Universiteti ro’yxatga olindi №

Harakat asoschisining shaxsi. 
Muhammad ibn Abd al-Vahhob at-Tamimiy 1703 yilda shaharda tug‘ilgan. Ayaina ilohiyotchi oilasida. Uning otasi Sulaymon, musulmon qozisi (qozi), o'g'lining birinchi ustozi edi. Bolaligida bola iste'dod va zukkolik belgilarini ko'rsatdi. U Qur'onni 10 yoshida yod olgan. U otasidan hanbaliylar mazhabidagi islom huquqini, Qur'on (tafsir) va hadis (sunnat) tafsirini o'rgangan. Bolaligidan u Qur'on tafsir kitoblari, hadislar va eng yirik musulmon olimlarining asarlari bilan shug'ullangan. U qoʻshni mamlakatlarda koʻp sayohat qilgan, Hijoz va Basraga bir necha bor tashrif buyurgan, keyin Al-Hasda yashagan. Shayx uzoq safarlarida Najd va boshqa arab shaharlarida hamma narsa unga yolg'on e'tiqodlar va yomon odatlardek tuyuldi. Xalq dinning haqiqiy qonun-qoidalaridan va uning ruhidan yiroq, musulmonlar Islomga xiyonat qilib, din asoslarini ham, undagi kichik qoidalarni ham buzib, faqat bir nechtasini hisobga olmaganda, degan xulosaga keldi. Zamondoshlarining oxirgi diniy va axloqiy qulashiga ishonch hosil qilgan Vahhob haqiqiy tavhid me'yorlariga qaytishga da'vat qila boshlaydi. U zodagonlarga va oddiy odamlarga va'z qiladi, lekin dastlab hamma joyda dushmanlik bilan uchrashadi. Basrada bo'lganida u murojaat qildi, lekin haydab yuborildi va faqat mo''jizaviy ravishda sahroda chanqoqlikdan o'lmadi. O‘lgan otasining o‘rniga qozi bo‘lgan Xuraymolda vohaning badnom odamlari ularni haq dinga kirgizmoqchi bo‘lganida, uni o‘ldirishiga sal qoldi. Voiz tasodifan qochib ketdi va Ayainaga qochishga majbur bo'ldi. 
Vahhobiylar o‘z rahbari va asoschisiga o‘zining sof e’tiqodi uchun nohaq ta’qiblarga chidagan iste’dodli olim va samimiy musulmonga xos fazilatlarni hadya etishga moyildirlar. Biroq musulmonlarning vahhobga yot siyosiy maqsadlarni ko'zlayotgani haqidagi bayonotlari ishonchli emas. Ehtimol, bu kelajakdagi bosqinchining dastlabki yo'lida sodir bo'lgan, ammo keyinchalik siyosiy manfaatlar ham paydo bo'lgan. Zero, vahhob asos solgan vahhobiylik ham rasmiy “turk” islomga qarshi qaratilgan edi. 
U dindan qaytganlar – shialar, Usmonli sultonlari – “soxta xalifalar” va turk posholariga qarshi shafqatsiz kurash olib borishga chaqirdi¹⁰. Vahhobiylikning turkiylarga qarshi yo‘nalishi turkiylarni quvib chiqarish, arab mamlakatlarini ozod qilish va “sof” islom bayrog‘i ostida birlashtirish kabi oliy maqsadni ko‘zlagan edi. Islom ustozining anʼanalarida asosan zodagonlar manfaatlarini aks ettiruvchi va kambagʻal va ijtimoiy himoyalanmagan aholiga qarshi qaratilgan ayrim qoidalar mavjud. Asl islomga ko'ra oddiy xalq hokimiyatdagilarga itoat qilishi kerak degan da'volar. Amirlarga isyon, isyon bo‘lsa, Alloh taolodan bu hayotda ham, o‘limdan keyin ham qattiq jazo bo‘ladi. 
Vahhobiylik majburiy talab sifatida zakot to'lashni joriy qildi va shu orqali aholidan, jumladan, ko'chmanchilardan markazlashtirilgan soliq yig'imlarini buzilmas diniy tamoyilga aylantirdi. 
Vahhobiylik ming yildan ortiq islom an'analaridan kelib chiqqan holda o'zining ijtimoiy imtiyozlarini yashirishning ancha nozik tizimini taklif qildi. Demak, u amirlardan, zodagonlardan o'z fuqarolariga nisbatan "adolatli" munosabatni, ya'ni. ijtimoiy asoslarda tartibli kamsitish tarafdori edi. Vahobiylar qullarga, xizmatkorlarga, yollanma ishchilarga g'amxo'rlik qilishga undashgan. Ular kambag'allarning his-tuyg'ulariga xushomad qildilar, qashshoqlikni ulug'ladilar, ochko'zlikni qoraladilar, kambag'allarning jannatga kirishi osonroq ekanligini ta'kidladilar. Vahhobiylar o‘z amaliyotlarida sudxo‘rlik bilan shug‘ullanganlar. Muhammad ibn Abd al-Vahhob xutbasida bayon etilgan birlashtiruvchi motivlardan Nejd hududida joylashgan Diriya kichik knyazligining feodal hukmdorlari foydalandilar. XVIII asr o'rtalarida. Amir Muhammad ibn Saud va uning oʻgʻli Abdulaziz 1744 yilda Muhammad ibn Abdulvahhob bilan ittifoq tuzdilar. O‘shandan beri, ya’ni yarim asrdan ortiq vaqt mobaynida ular vahhobiylik bayrog‘i ostida Arabiston yerlarini birlashtirish uchun o‘jar kurash olib bordilar. Ular Najd viloyatlari va badaviy qabilalarni birin-ketin o‘zlariga bo‘ysundirdilar.