Universiteti falsafa fakulteti etika va estetika kafedrasi
Barkamol avlodni tarbiyalashda ta’limning o’rni
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
boshqaruv etikasida talim omilining ustuvorligi-3
|
1.1. Barkamol avlodni tarbiyalashda ta’limning o’rni
Mustaqillik yillarida O‗zbekiston xalqi iqtisodiyot va ijtimoiy sohada ulkan muvaffaqiyatlarga erishdi. Natijada jamiyatda yangicha ma‘naviy va axloqiy qadriyatlar shakllanmoqda. Shu asosda ta‘limning qadriyatlari muntazam to‗ldirib borilmoqda. Islohotlarning asosiy mohiyati — shaxsga, uning huquqlari, fuqarolik erkinligi, orzu-umidlari, jamiyatdan munosib o‗rnini egallay olishiga yo‗naltirilganligi ustuvor ahamiyat kasb etmoqda. Mamlakatda milliy madaniy-tarixiy va ma‘naviy merosni tiklash va rivojlantirish borasida erishilgan zalvorli yutuqlar bevosita o‗qitish va ta‘lim jarayonining mazmuni hamda shaklini sezilarli darajada o‗zgartirib yubordi. Bu shubhasiz, ta‘limni insonparvarlashtirish, shaxsni vatanparvarlik va bag‘rikenglik ruhida tarbiyalashda ko‘rinadi. Prezidentimiz I.A.Karimov o‘z nutqlarida yoshlarga katta ishonch bildirib, O‘zbekiston kelajagi yoshlar qo‘lida ekanligini ta`kidlar ekan, avvalo yoshlarni shunday ishonchga javob bera oladigan insonlar qilib etishtirish o‘qituvchi va tarbiyachilarning, ziyolilarning fidokorona menati bilan boliqligini nazarda tutadi. Jamiyatimiz talab etayotgan har tomonlama etuk, komil insonni tarbiyalashda o‘qituvchining o‘rni beqiyosdir. Ta`lim to‘g‘risidagi qonunning 5-moddasida tegishli ma`lumoti "kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug‘ullanish huquqiga ega" ekanligi ta`kidlanadi. Qonun, kadrlar tayyorlash milliy dasturi va hozirgi kunimiz talabi bo‘yicha o‘qituvchiga qo‘yilgan talablar ham ortib bormoqda. O‘qituvchilik sharafli, lekin juda murakkab kasb. Yaxshi o‘qituvchi bo‘lish uchun pedagogik nazariyani egallashning o‘zigina yetarli emas. Chunki pedagogik nazariyada bolalarni o‘qitish va tarbiyalash haqida umumiy qonun qoidalar, umumlashtirilgan uslubiy g‘oyalar bayon etiladi. Maktab hayoti-amaliy pedagogik jarayon esa juda xilma-xildir. Pedagogik nazariyaga mos kelmaydigan vaziyatlar uchrab turadi. Bu esa o‘qituvchidan keng bilimdonlikni, puxta amaliy tayyorgarlikni, yuksak pedagogik mahorat va ijodkorlikni talab etadi. Hozirgi kun o‘qituvchisi chuqur bilimli, mutaxassislik fanini to‘liq egallagan bo‘lishi bilan birga buyuk insoniy fazilatlarga ega bo‘lgan, bolalar va kattalar bilan qiynalmasdan muomalaga kirisha oladigan, ularning ruhiyatini, holatini tushuna oladigan haqiqiy mohir pedagog bo‘lishi lozim.
Bunday mutaxassis pedagog-psixolog-amaliyotchi o‘qituvchi uchun kerak bo‘ladigan yuksak pedagogik mahorat va texnika ko‘nikmalarini egallagan shaxs bo‘lishi kerak.
Mustaqil Respublikamizda ta`lim tizimida amalga oshirilayotgan islohatlar milliy ta`lim- tarbiya tizimini takomillashtirishga, zamon talablari bilan uyg‘unlashtirilgan, jahon andozalari darajasiga mos «milliy modelni» hayotga tadbiq qilishga, ma`naviyatimizni yanada yuksaltirishga qaratilgan.
Bu esa o‘z navbatida yoshlarning bilim darajasini kengaytirishni, ma`naviy va intellektual meroslarimizga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishni talab qiladi. Ma`lumki, bugungi kunda pedagogikani insonparvar pedagogikaga aylantirish ta`lim sohasining muhim masalasiga aylanib qoldi. Shuning uchun ham ta`limni insonparvarlashtirish orqali yuzaga kelgan mavjud muammolarni oqilona hal etib borish yangicha ishlashni, yangi pedagogik tafakkurni shakllantirishni taqozo etadi. O‘zbekiston Respublikasida uzluksiz ta`lim tizimini isloh qilish kelajakda o‘qituvchilik kasbini egallaydigan yangi avlodni yuqori kasbiy madaniyat, ijodiy va ijtimoiy faollik, ijtimoiy-siyosiy hayotda mustaqil qatnasha olish qobiliyatlarini shakllantirishga yo‘naltirilgan. Mazkur vazifalarni bajarishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning ahamiyati o‘ta salmoqlidir. Mamlakatimiz rahbari I. A. Karimov ta`kidlaganidek: «mustaqillikning dastlabki yillaridanoq butun mamlakat miqyosida ta`lim-tarbiya, ilm-fan, kasb-hunar o‘rgatish sohalarini isloh qilishga nihoyatda katta zaruriyat sezila boshlandi» 1 . Yurtimizning kelajagi, uning ertangi taqdiri, ozod va obod jamiyat qurilishiga erishishimiz ham ma`lum ma`noda shu islohatlarning natijasiga boglik edi. «Chunki ta`lim-tarbiya- ong mahsuli, lekin ayni vaqtda ong darajasi va uning rivojini ham belgilaydigan omildir. Binobarin, ta`lim-tarbiya tizimini o‘zgartirmasdan turib ongni o‘zgartirib bo‘lmaydi. Ongni, tafakkurni o‘zgartirmasdan turib esa biz ko‘zlagan oliy maqsad- ozod va obod jamiyat barpo etib bo‘lmaydi» 2 degan yurtboshimizning fikrlaridan ta`lim-tarbiya islohati, yuqori malakali kadrlar tayyorlashga erishish mamlakatimiz taraqqiyotini ta`minlovchi asosiy omillardan biri ekanligini bilib olishimiz mumkin. Ta`lim-tarbiya sohasida olib borilayotgan tub islohatlarning asosiy yo‘nalishlari: ta`lim tizimini, mazmunini isloh qilish; ta`lim-tarbiya boshqaruvini isloh qilish; ta`limning bozor iqtisodiyotiga asoslangan mexanizmini yaratish; ota-ona, o‘qituvchi. O‘quvchining ta`lim jarayoniga bo‘lgan yangicha qarashlarini shakllantirish; va bu islohatlarning bosh harakatlantiruvchi kuchi yangi pedagogik texnologiyani amaliyotga tadbiq etishdan iborat.
1 I.Kаrimоv. Jаmiyatimiz mаfkurаsi хаlqni-хаlq, millаtni-millаt qilishgа хizmаt etsin. «Tаfаkkur»jurnаli, 1998y, 2-sоn, 29 bеt. 2 O’shа jоydаn. 29-30 bеt.
|
