Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Kerakli asbob va jihozlar: 
1. 
Nyuton xalqalari uchun shisha plastina (471 111) – 1ta
2. 
Nur sochgichlar (471 88) – 2ta 
3. 
Hoshiyali linza f =+200 mm (460 04) – 2ta 
4. 
Pretsezion optik stol, 1 m (460 32) – 1ta 
5. 
Yuritkichlar, H = 60 mm/B=36 mm (460 353) – 5ta
6. 
Yuritkich, H = 60 mm/B=50 mm (460 351) – 1ta
7. 
Konsol richag 100 (460 356) – 1ta
8. 
Xona galogen lampasi 12 V, 50/90 W (450 64) – 1ta
9. 
Choʻgʻlanma lampa 12 V/90 W, (450 63) – 1ta
10. 
Transformator 2 … 12 V (521 25) – 1ta 
11. 
Biriktiruvchi sim, 100 cm, (501 33) – 2ta 

---

199 
Tajriba qurilmasi: 
Izoh: Agar Nyuton xalqalari uchun shisha plastinaga ta′sir qilayotgan bosim juda 
yuqori yoki asimmetrik boʻlsa, shisha plastinalar doimiy deformasiyalanishi yoki 
shikastlanishi mumkin. Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalarni sozlashda 
qoʻllaniladigan oʻyiqli vintlarni burishda juda ehtiyot boʻling. Tajriba qurilmasi 
81-rasmda tasvirlangan. 
Ikkita 
𝑆
1
va 
𝑆
2
nurni ajratgichlar yordamida, Nyuton xalqalari qoʻshni devorga 
proyeksiyalanadi. Bu esa interferension hodisalarni bir vaqtda kuzatishga va shu 
bilan ularni bir-biri bilan taqqoslashga imkon beradi. 
- Optik kursini devordan taxminan 2,0 m masofada parallel qilib oʻrnating.
- 81-rasmda keltirilganidek, galogen lampani H optik kursiga joylashtiring.
- 
𝑆
1
nur ajratgichni galogen lampadan 30 sm masofada optik kursiga joylashtiring 
va uni 45 ° burchak ostida toʻgʻirlang.
- Galogen lampani H yoqing va uni nur ajratgichga yoʻnaltiring.
- 81-rasmda keltirilganidek, nayezdnik va konsoldan foydalanib, linzani 
𝐿
1
bevosita nur ajratgich 
𝑆
2
oldiga joylashtiring. 
81-rasm. Oʻtgan va qaytgan yorugʻlikda Nyuton xalqalarini bir vaqtda kuzatish 
uchun tajriba qurilmasi. H: galogen lampa. LP yassi-qavariq linza va shisha 
plastina. 
𝑆
1
, 
𝑆
2
 nur ajratgichlar. 
𝐿
1
, 
𝐿
2
 xalqalarni shaklllantirish uchun linzalar. 

---

200 
- Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalarni optik kursiga 
𝑆
1
nur ajratgichdan 
taxminan 16 sm masofada joylashtiring (plastinadan masshtab 
𝑆
1
nur ajratgich 
yoʻnalishida koʻrsatilishi kerak)
- Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalarli nayezdnikni nur ajratgich tomon, 
𝑡
0
𝐿
1
linza orqali devorda xalqasimon tasvir paydo boʻlmaguncha siljiting.
- Buning uchun oldin Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalarli oʻyiqli vintni 
boʻshating va keyin ehtiyotkorlik bilan qotiring. 
a) shisha plastinalar tutashadi (ya′ni hali hyech qanday interferension xalqalar 
markazdan chiqmaydi va qaytgan yorugʻlikning eng ichki halqasi qoramtir 
boʻladi.)
b) xalqasimon sistema aynan masshtabning markazida joylashadi (Xalqasimon 
sistema doimo aylanayotgan vint yoʻnalishida siljiydi.
- Agar zarur boʻlsa, 
𝐿
1
linzani to xalqasimon tasvirning devordagi obrazi keskin 
boʻlmaguncha siljiting.
- 
𝐿
1
linzani Nyuton xalqalari uchun shisha plastinalarli nayezdnikdan taxminan 20 
sm masofada joylashtiring.
- 
𝑆
2
nur ajratgichni optik kursiga Nyuton xalqalari uchun shisha plastinadan 
taxminan 35 sm masofada joylashtiring.
- Nur ajratgichni optik oʻqqa nisbatan 45° burchak ostida shunday toʻgʻirlangki, 
lampa yorugʻligi qaytgan yorugʻlik interferension manzarasi oldida sezilsin.
- 
𝐿
1
linzani 
𝑆
2
nur ajratgich tomon to oʻtgan yorugʻlikning xalqasimon tasvir 
obrazi (va masshtabi) keskin boʻlmaguncha siljiting. 
- Interferension hodisalarni kuzating va yorqin hamda qoramtir xalqalar ketma-
ketligiga nisbatan, oʻtgan va qaytgan yorugʻlikning konsentrik xalqalari obrazini 
taqqoslang.
- Proyeksiyalangan masshtab orqali markazning yorqin va qoramtir diametrini 
oʻlchang.
- Proyeksiyalangan masshtab orqali ekrandagi yorqin va qoramtir diametrini 
oʻlchang

---

201 
- Bu ikki interferension manzaraning kontrastini taqqoslang.