Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova
-yillardan keyingi davrda kmirqazib chiqarish hajmi keskin qisqardi hamda
Download 35.04 Kb. Pdf ko'rish
|
|
90-yillardan keyingi davrda kmirqazib chiqarish hajmi keskin qisqardi hamda 1996 yilda 2,8 mln. tonnani tashkil qildi, holos. Vaholanki, respublikaning kmirga blgan ehtiyojlari yiliga 8-9 mln. tonnani tashkil etadi. Bunday holat tarmoqni rivojlantirishga bolgan e’tiborning yetarli emasligidan dalolat bermoqda. Ana shunga xshash muammolarni ijobiy hal qilish maqsadida 1994-yillarda «Kmir» aksionerlik birlashmasi tuzildi. 0 ’zbekiston gidroenergiya resurslarining salohiyatiga kra Markaziy Osiyoda Tojikiston va Qiriziston davlatlaridan ortda tursa ham, uni zlashtirilganlik darajasi bu yerda nisbatan yuqori. Umuman olganda, 60-yillargacha bo’lgan davrda umumiy energetika balansida ishlab chiqarilgan elektro-energiyaning asosiy qismi GESIarga tg’ri kelgan. Undan keyingi davrda tabiiy gaz va qo’ng’ir ko’mir asosida ishlaydigan issiqlik elektrostansiyalar soni va salmog'ining keskin sishi GESIar ahamiyatini ancha pasayishiga sabab bldi. Binobarin, 1950-yilda jami GESIarda rnatilgan quwatlar 339,0 ming kvt.ga yoki 64,3 foizga teng bo’lgan bo’lsa, ushbu ko’rsatkich 1970-yilda muvofiq ravishda, 690,0 ming kvtga va 1,46 foizga teng bldi. 1995-yilda esa quvvati 1709,95 ming kvtni, salmog’i 14,8 foizni tashkil etdi. 0 ’zbekiston energetika tizimida 28 gidroelektroenergetik stansiyalar mavjud blib, ulardan eng yirigi 620 mvt quwatli Chorvoq GESidir. Gidroelektroegner- getikaning taraqqiyoti taxminan 1 mlrd. kvt soatga teng blgan kichik suv oqimlaridan foydalanish bo’yicha Piskom daryosida qurilishi rejalashtirilgan GES bilan bog’langan. Hozirgi vaqtda respublika hududida o’rnatilgan quwatlari 100 mvtdan ortiq, bo'lgan to’rtta - Chorvoq, G’azalkent Xo’jakent va Farhod GESIari ishlab turibdi. 1996-yilda GESIarda 6,1 mlrd. kvt/soat elektr energayasi ishlab chiqdi. Bu mamlakatda ishlab chiqarilgan jami elektr energiyasi (49,3 mlrd. kvt/soat)ning 13,4 foizini tashkil etdi. Mamlakatimiz metall qazilmalariga, ayniqsa, rangli metallar rudalariga boy. Bu 0 ’rinda oltin, kumush, qo’rg’oshin, rux, mis hamda yer bag’rida kam uchraydigan metallar zaxiralari juda katta ekanligini aytib tish zarur. Hozirgi vaqtda 40 ta qimmatbaho metall konlari qidirib topilgan. Qimmatbaho rangli va radioaktiv metallar tarkibida birga uchraydigan foydali komponentlar sifatida kamyob va nodir elementlarning kattagina miqdordagi zaxiralari jamlanganki, bu ulaming qiymatini ancha oshiradi. Mamlakatimiz oltin, uran, mis, volfram, qo’rg’oshin, rux va shu guruhlarga kiruvchi boshqa eng muhim foydali qazilmalarning tasdiqlangan zaxiralari va ularning kpaytirish istiqbollari bo’yicha nafaqat MDH mamlakatlari o’rtasida, balki butun dunyoda yetakchi rinlardan birini egallaydi. Masalan, oltinning tasdiqlangan zaxiralari byicha 0’zbekiston dunyoda 9-o’rinda, uni qazib chiqarishda ham 9-rinda turadi. 