Urdu tabiiy fanlar fakulteti Biologiya 209-guruh 2-kurs talabasi Qurbonboyeva Sarvinozning falsafa fanidan tayyorlagan taqdimoti


Download 1.03 Mb.
bet2/3
Sana09.05.2023
Hajmi1.03 Mb.
#1447539
1   2   3
Bog'liq
2 5391107163995248198

Dunyoqarashning asosiy bloklari:
naturologik(tabiatga munosabatni shakllantiradi va ifodalaydi);
sotsiologik(jamiyat va uning tarixiga munosabatni shakllantiradi va ifodalaydi);
gumanitar(insonning o'ziga bo'lgan munosabatini shakllantiradi va ifodalaydi - o'zini o'zi bilish va o'zini o'zi qadrlash);
falsafiy(oldin nomlangan bloklarni yaxlitlikka birlashtiradi, dunyoqarashni tizimli qiladi).

Dunyoqarashning asosiy darajalari:


 - hissiy jihatdan oqilona(dunyoqarash) eng avvalo individuallik asosida shakllanadi hayotiy tajriba va "o'zgacha fikrlar" deb atalmish kundalik bilim va hissiy-majoziy fikr va baholash shaklida ifodalanadi;
- kontseptual va nazariy(dunyoga qarash) nazariy jihatdan qurilgan dunyoqarash tushunchalari va ideallari shaklida ifodalangan, birinchi navbatda, ta’lim va o‘z-o‘zini tarbiyalash jarayonida ijtimoiy-tarixiy tajriba va ilmiy bilimlarni o‘zlashtirish orqali shakllanadi;
- ruhiy va amaliy(e'tiqod) avvalgilari asosida ularda shaxsning o'z taqdirini o'zi belgilashi nuqtai nazaridan yuqori shaxsiy ahamiyatga ega bo'lgan g'oyalar va bilimlarni aniqlash va ularni amalga oshirishning hayotiy strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish orqali shakllanadi, shaklda ifodalanadi. uning maqsadlari, xulq-atvori va faoliyatini belgilaydigan tamoyillar va normalar.
Forobiyning ilmiy merosi, umuman, oʻrta asr Sharqining madaniy-maʼnaviy hayotidan, tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-siyosiy masalalaridan juda boy maʼlumot beradi. Mutafakkir oʻz asarlarini oʻsha davrda Sharq mamlakatlarida ilmiy-adabiy til hisoblangan arab tilida yozadi. Forobiy shuningdek, arab va fors tillarida falsafiy mazmundagi sheʼrlar ham yozgan.
Forobiy asarlari XII–XIII asrlardayoq lotin, qadimiy yahudiy, fors tillariga, keyinchalik boshqa tillarga tarjima qilinib, dunyoga keng tarqalgan. Soʻnggi asrlarda koʻchirilgan nusxalari koʻp mamlakatlarning qutubxona va muassasalarida saqlanadi. Toshkentda Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutida qadimgi Sharq faylasuflari asarlaridan jami 107 risolani, jumladan, Forobiyning 16 risolasini (arabcha) oʻz ichiga olgan “Hakimlar risolalari toʻplami” (“Majmuat rasoil al-hukamo”, Qoʻlyozmalar fondi, 2385-in.) bor. Bu noyob qoʻlyozma Forobiy asarlarini oʻrganishda muhim ahamiyatga ega. Toʻplamdagi Forobiy risolalari 1975 yili qisman oʻzbek tiliga tarjima qilinib, nashr etildi.
Siyosiy falsafaning ko'zga ko'ringan vakili edi Nikkolo Makiavelli- italyan (florensiyalik) siyosatchi, faylasuf va yozuvchi. Uning tevarak-atrofdagi voqelikka realistik munosabatga asoslangan falsafasi ham o‘rta asrlar, ham undan keyingi davrlarning ko‘plab siyosatchilari uchun amaldagi qo‘llanma bo‘ldi. Makiavelli, inson tabiatan dastlab yovuzdir va uning harakatlarining harakatlantiruvchi sabablari ko'pincha xudbinlik va shaxsiy manfaatlarga intilishdir. Ammo, agar har kim o'z manfaatini ko'zlasa, odamlarning birgalikda yashashi imkonsiz bo'ladi. Davlat insonning tub tabiatini, uning xudbinligini jilovlash uchun yaratilgan. Uning boshida turgan hukmdor saxiy va olijanob ko'rinishi kerak, lekin haqiqatda bunday bo'lmasligi kerak, chunki haqiqat bilan aloqa qilganda, bu fazilatlar aksincha natijaga olib keladi. 
Forobiy insonning amaliy faoliyati uchun tabiiy fanlarning ahamiyatini yaxshi tushunadi. Bunday fanlarni u real narsalar haqidagi ilmlar deb ataydi. U yunon tabiatshunoslari Evklid, Ptolemey, Galen kitoblariga yozgan sharhlarida, oʻzining geometriyaga doir kitobida antik dunyo, oʻrta asr matematik gʻoyalarining yirik bilimdoni sifatida maydonga chikdi, matematikaning bir qancha murakkab kategoriyalari va mavhum tushunchalarini ilmiy nuqtai nazardan hal etish yoʻllarini qidirdi, xususan son haqidagi ehtimollik nazariyasi toʻgʻrisidagi gʻoyalarni boyitdi.

Download 1.03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling