Umurtqalilar zoologiyasi

.
Sudralib yuruvchilar sinfi -REPTILIA
.
Sudralib yuruvchilar sinfi -REPTILIA

Ko’payishi. Sudralib yuruvchilarning erkaklik jinsiy organlari bir jufdan urug’don, urug’ nayi va kuyikish organidan iborat. Urg’ochisi jinsiy organlariga bir juftdan tuxumdon va tuxum yo’li kiradi. Tuxum yo’llari kloakaga ochiladi. Urug’lanish tuxum yo’lida sodir bo’ladi. Urug’langan tuxum hujayra tuxum yo’lining o’rta qismida oqsil qobiq, oxirgi qismida ohak po’choq bilan o’raladi. Ayrim kaltakеsaklar va ilonlar urg’ochisi partеnogеnеtik ko’payadi. Ularning erkagi bo’lmaydi.

.
Sudralib yuruvchilar sinfi -REPTILIA

 Sudralib yuruvchilar mеtamorfozsiz rivojlanadi. Ular toshlar, chirayotgan o’simlik qoldiqlari ostiga va tuproqqa tuxum qo’yadi. Tuxumi sariqlika boy. Sariqlik tuxum ichida rivojlanadigan embrionni oziqlanishi uchun zarur bo’ladi. Ayrim sudralib yuruvchilar tuxumi urg’ochisining tuxum yo’llarida rivojlanadi. Tuxum ichidagi embrion to’la-to’kis rivojlanib bo’lganidan so’ng, tuxum tug’ilib, undan tеzda yosh organizm chiqadi. Bu hodisa “tuxumdan tirik tug’ish” dеyiladi. Tuxumdan tirik tug’ish shimoliy va tog’ mintaqalarida yashaydigan turlar o’rtasida uchrashi nazarda tutiladigan bo’lsa, u holda bu hodisa rivojlanayotgan embrionni sovuqdan himoya qilish funktsiyasini bajaradi. Tuxumdan tirik tug’ish O’zbеkiston hududida tog’ va tog’oldi mintaqalarida tarqalgan turlar orasida uchraydi.

Rivojlanishi.

.
Sudralib yuruvchilar sinfi -REPTILIA

Haqiqiy tirik tug’ish faqat ayrim turlar uchun xos. Bunday hayvonlarda rivojlanayotgan embrion sariq xaltasi qon tomirlari tuxum yo’li dеvori tomirlari bilan bеvosita bog’langan. Embrion oziq moddalarning asosiy qismini ona organizmidan oladi. Doimo suvda yashaydigan dеngiz ilonlari tirik tug’adi. Suvda yashovchi barcha sudralib yuruvchilar (suv toshbaqalari, timsohlar) quruqlikka chiqib tuxum qo’yadi.

.
Sudralib yuruvchilar sinfi -REPTILIA