0’zbekiston dunyoda ulkan oltin resurslariga ega bo’lgan mamlakatlar qatoriga kiradi, 41 ta oltin koni, shu jumladan, 33 ta oltin-ma’dan koni qidirib topildi. Yevroosiyo qita’sida eng yirik hisoblangan Muruntau koni jahondagi ulkan konlar qatoriga kiradi. Bugungi kunda Muruntau koni har yili respublikaning katta miqdorda oltin qazib olinayotgan ulkan oekti hisoblanadiki, bu jahon kon qazib chiqaruvchi sanoati uchun kamdan-kam uchraydigan hodisadir. Muruntau affinaj (eng sof metall olish) jarayonining zamonaviy texnologiyasi joriy etilganki, bu sofligi jihatidan «to’rtta to’qqiz»ga teng asl oltin olish imkonini bermoqda. Ko’p yillar mobaynida Muruntau koni yonida qayta ishlash uchun balansdan tashqari tarkibida oltin bo’lgan 300 mln. tonnadan ortiq metallashgan massa saralab olindi va joylab qyildi. Markaziy Qizilqumda oltin ma’danli 0’zbekiston - Buyuk Britaniya qo’shma korxonasi tashkil qilindi. Bunda «Lonro pablik limited» (Buyuk Britaniya) kompaniyasi va xalqaro moliya korporatsiyasi xorijiy ta’sischilar bo’lib qatnashdilar. Konga yaqin joyda temir yo’l va 220-EUL o’tadi, Shuningdek, suv bilan ta’minlash manbalari mavjud. Samarqand viloyatida oltin ma’danli Zarmiton va boshqa oltin konlari topildi. Ushbu konlarni o’zlashtirishni jadallashtirish bo’yicha o’tkazilayotgan tenderda dunyoda katta nufuzga ega blgan Avstraliya kompaniyasi g’olib deb topildi. Toshkent viloyatining, Angren shahri yaqinida infratizimi yuksak darajada rivojlangan Qizilolmasoy va Kuchbuloq konlari topildi. Endilikda, ushbu konlarda cheklangan hajmda qazib chiqarish ishlari olib borilmoqda. Ana shu konlarni o’zlashtirish byicha o’tkazilgan halqaro tenderda mashhur Yaponiya kompaniyalari g’olib chiqdi. Keyingi yillarda jahondagi eng yirik oltin rudali mintaqa (viloyat)lardan blmish Qizilqumda Ajibugut, Bulutkon, Balpangov, Aristontov, Turboy singari yangi konlar qidirib topilmoqda va o’rganilmoqda. zbekiston talaygina kumush zaxiralariga ega. Navoiy viloyatida Visokovoltnoe, 0’qjetpes va Kosmonachi konlari ishlatishga tayyorlab qoyilgan. Namangan viloyatida Oqtepa koni o’rganilmoqda. Oqtepa konida birga uchraydigan foydali komponentlar tarkibida ancha kam miqdorda - 0,01 - 0,2foiz atrofida bo’lgan kobalt, nikel, qoYgoshin, rux va vismut mavjudligi qayd etilgan. 0 ’zbekiston rangli, nodir va radioaktiv elementlarning zaxiralariga ega. Kplab zaxiralar, asosan Olmaliq qonma’dan rayonida jamlangan. Bugungi kunda ushbu rayon zaxiralari katta miqdorini tashkil etadi. Olmaliq kon-metallur- giya kombinati katta miqdordagi ma’dan qazib chiqarishni ta’minlaydigan ishlab turgan ochiq kon, boyitish fabrikasi va metallurgiya zavodini ham ko’shib hisoblangan barcha zarur infratizimga hamda mahsulot ishlab chiqarishni yanada ko’paytirish imkoniga ega. 0’zbekistonda uranning mineral xom ashyo bazasi vujudga keltirilgan, uning negizida Navoiy kon-metallurgiya kombinatining bir qator korxonalari ishlab turibdi. Uranning qidirib chamalangan zaxiralari qumtoshga taalluqdli blib, ularni yuqori samarali va ekologik jihatdan muhofazalangan уег ostida ishqorini yuvish usuli yordamida qazib olish mumkin. Uran bilan birga kamyob tuproq elementlarining zaxiralari ham hisoblab chiqilgan. Qizilqum mintaqasida Saritov va Sautboy volfram konlari topildi,bu yerda uch oksidli volfram