Universiteti "tasdiqlayman"

 
Chog‘ishtirish va tipologik metod 
Ikki yoki undan ortiq qarindosh yoki qarindosh bo‘lmagan tillarni qiyoslash 
chog‘ishtirish yoki qiyosiy-chog‘ishtirish metodi deb nomlanadi. Ushbu 
metodda lingvistik hodisalarning tillararo o‘xshashliklari, umumiy va farqli 
jihatlari tavsiflanadi, biroq bunda ularning tarixiga, kelib chiqishi, ya’ni genetik 
jihatlariga, taraqqiyotiga asoslanilmaydi. Chog‘ishtirish metodi ayniqsa chet 
tillarini o‘rganishda keng qo‘llaniladi va nafaqat nazariy, balki amaliy maqsadlar 
uchun ham xizmat qiladi. XVII-XVIII asrlardayoq yuzaga kelgan 2 tilli lug‘atlar, 
tillar uchun umumiy grammatikalar, bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish texnikasi 
va nazariyasining yaratilishi ushbu metod asosida olib borilgan tadqiqotlar 
natijalaridir. Bu metod bir tilda oddiy tasvirlash metodidan foydalanilganda yuzaga 
chiqmagan xususiyatlarni ochib berishga yordam beradi.
Bu esa tillarning tarkibini chuqurroq o‘rganish va bilishga imkoniyat yaratadi. 
Ikkinchi tomondan, chog‘ishtirish metodi lug‘atlar, qo‘llanmalar yaratish kabi sof 
amaliy maqsadlarga xizmat qiladi. Ushbu metodni qo‘llash usullari quyidagilardir: 
 so‘z va qo‘shimchalarni farqlash, qo‘shimchalarning birikishini 
tavsiflash; 
 shevalar va tillar orasidagi tovush almashinuvi va mos kelishlikni 
aniqlash; 
 adabiy til me’yorlarini ishlab chiqish va ularga o‘rgatish metodikasini 
shakllantirish; 
 bir tilda ifodalangan ma’no yoki vazifa boshqa tilda qanday usul va 
vosita bilan berilishini aniqlash; 
 bir tilli (izohli) va ko‘p tilli tarjima lug‘atlari tuzish. 
Hozirgi kunda chet tillarni o‘rganish, tarjima nazariyasi va amaliyoti bo‘yicha 
olib borilayotgan ilmiy tadqiqot ishlari, asosan, mazkur metod usullarini qo‘llash 
vositasida amalga oshirilmoqda, shu bois bugungi kunda uning nazariy va amaliy 
ahamiyati yanada ortdi.

---

246