Universiteti paraolimpiya fakulteti jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va uslubiyati kafedrasi

Kurs ishining maqsadi ushbu tadqiqot dolzarb va ahamiyatlidir. ilg'or sport amaliyotining yutuqlari bilan bir qatorda, ular mashg'ulot ta'sir vositalari va sportchi organizmining ularga bo'lgan reaktsiyasi o'rtasidagi ko'plab murakkab va tabiiy munosabatlarni aniqlashga olib keldi. Bu bog‘lanishlarni sportchilarni tayyorlashning maxsus tamoyillari ko‘rinishida umumlashtirish va ularni amaliyotga tatbiq etish uzoq muddatli takomillashtirishning barcha bosqichlarida mashg‘ulot jarayonini oqilona qurish mumkin bo‘lgan asosdir.
Kurs ishining vazifasi: Tadqiqot predmeti asosiy hisoblanadi. turli sport turlari bo'yicha sportchilarni tayyorlashning uzoq muddatli jarayonining qonuniyatlari.


1.BOB. KO‘P YILLIK TAYYORGARLIKNING BIRINCHI BOSQICHIDA TANLASH VA YO‘LLANMA
Yuqori malakali sportchilarni tayyorlash jarayonini shartli ravishda bir-biri bilan bog'liq bo'lgan uchta tarkibiy qismga bo'lish mumkin: jarayonni qurish, uni amalga oshirish va mashg'ulot jarayonini nazorat qilish.Sport tayyorgarligini qurish jarayonida mashg'ulot jarayonining yaxlitligi ta'minlanadi. Nisbatan tomonlar va alohida bo'g'inlar bo'lgan ma'lum bir tuzilmaning asosi, ularning bir-biri bilan muntazam aloqasi va umumiy ketma-ketligi.Tuzilish quyidagilar bilan tavsiflanadi: o'quv mazmuni elementlarining (vosita, usullari) o'zaro bog'liqlik tartibi. umumiy va maxsus jismoniy, taktik va texnik tayyorgarlik va boshqalar); o'quv yuklamasi parametrlarining zarur nisbati (uning hajmi va intensivligining miqdoriy va sifat ko'rsatkichlari); o'quv jarayonining turli qismlarining ma'lum bir ketma-ketligi (alohida sinflar va ularning qismlari, bosqichlar, davrlar, tsikllar), bu jarayonning bosqichlarini yoki bosqichlarini ifodalaydi mashg'ulot jarayoni muntazam ravishda o'zgarib turadigan vaqt.Vaqt shkalasiga ko'ra: a) mikrotuzilma - alohida o'quv mashg'ulotining tuzilishi, alohida mashg'ulot kuni va mikrotsikl (masalan, bir hafta) tuzilishi; b) mezostruktura - mikrotsikllarning nisbatan to'liq seriyasini (umumiy davomiyligi, masalan, bir oyga yaqin) o'z ichiga olgan o'quv bosqichlarining tuzilishi; v) makrotuzilma. - yarim yillik, yillik va ko'p yillik kabi yirik mashg'ulot sikllarining tuzilishi.Shuni ta'kidlash kerakki, ayrim sport turlarida uzoq muddatli jarayonning bosqichlari va bosqichlari o'rtasida aniq chegaralar, shuningdek, qat'iy vaqt chegaralari mavjud emas. ushbu bosqichlar va bosqichlar uchun.Uzoq muddatli sport mashg'ulotlarini oqilona qurish quyidagi omillarga asoslanib amalga oshiriladi: tanlangan sport turi bo'yicha odatda eng yuqori natijalarga erishiladigan optimal yosh chegaralari; ushbu natijalarga erishish uchun tizimli o'qitish davomiyligi; uzoq muddatli o'qitishning har bir bosqichida o'qitishning ustuvor yo'nalishi; sportchining mashg'ulotlarni boshlagan pasport yoshi va maxsus tayyorgarlik boshlangan biologik yoshi; sportchining individual xususiyatlari va uning mahoratining o'sish sur'ati.Uzoq muddatli mashg'ulot jarayonini oqilona qurish uchun muayyan sport turi bo'yicha eng yuqori sport natijalariga erishish uchun zarur bo'lgan vaqtni hisobga olish kerak. Qoida tariqasida, qobiliyatli sportchilar o'zlarining birinchi katta muvaffaqiyatlariga 4-6 yildan keyin va eng yuqori yutuqlarga 7-9 yillik ixtisoslashtirilgan tayyorgarlikdan so'ng erishadilar. , sportni yaxshilash. sport, ishtirokchilarning sportga tayyorgarlik darajasi. Dastlabki tayyorgarlik bosqichi boshlang'ich maktab yoshini qamrab oladi va sport mutaxassisligi boshlanishi bilan keyingi bosqichga o'tadi. Ushbu bosqichda o'quv mashg'ulotlarida quyidagi vazifalar hal etiladi: shug'ullanuvchilarning jismoniy tarbiya va sport sohasidagi mavjud bilimlarni o'zlashtirish; ayrim sport turlari bo'yicha motorli ko'nikmalarning zarur asosiy fondini shakllantirish, ularni mustahkamlash va takomillashtirish; bolalarning har tomonlama barkamol shakllanishiga ko'maklashish. o'sayotgan organizm, salomatlikni mustahkamlash, jismoniy sifatlarni, asosan, tezlik, tezlik-kuch qobiliyatlari, umumiy chidamlilikni har tomonlama tarbiyalash.Sportga ixtisoslashuvning boshlang'ich bosqichi. Bu bosqichdagi asosiy vazifalar shu jumladan, shug‘ullanuvchilarning har tomonlama jismoniy tayyorgarligini ta’minlash, sportning ratsional uslublarini yanada puxta egallash, har bir sport turi uchun maqbul bo‘lgan yoshda eng yuqori natijalarga erishish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish. qizg'in mashg'ulotlar jarayonida o'zini namoyon qiladigan salbiy omillarga nisbatan tananing ishlashi va qarshiligi. o'quv jarayoni aniq o'ziga xoslik kasb etadi. asosiy vazifa: murakkab sharoitlarda sport anjomlariga mukammal va o‘zgaruvchan egalik qilishni ta’minlash, uni individuallashtirish, sportchining texnik-taktik mahoratini oshirishga yordam beradigan jismoniy va irodaviy sifatlarni rivojlantirish.Sportni takomillashtirish bosqichi sportni takomillashtirish bosqichiga to‘g‘ri keladi. yuqori sport natijalariga erishish uchun qulay yosh. vazifalar: musobaqalarga tayyorgarlik va ularda muvaffaqiyatli ishtirok etish. Shu sababli, oldingi bosqichlarga nisbatan o'qitish yanada ixtisoslashtirilgan yo'nalishga ega bo'ladi. Sportchi mashg'ulotning samarali vositalari, usullari va tashkiliy shakllarining butun majmuasidan foydalanadi.