ochiq usulda qazib olishga tayyorlab qyildi va yer ostidan qazib chiqarish uchun zaxiralarini aniqlash davom etmoqda. Respublikamiz Uchquloch va Xondiza konlari jamlangan qrgoshinning ko’plab zaxiralariga ega. Xondiza qrg’oshin va rux bilan birga mis, kumush, kadmiy, selen, oltin ham mavjud. Xalqaro bozorda ushbu metallaming narxi oshishiga qarab 0’zbekiston ularni qazib olishni ancha kpaytirishi mumkin bladi. Malumki, nodir, rangli va tarqoq elementlardan elektronika va tibbiyotda keng foydalaniladi. 0’zbekiston Respublikasi ushbu metallami qazib olish uchun 0 'zining mustahkam bazasiga ega. Ularning bir qismi mustaqil konlarda jamlangan, boshqalari birga uchraydigan komponentlar sifatida qazib olinishi mumkin. Respublika tog’-kimyof tog-ma’dan va boshqa nometall foydali qazilmalarga hamda turli qurilish materiallarga juda boy. Tog’kimyo xom ashyosi kimyo va elektr kimyo sanoatlari va mineral o’g’itlari sanoati uchun xom ashyo demakdir. 0 ’zbekistonda Markaziy Qizilqumda fosforit konlari qidirib topilgan bo’lib, ular kimyo va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari uchun qimmatli xom ashyo, qishloq xjaligi uchun o’g’it ishlab chiqarish imkonini beradi. Yer resurslari 0’zbekistonning yer fondi 44,74 mln. gektarni tashkil etadi. Uning 70 foizdan ziyod qismidan qishloq xjalik ishlab chiqarishida foydalanilmoqda. Bu salkam 32 mln. gektarni tashkil etadi. 0’rmon xjaligi korxonalariga yer fondining 12,4 foizi (5,5 mln. gektar), chl-tog’ mintaqasida joylashgan davlat zaxirasidagi unumdorligi pastyerlarga 10,4 foizi (4,7 mln. gektar), sanoat va transport yerlariga 4,1 foizi (1,8 min. gektar) va aholi manzilgohlari egallagan yerlarga 0,5 foizi (0,2 mln. gektar) tg’ri keladi. Yarim million gektar yerdan boshqa maqsadlarda foydalanilmoqda. Qishloq xjalik yerlari ichida ancha katta salmog’ (83,5 foiz)ni tloqlar va ayniqsa yaylovlar egallaydi. Undan keyingi qatorlarda haydaladigan yerlar (14,9 foiz), ko’p yillik ekinlar - bog’lar va tokzorlar (1,4 foiz) joylashgan. 0’zbekistonda bz erlarning salmog’i ancha past krsatkich (0,2 foiz) bilan ajralib turadi. Qishloq xjaligida foydalanilmaydigan va boshqa turdagi yerlarning ulushi respublika jami yer fondining 37,3 foiziga teng. Hududi chl va dasht mintaqalarida joylashgan viloyatiarda yaylovlarning salmog’i ancha yuqori. Bu krsatkich Navoiy viloyatida jami qishloq xjalik yerlarining 98,7foiz, Buxoro viloyatida - 92,5 foiz, Surxondaryo viloyatida - 73,8 foiz, Qashqadaryo viloyatida - 68,8 foiz, Samarqand viloyatida 61,6 foiz, Xorazm viloyatida - 59,8 foiz, Toshkent viloyatida 54,8 foizini Qoraqalpog’iston Respublikasida esa 91,6 foizni tashkil etadi. Qishloq xo’jalik mahsulotning deyarli 97,0 foizini tayyorlaydigan haydaiadigan yerlar ham respublika hududi bo’yicha notekis taqsimlangan. Haydaladigan yerlarning eng katta maydonlari Qashqadaryo (16,9 foiz), Jizzax (11,1 foiz), Samarqand (10,9 foiz) viloyatlarida hamda Qoraqalpog’iston Respublikasida (10,5 foiz) joylashgan. Shu vaqtning zida eng past krsatkichlar Namangan (4,8 foiz), Buxoro (4,9 foiz), Andijon (5,0 foiz), Xorazm (5,2 foiz) va, ayniqsa, Navoiy (2,7 foiz) viloyatlariga xos (15-jadval). Haydaladigan yerlarning eng mahsuldor va samarali qismi sug’orma yerlardir. 