Урганч давлат университети “Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси” кафедраси


ТЕЗКОРЛИК ВА УНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ


Download 1.44 Mb.
bet47/77
Sana08.03.2023
Hajmi1.44 Mb.
#1253717
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   77
Bog'liq
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi Maxsus sirtqi bo\'lim

ТЕЗКОРЛИК ВА УНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ.

Фаолиятнингва харакатларнинг тезлик характеристикаси кушилиб тезкорлик деб номланган. Одамнингберилган вакти бирлиги ичида минимал харакатларни бажариш билан ифодаланади.


Тезкорлик одамни ши шароит учун минимал вакти сарфлаб харакат фаолиятини бажариш кобилиятидир.Тезкорлик таърифи бир хил эмас, бир-бирига боглик булмайди.
Тезкорликни келиб чикишининг асосий формалари хисобланади.

  1. Харакат реакциясининг латент (яширин) вакти.

  2. Айрим харакатлар тезлиги.

  3. Харакат частотаси.

Тезкорликнинг намоён булишининг формалари бир-бирига нисбатан боглик эмас.
Реакция вакти айрим харакатларнинг тезлиги ва максимал харакат частотасига боглик эмас. Айрим сигналларга яхши реакция булиши мумкин, лекин кичик харакат частотасига эга булади ва аксинча. Буни киска масофага югуришда аник курсатиш мумкин.
Стартни тез олиш мумкин.(реакция вактини яхши булганлиги хисобига) аммо дистанциясида тезликни саклаш емон булиши мумкин.
Киска масофага югуришда 3 ала компонент хам намоён булади. Харакат реакциясининг тезлиги бир стартер сингари буйича югуришни бошлаш .2-дистанция буйлаб югуриш. Оёклар харакатининг частотаси ва хар бир комонданинг тезлиги.
Харакат реакциясини латент вактини бахолаш оддий курилма реакциометрдан фойдаланилади. Укувчига сигнал жавоб беришда содда харакатнинг тез бажарилиши талаб килинади. М:Кнопкани босиш. Схемага киритилган электро секундомерсигнал бошланишидан мотор реакциясини бошланишига кадар кетган (ЛВДР) вактини аниклайди.
Айрим харакатларни тезлигини харакат вактини булинишида куриш мумкин. Тепсиниш тезлигини ва югуришда тиззани олдинга чикариш.Айрим спорт машк турларида (М:иргитишда) харакат тезлиги мускул кучи билан биргаликда –комплекс тезкорлик хусусиятларини ташкил килиб тез(реакция) харакат дейилади.
Айрим харакатларга кетган вактни аниклаш мумкин. М: 5 марта сакраш ,5 марта утириб туриш ва бошка 5 та машкни бажаришга кетган вактдан айрим харакатларга кетганвакт улчанади. 5та машкка кетган вакт 5га таксимланади.
Харакат частотаси циклик харакатлар билан харакатланади. Оёкларни харакат частотасига караганда кулларни максимал харакат частотаси юкори булади.
Харакат частотаси ни киска вакт интерволи орасида улчанади. М:100 метрга югуришда спринтерларнинг харакат частотаси 1 сек ,ичида канча кадам ташлаши билан характерланади. Максимал харакат частотасини аниклаш 5-10 сек ичида утказилади.
Кулларни харакат частотасини аниклаш мумкин. М:5 еки 10 сек ичида калам билан когозга канча белги куйиб чикади кейин улар саналади ва кушилади. чиккан вактга таксимланади.
1.3. Тезкорлик сифати
Тезкорлик деганда, индивид харакатларининг тезлик характерис тикасини, асосан харакат реакциясининг вактини бевосита белгиловчи функциоал хусусиятлар комплекси тушунилади. Тезликни намоён булиши нинг учта асосий шакли бор:
1. Якка харакат тезлиги(кичик ташки каршиликни енгиш билан)
2. Харакатлар частотаси.
3. Харакатлар реакциясини тезлиги(яширин латент даври)