Sportda o‘rinbosarlarni tayyorlashda kelajak yosh sportchilarni tanlash tartibi muhim rol o‘ynaydi. Sportda yuqori natijalarni ko‘rsatish uchun sportchiga yuqori rivojlanish darajasidagi noyob morfologik ko‘rsatkkichlar, ajoyib jismoniy va ruhiy qobiliyatlar kompleksi bo‘lishi kerak. Bunday uyg`unlikka ega bo‘lgan sportchilar juda kam.
Sportda tanlash - Bu qaysi bir sport turida yuqori natijaga erisha oladigan, qobiliyatli, iste’dodli kishilarni qidirib topish jarayonini tushinamiz. V.P.Fillinning fikricha pedagogik, sotsiologik, ruhiy - tibbiy biologik tadqiqot (ilmiy tekshirish) metodlarini o‘z ichiga oladigan tashkiliy metodik tadbirlarni kompleks tartibini tushinadiki, uning asosida ayrim bir sport turida ixtisoslashish uchun bolalarning qobiliyatlari aniqlanadi.
Sportga yo‘llanma - bu sportchi qobiliyatlarini sport maho-ratini shakllanishining individual xususiyatlarini o‘rga-nish asosida yuqori sport mahoratiga erishishning kelajakdagi yo‘nalishini aniqlashdir.
V.P.Fillin sportga yo‘llanmani bu tashkiliy metodik tadbirlarni kompleks tartibini ular asosida sportchining ayrim bir sport turida qisqa ixtisoslanishi aniqlanadi degan edi.
Sportda tanlash bu ko‘p bosqichli ko‘p yillik jarayon bo‘lib sportda tayyorgarlikning hamma bosqichlarida amalga oshiriladi. U sportchilarning qobiliyatlarini har tamonlama o‘rganishga asos-lanib ushbu qobiliyatlarning shakllanishi uchun yaxshi sharoit yaratishga qaratilgan. Sport turlarini ko‘p bo‘lishi, har bir shaxs sportni qaysidir bir turidan _.yuqori mahoratlarni egallashga imkoniyat beradi. Bir sport turiga layoqatli bo‘lmagan shaxs boshqa sport turidan yaxshi natijalarga erishishishi yoki ko‘rsatkichlarga ega bo‘lishi mumkin. Shuning uchun qobiliyatlarni tiklashni ayrim bir turidan yoki sport turlariga hamda guruhlarda amalga oshirish kerak. Sport qobiliyatlarni turg‘unligi bilan ajralib tura-digan sportchilar nasl qobiliyatlariga ham bog‘liq. Nasl qobili-yatlari organizmga katta yuklama berilganda namoyon bo‘ladi, shuning uchun yosh sportchining qobiliyatini yuqori natija ko‘rsatishga qaratish kerak.
Ayrim funksiyalarni va sifat qobiliyatlarni rivojlanishi har xil yoshlarda har xil bo‘ladi. Ayniqsa buni kichik yoshdagi yuqori natija ko‘rsatadigan sport turida e’tiborga olish kerak.