0 ’zbekiston qadimdan sug’orma dehqonchilik mamlakati blib kelgan. Sug’orma dehqonchilik oziq-ovqat sohasida respublika mustaqiiigining negizi va asosiy eksport mahsulotining manbaidir». 0 ’zbekiston hozirda jahonda sug’orma dehqonchilik markazlaridan biri hisoblanadi. Sug’oriladigan yerlarning umumiy maydoni salkam 4,3 mln. gektarni tashkil etib, uning asosiy qismi tuproq-suv sharoiti nisbatan qulay blgan vodiy va vohalarda joylashgan. Farg’ona, Zarafshon vodiylari, Surxondaryo, Qashqadaryo, Xorazm vohalari shular jumlasidandir. 1960-yillardan so’ng sug’oriladigan yerlar maydoni ikki martadan ziyod kpaydi. 0 ’sish asosan Mirzacho’1, Karshi choTi, Elikqal’a massivi hisobiga ta’minlandi. Hozirgi kunda sug’orma dehqonchilik Qoraqalpog’iston Respublikasida va Qashqadaryo viloyatida yuqori darajada rivojlangan. Kadimgi sug’orma dehqonchilik markazlari - Toshkent, Samarqand, Farg’ona, Surxondaryo, Xorazm, Andijon, Namangan viloyatlari o’zlarining rnavqelarini saqlab qoldilar. Mirzachlning o’zlashtirilgan hududi mida Sirdaryo hamda Jizzax viloyatlari barpo qilindi. Ushbu viloyatlarda bugungi kunda mamlakatdagi jami sug’oriladigan yerlaming 15,4 foizi mavjud. 0 ’zbekistonda bog’lar va tokzorlar egallagan maydon salkam 0,4 mln. gektarga teng. Uning katta qismi Farg’ona vodiysi viloyatlariga hamda Samarqand (14,9 foiz) va Toshkent (12,8 foiz) viloyatlariga to’g’ri keladi. Demak, bog’ va tokzorlarning asosiy qismi tog’oldi mintaqasi yaxshi rivojlangan viloyatlarda joylashgan. Bunga yana bir dalil - tog’oldi mintaqasi maydonining katta qismini egallagan Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida ham bog’dorchilik va uzumchilik yaxshi rivojlangan. Tekislik mintaqasidagi viloyatlarda esa (Sirdaryo, Xorazm, Navoiy va boshqalarda) bog’dorchilik va uzumchilik tarmog i kichik maydonlarni egallagan. 0 ’zbekistonda snggi yillarda tomorqa xjaligini rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Bugungi kunda mamlakatda tomorqa va dala-bog’ yerlaming umumiy maydoni salkam 0,6 mln. gektarni tashkil etadi. Uning nisbatan katta maydonlari Samarqand, Toshkent, Qashqadaryo va Fargna viloyatlarida mavjud. zbekistonda yuqorida qayd etib o’tilganidek, jami yer fondining 37,3 foizi qishloq xo’jaligida foydalanilmaydigan hamda boshqa turdagi yerlardan iborat. Mazkur yerlaming juda katta maydonlari Ustyurt platosi, Qizilqum chllari hamda Boysuntog’, Bobotog’, Turkiston va Janubi-g’arbiy Tyanshan tog’lari joylashgan ma’muriy-hududiy bo’laklarga to’g’ri keladi. Shundan 66,6 foiz yoki 11,103 mln. gektar yer faqat Qoraqalpog’iston Respublikasiga tgri keladi. Demak, ushbu respublikadagi уег fondining 70 foizi qishloq xjaligida foydalanib blmaydigan yerlar (asosan, Ustyurt platosi va Qizilqum choMining shimoli-g’arbiy kanoti)dan iborat. 23-jadval. 0’zbekiston Respublikasi hududining qlshloq xo’jaligida foydalanish xususiyatlariga ko’ra taqsimlanishi Respublikada haydaladigan va sug’oriladigan yerlaming aholi jon boshiga Ma’muriy- hududiy blaklar Hudud Shu jumiadan hududning taqsimlanishi qishloq xJaiik yeriari tomorqa, dala, bog' va boshqa yeriar qishloq xJaligida foydaianil- maydigan va boshqa turdagi yeriar 1000 ga foiz 1000 ga foiz 1000ga foiz 1000 ga foiz Jami Shu jumladan: 44740 100 27511 100 570 100 16659 100 Qoraqalpog’is ton Respublikasi 16490 36,9 5348 19,4 39 6.8 11103 66,6 Ma’muriy- hududiy blaklar Hudud Shu jumladan hududning taqsimlanishi qishloq xo’jalik yerlari tom orqa, dala, bog’ va boshqa yerlar qishloq xjaligida foydalanil- maydigan va boshqa turdagi yerlar Viloyatlar: Andijon 420 0,9 260 0,9 49 8,5 111 0,7 Buxoro 3940 8.8 3088 - 45 7,9 807 4,8 Jizzax 2050 4,6 1289 4,7 26 4,6 735 4,4 Qashqadaryo 2840 6,3 2253 8,2 59 YU, 528 3,2 Navoiy 1108 24,8 10133 36, 18 3,2 929 5,6 Namangan 790 1,8 380 1,4 41 7,2 369 2,3 Samarqand 1640 3,7 1317 4,8 69 12, 254 1,5 Surxondaryo 2080 4,6 1244 4,5 48 8,4 788 4,7 Sirdaryo 510 1,1 380 1.4 18 3,2 112 0,7 Toshkent 1560 3,5 876 3,2 63 - 621 3,7 Fargna 710 1,6 371 1,4 59 - 280 1,7 Xorazm 630 1,4 572 2,1 36 6,3 00 0,7 hisoblangan ko’rsatkichlari yildan-yilga kamaymoqda. 1987-1997 yillarda aholi jon boshiga to^gYi keluvchi yerlarning hajmi 16,5 foizga, sug’oriladigan yerlarning hajmi esa 9,0 foizga qisqardi. Ana shu davr mobaynida aholi, asosan jon boshiga nisbatan haydaladigan уег0,04 gektarga qisqarib, 0,19 gektarni, qishloq joylarda esa 0,31 gektarni tashkil etdi. Bu aholini qishloq xo’jalik mahsulotlari, qishloq xjalik korxonalarini esa asosiy ishlab chiqarish vositasi - уег bilan ta’minlash borasida kshimcha qiyinchiliklarning kelib chiqishiga sabab blmoqda. Yerlarning sifati ham yildan-yilga yomonlashib, ulaming unumdorligi pasaymoqda. Snggi 15-20 yil ichida tuproq unumdorligining eng muhim omili - qumushing salmog’i 30-50 foizga kamaydi. Bugungi kunda qumush bilan ta’minlanganlik darajasi nihoyatda past (0,4-1,0 foiz) blgan tuproqlar sug’oriladigan yerlarning salkam 40 foizini egallaydi. 0 ’zbekistonda sug’oriladigan yerlarda yuz berayotgan shrlanish jarayoni ortib bormoqda. Sug’oriladigan yerlarning deyarli 52 foizi shoYlangan. Shundan 40 foizga yaqini o’rtacha va kuchli sho’rlangan yerlardan iborat. Yerlarning shrlanganlik darajasi Xorazm viloyatida (100 foiz, shundan 25 foizi o’rtacha va kuchli sho’rlangan), Qoraqalpog’iston Respublikasida (86 foiz, shundan 57 foizi o’rtacha va kuchli) hamda Sirdaryo viloyatida (87 foiz sho’rlangan, shundan 44 foizi rtacha va kuchli sho’rlangan) nisbatan yuqori krsatkichlarga ega. Andijon va Surxondaryo viloyatlarida sho’r bosgan yerlarning maydoni n isb a ta n kam b o ’ls a h a m , a n a s h u yerlar kuchli sh rla n g a n lig i (7 2 v a 4 6 foiz) bilan ajralib turadi. M in e r a l l a s h g a n g r u n t s u v l a r s a t h i n i n g b a l a n d l ig i v a t u p r o q n in g sh rla n g a n lig i su g 'o r ila d ig a n yerlarn ing sifatini va unum dorligini p a sa y tir m o q d a h a m d a q ish lo q x o ’jalik ekinlari hosild orligin i k e sk in k a m a y ish ig a olib k elm o q d a . R e sp u b lik a m iz d a g i k pchilik olim lar va m u ta x a s s is la r n in g m a ’lum otlariga ко’га, paxta h osild orligi kam sh r la n g a n y erlard a 