Тезкорликнинг энг содда шаклларининг намоён булиши бир - бирига алокадор эмас. Айникса бу реакция вактига боглик булиб, куп холларда харакат тезлиги курсаткичлари билан к о р е л я ц и я килинмайди. Тезлик нинг намоён килинишини кайд этилган учта шаклининг умумлашмасидан - кушилмас дан аниклаш мумкин.
Масалан, 100 м га югуриш натижаси стартдан чикиш реакцияси вак тига, алохида харакатларнинг бажарилиши, тезлиги(депсиниш, сонни тез тиклаб олиш кадамлар суръати) ва бошкаларга боглик. Амалда яхлит хара катлар (югуриш, сузиш)нинг тезлиги тула харакат актининг тезли гига боглик. Бирок мураккаб координацион харакатлардаги тезлик факат тезкор лик даражасига эмас, балки бошка сабабларга, масалан, югуришда кадам узунлилигига, у уз навбатида, оёкнинг узунлилигига ва депсиниш кучига хам богликдир. Шунинг учун я х л и т х а р а к а т т е з л и г и индивиднинг тезкорлигини кисман ифодалайд холос. Аслида тезкорлик нинг энг содда шаклларининг намоён булаётганлигини тахлил кила ола миз холос.
Купинча максимал тезлик билан бажарилаётган харакатларда икки хил фаза фаркланмокда:
а) тезликни ошириб бориш(тезланиш, олиш) фазаси;
б) тезликнинг нисбатан стабиллашуви фазаси(стартдаги тезланиш)
Тезликни ошириб бориш кобилияти билан масофани катта тезликда утиш кобилияти - тезкорлик намоён килишда бири иккинчисига боглик эмас. Жуда юкори даражада стартдан чикиш тезлигига эга булиб масофа да тез югураолмаслиги ёки унинг аксича хам булиши мумкин. Сигналлар га р е а к ц и я я х ш и булгани холда, х а р а к а т ч а с т о т а с и о з булиши хам кузатилади.
Психолофизикавий механизмлар тезлик реакциясининг характери ни турлича намоён булишига сабабчи булади. Тезлик намоён булишининг бун дай характерини киска масофага югуришда аник куришимиз мумкин, ста ртни(вакт характеристикасига кура) тез олиш мумкин, лекин тезликни ма софада узок ушлаб тура олмаслигини курамиз. Югуриш тезлиги хара катни курсатилган характеристикаси билан нисбий боглик холос. Тезлик нинг намоён булишида югурувчи кадамининг узунлиги, унинг оёги узунли гига, уз навбатида, югурувчи оёк мускулларининг ерга тираниш кучига богликдир. Шунинг учун харакат реакциясининг вакт давомида намоён булишига ка раб укувчининг спринтда узини кандай намоён килишини башорат килиши миз гоятда мушкул.
Тезкорлик сифатини бир машкдан иккинчи машкка “к у ч и р и ш ” коидада кузатилмаган. Унинг кучиши машкларни бир-бирига координа ция нуктаи назаридан якин ухшашалиги булсагина намоён булган, колаверса индивиднинг машкланганлиги(шугулланганлиги) канча юкори булса, бу кучиш шунчалик паст даражада булади(Н.Г Озолин, 1949; В.М. Зациорс кий, 1961). Шунга кура, тезкорлик сифати хакида гапирганда, бу сифатни, тарбиялаш хакида гапирмай, инсон харакатидаги аник тезкор лик хусусият ларини ривожлантириш хакида гапириш лозим.
Я к к а х а р а к а т т е з к о р л и г и н и харакат актини биомеханик булакларга(кисмларга) ажратиб чегара ланган холда тавсифлашимиз мум кин (м., депсиниш тезлигини аниклаш керак булиб колса, югуришда сон ни тез кутариб чика олиш оркали аникланади). Айрим спорт машклари турларида(масалан: улоктиришларда) харакат тезлиги мускуллар кучи нинг намоён булиши билан умумийлашиб (кушилиб) кетади ва бу билан тезкорликни комплексли хусусиятини - к е с к и н х а р а к а т (резкость)ни вужуд га келтиради. Шунинг учун тезкорлик - куч талаб киладиган спорт турларида харакат тезлигини ривожлантириш, айникса, ташки каршилиги юкори булган машклар мускул кучини ривожланти рувчи восита сифатида роль уйнайди.

Download 1.44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling