Uning lavozimi vazifalari. Menejer va uning vazifalari Menejer

Menejerlarning ishbilarmonligini baholash
Boshqaruv lavozimida ishlayotgan xodimning insoniy xususiyatlari,
intellektual salohiyati, ishbilarmonlik va professional qobili- yatlarini adolatli
baholash bugungi kunning eng dolzarb va asosiy talablaridan biridir. Baholashning
belgilab qo‘yilgan tartibi «at- testatsiya» deb ataladi. U mutaxassislarning
lavoziinga layoqatini, malakasini, bilim darajasi va xulq-atvorini aniqlashga va shu
asosda ishga tayinlash yoki unvon berishga, shuningdek, ishdan chetlatish- ga
xizmat qiladi. Attestatsiya jarayonida xodimlaming malakasiga, bajarayotgan
ishiga yoki lavozimiga loyiqligigaxolisona baho berilishi kerak.
Attestatsiya qilinayotgan xodimning ishiga baho berishda uning reja
topshiriqlarini bajarishdagi shaxsiy xizmati, mehnat intizomi, o‘z vazifasini
sidqidildan bajarishi kabilar inobatga olinishi zarur. Bunda asosan, menejerning
intellekti, bilimdonligi, kasbiy bilimi va tajribasi, tashkilotchilik qobiliyati va
tajribasi, kirishimliligi, shaxsiy xislatlari va qobiliyati, sogMigM va ish qobiliyati,
tashqi ko‘rinishi va o‘zini tuta bilishi kabi xususiyatlariga baho beriladi. Ana
shular asosida attestatsiya o‘tkazuvchilar ochiq ovoz berish yoMi bilan quyidagi
baholami berishi mumkin: - bajarayotgan lavozimiga loyiq; -xodim ko‘rsatilgan
nuqsonlami keyingi o‘tkaziladigan attestatsiyagacha yo‘qotsa, bajarayotgan
lavozimiga loyiq; -egallab turgan lavozimiga loyiq emas. Attestatsiya
menejerlarning ishbilarmonlik va shaxsiy xususi- yatlarini baholash usuli boMishi
bilan birga ularni qayta tayyorlash bilan ham chambarchas bogMiqdir.
Menejerlar ishbilarmonligini nafaqat attestatsiya orqali balki reyting orqali
ham baholash mumkin. «Reyting» so‘zi ingliz tilida «baho» ma’nosini anglatadi.
Uni qo‘llash zamirida xodimlarni ularning malakasi, bilim darajasi, ish tajribasi,
xulq-atvori va xislatlari darajalariga qarab reyting ballarini aniqlash va ularga baho
berish g‘oyasi turadi. Reyting usuli orqali menejerlaming ijtimoiy va ishchanlik,
kasbiy mahorati va bilimi, shaxsiy sifatlari va obro‘si kabi xususiyatlariga baho
berish mumkin. Ijtimoiy va ishchanlik sifatlari: prinsipialligi; burchini bilishi;
ishga prinsipial yondashuvi; uddaburonligi; ishbilarmonligi; irodasi; matonati;

---

ishni qiyomiga yetkazish qobiliyati; o‘ziga nisbatan talabchanligi; qo‘l
ostidagilarga nisbatan talabchanligi; mas’uliyatni sezish darajasi; mehnat
unumdorligi; mehnat sifati; dadillik, qat’iylik darajasi; g‘ayratliligi;
mehnatsevarligi; jamoani jipslashtirish qobiliyati; vijdonliligi; intizomliligi;
jamoada yuqori darajada intizomni saqlay olish qobiliyati; qaror qabul qilishdagi
mustaqilligi; kishilar tashvishi haqida o‘ylashi; tashabbuskorligi. Kasbiy mahorati
va bilimi: novatorligi; ish tajribasi; texnika va texnologiya sohasini bilish darajasi;
iqtisodiyot sohasini bilish darajasi; boshqarish sohasini bilish darajasi;
psixologiyani bilish darajasi; sotsiologiyani bilish darajasi; pedagogikani bilish
darajasi; lavozimiga oid bilimlami bilish darajasi; umumiy ma’lumoti;
madaniyatliligi; o‘z mahoratini oshirishga bo‘lgan intilishi; qo‘l ostidagi xodimlar
malakasini oshirishga munosabati. Shaxsiy sifatlari: sog‘lig‘i; ish qobiliyati; o‘z
qadrini bilishi; adolatliligi; halolligi; o‘zini tuta bilishi; sabrliligi; murakkab, og‘ir
vaziyatdan chiqa olish qobiliyati; kirishimliligi; axloqiy barqarorligi; kamtarinligi;
hazilkashligi.
Obro‘si: mutaxassis sifatida; rahbar sifatida; tarbiyachi sifatida- inson
sifatida. Menejerlaming ishbilarmonligi va shaxsiy xususiyatlarini yana ham
obyektiv baholash uchun attestatsiya va reyting usulidan tashqari boshqamv
amaliyotida uch guruhga boMinadigan turli xil usullar qo’llaniladi:
1-guruh. Xodimning ishbilarmonlik va shaxsiy xususiyatlarini baholaydigan,
obyektiv xususiyatga ega bo'lgan ta’rif beruvchi yoki sifat usullarini o‘z ichiga
oladi. Ularga «Xodimlar shaxsiy varag‘i» va «Tarjimai hol»dagi boshqaruvchi
lavozim iga da’vogarlik qiluvchi nomzodning tarjimai holini o‘rganish yoki
rahbarlardan o‘sha odam haqida ma’lumot yig‘ish kiradi.
2-guruh. Xodimning ishbilarmonlik va shaxsiy xususiyatlarini yetarli darajadagi
obyektivlikdan miqdoriy bahosi aniqlanadi. eng ko‘p tarqalgan usul ball bo‘yicha
baholash usulidir. Bu usul bo‘yicha xodimning har bir bajargan vazifasi va
erishgan yutuqlariga qarab ballar qo‘yib boriladi va o‘rtacha ball chiqarib
aniqlanadi.
3-guruh. Yuqoridagi 2 ta guruhni, ya’ni ta’rif beruvchi va miqdoriy usullami o‘z
ichiga oladi. Ulardan eng ko‘p tarqalgani test usuli boiib, oldindan tayyorlab
qo‘yilgan masalalar natijalariga qarab baho beriladi. Ishbilarmonlik o‘yinlari usuli
— qo‘yilgan ishlab chiqarish masalasi yoki nizoli vaziyatga berilgan to‘g‘ri
javobga qarab baho qo‘yiladi. Rahbarning ishbilarmonlik va shaxsiy
xususiyatlarini baholash uchun kamida 2 ta qo‘l ostida ishlovchi xodim, 2 ta yuqori
turuvchi rahbar va 2 ta hamkasbining bergan bahosi hisobga olinadi. Oxirgi
natijaviy bahoni komissiya beradi. Umuman olganda, har bir rahbar, menejer yoki
xodim ish jarayonida doimo bilimini kengaytirib, tajribasini oshirib, yangilikka
intilib, ish uslubini doimo takomillashtirib borishi lozim.

---

16. XODIMLARNING O’ZINI TUTISH MADANIYATI.