2 0 - 3 0 , rta ch a s h o ’rlan gan yerlard a - 4 0 - 6 0 , kuchli sh r la n g a n yerlard a 8 0 fo izla rg a v a u n d a n h a m k p g a q isq a ra d i. B u n in g n a tija sid a , resp u b lik a d a p a x ta yalpi h osili (yiliga o ’rtach a 5 0 0 - 6 0 0 m in g to n n a g a y a q in , p a x ta to la si e s a 1 7 0 m in g .to n n a ) k am ta y y o rla n m o q d a . T u p r o q h o s i l d o r l i g i g a s h a m o l v a s u v e r o z i y a s i h a m s a l b i y t a ’sir k r s a tm o q d a . R e s p u b lik a d a s u g ’o r ila d ig a n 2 ,1 m ln . g e k ta r y e rla r s h a m o l e r o z iy a s i ta ’sirig a b erilg a n . S h u n d a n 0 ,6 5 mln. g e k ta r g a a n a sh u om iln in g t a ’siri a n c h a kuchli h iso b la n a d i. M azkur om il ta ’sirida b o ’lg a n s u g ’orm a yerlar F a rg ’o n a ( 1 6 5 m ing g a ), S u rx o n d a r y o ( 1 0 6 m ing g a ), Q a s h q a d a r y o (8 0 m ing g a ) v a Buxoro (5 3 m ing g a ) viloyatlarid a katta m ayd on larn i e g a lla y d i. S H a m o l e r o z iy a s i ta ’sirida b o ’lg a n s u g ’o r m a y erla rn in g s a lm o g ’i S ird aryo (jam i su g o r ila d ig a n y erla m in g 8 8 foiz), B uxoro (7 8 fo iz, X o r a zm (7 3 fo iz viloyatlarid a h a m d a Q o ra q a lp o g ’iston R e sp u b lik a s i (71 fo iz d a n yuqori k o ’rsa tk ich la rg a e g a . S u v e r o z iy a s i ta ’sirid a b o ’lg a n h a y d a la d ig a n yerlar T o sh k e n t, S a m a r q a n d , S u r x o n d a r y o , Q a s h q a d a r y o v ilo y a tla r id a h a m d a F a r g ’o n a v o d iy s id a k a tta m a y d o n la m i e g a lla y d i. S h a m o l v a s u v e r o z iy a s i a s o s iy q ish lo q x o ’jalik ekinlarining hosildorligini 1 0 -1 5 fo iz g a q is q a r is h ig a s a b a b boM m oqda. S u v resu rslari 0 ’z b e k is to n h u d u d id a A m u d a ry o , S ird aryo, Z a r a fsh o n , Q a s h q a d a r y o , C hirchiq, O x a n g a ro n daryolari y e r usti su v la rin in g a s o s iy m an b alari boTib h iso b la n a d i. X alqaro sta tistik k o ’rsatkichlari b o ’y ich a z b e k is t o n d a : ♦ lchki s u v resu rsla ri 1 6 mlrd. m 3 ni tash k il e ta d i, ta sh q i - 9 8 .1 mlrd. m 3; ♦ A holi jo n b o s h ig a 4 , 6 m in g m c h u c h u k s u v to ’g ’ri keladi; ♦ yiliga 6 0 mlrd m ” s u v sa rfla n a d i. Q ’z b e k is to n h u d u d i d o ir a sid a sh a k lla n u v c h i yillik s u v oqim i 1 0 kub. k m g a y a q in , b o s h q a m a m la k a tla r h u d u d id a n o q ib k e iu v c h i s u v oqim i 8 9 kub. km ni tash k il etad i. Sirdaryo v a A m u d a r y o s u v resu rslari m u vofiq ra v ish d a yiliga o ’rtach a 4 0 ,8 v a 7 8 ,4 kub. k m d a n iborat. H a v za suvlari lim itiga b in o a n 0 ’z b e k is t o n g a yiliga Sirdaryo b o ’y ich a 2 5 ,5 kub. km, A m u d a ry o b o ’y ic h a 4 6 ,2 kub. km. su v, ja m i 7 1 ,7 kub. km. su v te g ish li. R e sp u b lik a n in g s u v bilan ta ’m in lan gan lik d a r a ja si o ’rtach a 8 0 foizni, S h u ju m la d a n A m u d a ry o h a v z a s id a 8 6 , S irdaryo x a v z a s id a 71 foizn i tash kil eta d i. Download 35.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|