Umumtexnika fanlari va texnologiya kafedrasi ro‟yxatga olindi №2020 y ― ‖ «tasdiqlayman»

Ho„llab-dazmollanganda gazlamalarning shakl olish xususiyati 
Dazmollash, presslash, manekenlarga kiydirib, bug‗-havo bilan ishlov berish 
jarayonlarida gazlama yuqori temperatura, bosim va namlik ta‘sirida bo‗ladi. 
Namlik-issiqlik ishlovi berish operatsiyalarini o‗tkazishda rejimga qat‘iy 
rioya qilish lozim. SHunda tikuvchilik buyumlari yuqori sifatli bo‗lishi, 
gazlamalarning pishiqligi va to‗zimaslik xossalari saqlanishi mumkin. 
Namlik-issiqlik ishlovi berish rejimi deganda dazmollanadigan sirtning 
tegishli temperaturasi, gazlamaning namlanganlik darajasi, gazlamaga dazmol va 
pressning bosimi, ishlov berish davomliligi tushuniladi. 
Gazlamaga namlik-issiqlik ishlovi berish rejimi uning tola tarkibi va 
qalinligiga qarab tanlanadi.
Jun gazlamalardan tikilgan kiyimlar materialining ayrim joylarini majburiy 
kirishtirish yoki majburiy cho‗zish yo‗li bilan kiyimga zarur shakl berish mumkin. 
Kiyim bu shaklni saqlab qolishi uchun bu ishlar gazlama butunlay quriguncha 
qilina-di. Gazlamaning majburan kirishish va majburan cho‗zilish xususiyati 
plastik xossalari deb ataladi. Gazlamaning plastik xossalari uning tola tarkibiga, 
zichligi va pardoziga bog‗liq. Sof jun movut gazlamalarning plastik xossalari eng 
yuqori bo‗ladi. qayta tarash usulida yigirilgan, pishitilgan kalava ipdan to‗qilgan va 
nisbiy zichligi hamda qayishqoqligi katta bo‗lgan sof jun gazlamalar (gabardinlar, 
kostyumlik kreplar) ni majburan kirishtirish ancha qiyin. Bunga sabab shuki, nis-
biy zichligi yuqori (120—140%) bo‗lgan iplar juda kam zichlanadi. 
Tarkibida sintetik tolalar ko‗p bo‗lgan jun gazlamalarni ham majburan 
kirishtirish qiyin. Agar lavsanli gazlamalar maxsus pardoz — termofiksatsiyadan 
o‗tkazilgan bo‗lsa, ularni amalda majburan kirishtirib bo‗lmaydi. YAngi kiyim 
modellari yaratish va konstruksiyalarini ishlab chiqishda buni hisobga olish lozim. 
Gazlamaga namlik-issiqlik ishlovi berishda uning o‗ng sirti strukturasi 
xarakterini hisobga olish kerak. Kalta tik tukli gazlamalar (velyur, bobrik, baxmal, 
ip duxoba va hokazo) ni teskarisidan tarovchi kardolenta yordamida ho‗llangan 
latta orqali dazmollash tavsiya qilinadi. Bunda dazmolni uncha bosmasdan va 
namlik-issiqlik ishlovi berish rejimiga rioya qilib dazmollanadi. 
Qavariq relefli naqshi bo‗lgan gazlamalar («Kosmos» tipidagi gazlamalar) 
namlik-issiqlik ishlovidan o‗tkazilmaydi yoki yumshoq narsa ustiga qo‗yib, teskari 
tomonidan dazmollanadi. 

---

143 
Plisse va gofre — gazlamalarga namlik-isiqlik ishlovi berish usullari bo‗lib, 
gazlamalar sirtida turli shaklda ko‗p burmalar hosil qilish uchun qo‗llaniladi. 
Buning uchun gazlamalarga ularni tashkil etuvchi tolalar bardosh beradigan 
temperaturada, masalan, lavsan gazlamaga 200, nitron gazlamaga 180, zig‗ir 
gazlamaga 150, viskoza gazlamaga 140, ip gazlamaga 130, kapron gazlamaga 120, 
jun gazlamaga 110, tabiiy shoyiga 100, atsetat gazlamaga 90°C da bug‗ bilan 20 
min ishlov beriladi. 
Gazlamaning plissellanish xususiyati uning tola tarkibiga bog‗liq. Agar 
lavsan yoki nitron gazlamalarda plissening turg‗unligini 100% deb qabul qilsaq jun 
gazlamalarda 25%, tabiiy va atsetat shoyi gazlamalarda 20%, viskoza shoyida 5% 
bo‗ladi. 
Gazlamalarga namlik-issiqlik ishlovi berish rejimi buzilganda turli nuqsonlar 
kelib chiqadi. Temperatura oshib ketsa, tabiiy tolalardan to‗qilgan gazlamalar 
kuyishi mumkin. Natijada uning pishiqligi 50% va undan ko‗p pasayadi yoki 
butunlay yaroqsiz holga keladi. 
Lavsanli gazlamalarga ishlov berilganda namlik va temperatura oshib ketsa, 
ularda ketmaydigan dog‗lar paydo bo‗lishi, rangi yoki zichligi o‗zgarishi mumkin. 
Haddan tashqari ho‗llab, 140°C dan oshiq temperaturada dazmollanganda 
atsetat gazlamalar eriydi, atsetat tolali gazlamalarda ketishi qiyin bo‗lgan yaltiroq 
joylar hosil buladi. 
Qayta tarash usulida yigirilgan ipdan to‗qilgan zich gazlamalar (gabardin va 
hokazo) ga press yoki dazmolni qattiq bosib yuborish natijasida choklarda yaltiroq 
joylar paydo bo‗ladi. 
Tukli gazlamalar (bobrik va qokazo) da tuklar ezilishi natijasida yaltiroq 
joylar hosil bo‗ladi. Buni yuqotish uchun gazlamalar yengilgina bug‗lanadi.