eritmasi elektrolit bо‘ladi.

Ichida elektrolit bо‘lgan idishga manba kutblarida ulangan elektrodlar tushirilsa, manfiy ionlar musbat elektrodga, ya’ni anodga tomon musbat ionlar esa manfiy elektrodga –katodga tomon xarakatga keladi. Natijada elektroddan tok utadi. Katodga yetib kelgan musbat ionlar undan uziga yetishmagan elektronni oladi va neytral atomga aylanib, elektrodda utirib koladi. Manfiy ionlar anodga kelib ortikcha elektronni beradi va ular xam neytral atomlar yoki molekulalarga aylanadi.
Elektrolitdan elektr toki utganda elektrolit tarkibidagi moddalarning elektrodlarda ajralib chikish jarayoni elektroliz deb ataladi.
Faradeyning birinchi konuniga kura elektrolitdan elektr toki utganda elektrodda ajralib chikkan moddaning m massasi I tok kuchiga va tokning t utish vaktiga proporsionaldir:
(1).
bu yerda k-proporsionallik koeffitsenti (1) ifodaga kura Kl bо‘lganda m=k ya’ni k koeffitsentining son kiymati ionlar 1 Kl zaryad olib о‘tganda elektrodda ajralgan modda massasiga teng. Bu koeffitsent moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deb ataladi. (1) tenglamaga asosan elektroximiyaviy ekvivalenti kg/Kl xisobida ulchanadi.
Agar elektrolitdan utgan I tok kuchi va tokning t utish vakti xamda elektroliz jarayonida ajralib chikkan moddaning m massasi ma’lum bо‘lsa,
(2)
tenglamadan moddaning elektroximiyaviy ekvivalentini aniklash mumkin. Faradeyning ikkinchi konuni moddalarning elektroximiyaviy ekvivalentlari ularning ximiyaviy ekvivalentlariga proporsional ekanligini ifodalaydi.
(3)
bunda s- prporsionallik koeffitsenti bulib, xamma moddalar uchun bir xil, A- moddaning atom og‘irligi, n-moddaning valentligi. Odatda S koeffitsiyenti urniga unga teskari bulgan mikdor kiritiladi:
(4)
(4) ga asosan (3) ni kuyidagicha yozish mumkin.
(5)
bundan F-Faradey soni deyiladi.