Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

Fr R _r

Bu erda Q –o‘tayotgan issiqlik miqdori, F -issiqlik o‘tayotgan yuza, t - haroratlar farqi, R - termik qarshilik, K_r -issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsenti.

3. 
   Moda almashinish yoki diffuzion jarayonlar. Bu jarayonga namlash, bug‘latish, erish va eritish kabi jarayonlar kiradi. Modda almashinish jarayoni tezligi modda o‘tkazish qonunlari bilan aniqlanadi va uni quyidagi kinetik teglama orqali ifodalash mumkin:
   

Bu erda  M – o‘tayotgan modda miqdori. F –modda o‘tkazuvchi yuza,  - vaqt, s - o‘rtacha konsentratsiyalar farqi, R - diffuzion qarshilik, K_r - modda o‘tkazish koeffitsenti.

4. 
   Mexanik jarayonlar. Mexanik jarayonlarga shunday jarayonlar kiradiki, u erda jismlar o‘zaro faqat mexanik ta’sir ostida bo‘ladilar.
   

8

Bunday jarayonga qattiq hamda sochiluvchan moddalarni maydalash, bo‘laklash, kukun xolga keltirish, granullash, preslash va boshqa shu kabi jarayonlar kiradi.

5. 
   Kimyoviy jarayonlar-moddalarning kimyoviy tarkibi va xosslari o‘zgarishi bilan tavsiflanadi. Bunday jarayonlarning tezligi kimyoviy kinetik qonunlar bilan aniqlanadi hamda quyidagi tenglama ko‘rinishida beriladi:
   

Bu erda  M-kimyoviy jarayon kechayotgan vaqtda o‘tgan modda miqdori,  - vaqt, V - qurilma yoki apparatni modda sig‘diruvchi xajmi, K_r - kimyoviy jarayon tezligi koeffitsienti, f © - jarayonni xaraktga keltiruvchi kuch bo‘lib, jarayonda ishtirok etuvchi moddalar konsentratsiyalarga bog‘liq

funksiyadir.

Jarayonlar davriy va uzluksiz bo‘lishi mumkin. Davriy jarayonda appartlarni siklik tartibda takrorlanib ishlashi kuzatiladi. Bu xolda bir sikl apparatni kerakli hom ashyo bilan to‘ldirishdan boshlanadi, shu hom ashyoni qayta ishlash jarayonida u qurilish materialiga aylantiriladi va sikl ushbu materialni apparatdan to‘kib tushirish bilan tugallanadi. Apparat tozalanib kerakli yordamchi ishlar bajarilgandan so‘ng (moylash, qoliplarni tozalash, kerak bo‘lsa maydalash va h.z. ) u yana xom ashyo bilan to‘ldiriladi va keyingi sikl boshlanadi.

Davriy jarayonni asosiy hossalaridan biri butun jarayon bir joyda turli vaqtlarda kechadi.

Uzluksiz jarayon deganda apparat yoki qurilmalarni xom ashyo bilan uzluksiz suratda yuklab borilishi va qayta ishlash jarayonini o‘tib xosil bo‘lgan tayyor mahsulotni esa uzluksiz bo‘shatib olinishini tushuniladi.

Demak uzluksiz jarayonda ham maxsulot ishlab chiqarish jarayoni bir vaqtda kechadi, faqat apparatni turli qismlarida turli jarayonlar kechadi. Ba’zi hollarda siklik va uzluksiz jarayonlarni birgalikda hosil qilib beruvchi qurilma yoki apparatlardan xam foydalaniladi.

Qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi apparatlarni loyihalashda asosan uch xolatga katta ahamiyat beriladi:

1. 
   Jarayonlar optimal ya’ni eng qulay suratda bo‘lishi kerak.
   

Buning uchun xom ashyoni kukuni o‘lchamlaridan tortib to isitish, aralashtirish, bosim va h.z. kattaliklar xam mos ravishda eng muvofiq suratda tanlab olingan bo‘linishi kerak. Odatda bu kattaliklarni shunday tanlab olish ma’lum qiyinchiliklar bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli iqtisodiy mezonlardan yoki iqtisodiy ko‘rsatgichlardan foydalaniladi, bu erda albatta sarflangan energiya miqdoridan tortib to ishchi kuchigacha xammasi xisobga olinadi.

2. 
   Texnologik jarayonlar davomida keraksiz mahsulotlar,
   

chiqindilar, shlaklar iloji boricha bo‘lmasligiga erishish kerak bo‘ladi.

3. 
   Ish joyini sanitariya-gigienik holati va mehnat muxofazasi talabnomalarini to‘liq bajarilishini ta’minlash kerak bo‘ladi.