Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Kerakli asbob va jihozlar: 
1. 
Osmaga osilgan sharli mayatnik (346 39) – 1ta
2. 
Poʻlat oʻlchash lentasi, 2 m (311 77) - 1ta 
3. 
Stopli soat (313 07) – 1ta 
Tajribaning oʻtkazish tartibi: 
 a) Tebranish davrini ogʻish burchagi funksiyasi sifatida aniqlash 
- Mayatnik uzunligini 1.0 metrdan uzunroq qilib tanlang. 
- Bir nechta burchaklar uchun 10 davrni olchang. 
Ogʻish burchagini ϕ ni aniqlash uchun mayatnik tagiga x ni aniq oʻlchash uchun 
metall oʻlchagich oʻrnatilgan (18- rasmga qarang). Ogʻish burchagi quyida 
berilgan trigonometrik tenglamadan aniqlanadi: 
𝜙 = 𝑎𝑟𝑐𝑠𝑖𝑛 
𝑋
𝐿
(1.46) 

---

55 
 
 
 
 
 
18-rasm. L uzunlkdagi ϕ burchakka ogʻdirilgan matematik mayatnik tebranish 
davrini aniqlash qurilmasi. 
b) Tebranish davrining uzunlikka bogʻliqligini aniqlash 
- Mayatnik uzunligini 1.0 metrdan uzunroq qilib tanlang.
- Oʻlchash xatoligini kamaytirish uchun 10 tebranish davrini oʻlchang
- Mayatnik uzunligi L ni oʻlchang.
- Tajribani mayatnikning uzunligini oʻzgartirib takrorlang. Mayatnik uzunligini 0.8 
m dan 2.0 m gacha oraliqda tanlash tavsiya qilinadi. 
 
Sinash uchun savollar: 
1. Matematik mayatnik haqida ma′lumot bering. 
2. Mayatnik tebranish davrining mayatnik ogʻish burchagiga bogʻliqligi haqida 
ma′lumot bering. 
3. Muvozanat va oddiy tebranishlar haqida ma′lumot bering. 
4. Tebranish vaqtida kuch va potensial energiya haqida ma′lumot bering. 
 
 
 

---

56 
9-laboratoriya ishi 
TOR TEBRANISHLARINI OʻRGANISH. 
(Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 3, 4, 6, 10, 30, 33, 55, 57.)