Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

Real quritkichning moddiy va issiqlik balanslari. Real quritkichlardagi protsess nazariy quritishdagi protsessdan shu bilan farq qiladiki, bunda I₂≠I₁ bo‘ladi. Bunga sabab shuki, real quritkichlarda issiqlikning bir qismi atrof-muhitga yo‘qoladi. Ayrim paytlarda quritish kamerasiga qo‘shimcha issiqlik kiritiladi (25.3-rasm).

Uzluksiz ishlaydigan quritkichning moddiy balansini tuzish uchun quyidagi belgilarni qabul qilamiz: G₁-nam materialning massasi, kg/soat; W₁-uning namligi,%; G₂–quruq materialning massasi, kg/soat; W₂-uning

104

namligi, %; W–bug‘langan namlik miqdori, kg/soat; L-havoning sarfi (quruq havo hisobida), kg/soat.

Moddaning kirishi (kg/soat): 1) havo L; 2) havo tarkibidagi namlik Lx₀ ;

3. 
   nam material G₁.
   

Moddaning chiqishi (kg/soat): 1) havo L; 2) havo tarkibidagi namlik Lx₂ ;

3. 
   qurigan material G₂.
   

Moddiy balans tenglamasini tuzamiz:

L  Lx₀  G₁  L  Lx₂  G₂ .

Bundan G₁  G₂  Lx₂  Lx₀  L(x₂  x₀ ) ,

yoki W  L(x₂  x₀ ) .

Bu erda L 

W



W

x

 x

x

 x

2

0

2

1

Quritish protsessi uchun quruq moddalar bo‘yicha ushbu balans

tenglamasini tuzish mumkin:

^G1(

(100 W1)



G (100 W )

2

2

100

100

Bu so‘nggi ifodadan quritish oxiridagi materialning massasini aniqlaymiz:

100W 
G G 1


^{2 1}_100 W₂ ^_

Bug‘langan namlikning (yoki materialdan chiqarilgan suvning)

miqdorini quyidagi tenglama orqali ham topish mumkin:



100 W



W G1

G2  G1



1



,

100 W

^ ^G1





2



ѐki



100 W 



W W



W  G11

1



1

2



100 W

100 W

^^G1

^.



2





2



105

Moddiy balans asosida real quritkichning issiqlik balansini tuzamiz.

Issiqlikning kirishi (kJ/soat); 1) havo bilan LI₁=LI₀+Q_n (bu erda: LI₀-isitkichga kirgan havoning issiqligi, Q_n-isitkichda havoning bergan issiqligi): 2) material bilan G₁ c₁ 0₁ ( bu erda: c₁-nam materialning issiqlik sig‘imi, 0₁-materialning dastlabki temperaturasi); 3) transport qurilmalari bilan G_trs_tr0’_tr (bu erda: G_tr-transport qurilmalarining massasi, str- transport qurilmalari materialining issiqlik sig‘imi, 0’_tr-transport qurilmalarining dastlabki temperaturasi); 4) quritish kamerasiga kiritilgan qo‘shimcha issiqlik q_k.


Issiqlikning sarflanishi (kJ/soat): 1) quritkichdan chiqayotgan havo bilan LI₂; 2) quritilgan material bilan G₂ c₂ 0₂; 3) transport qurilmalari bilan G_tr·s_tr0’’_tr; 4) issiqlikning atrof-muhitga yo‘qolishi Q_y.

Issiqlik balansini tuzamiz:

LI₁  G₁c₁₁  G_TRs_TR '_TR q_k  LI₂  G₂c₂₂  G_TRs_TR ''_TR Q_Y

bundan

L(I ₂  I₁ )  G₁c₁₁  G_TR s_TR '_TR q_k  G₂ c₂₂  G_TR s_TR ' '_TR Q_Y ,

ѐki L(I₂  I₁)  Q

Oxirgi tenglamaning o‘ng va chap tomonlarini W ga bo‘lib, quyidagi ifodani olamiz:

12. 
    (I₂I₁) ^Q .
    

23. 
    W
    

	Q		deb belgilaymiz,		L	 l	bo‘lgani uchun
	W			W

106

l(I₂  I₁) 

yoki

	I		 I 	
		2
			1	L
Tenglamaga kiritilgan	kattalik quritish kamerasi ichidagi

kiritilgan va sarflangan issiqliklar ayirmasining 1 kg bug‘langan

namlikka nisbatini belgilaydi. Bu erda asosiy kaloriferda isitilgan

havo bilan kirgan va chiqqan issiqliklar hisobga olinmaydi. Ko‘pincha

quritish kamerasining ichki balansi deb ataladi.

(25.7) tenglamadan ko‘rinib turibdiki, ning ishorasiga ko‘ra I2

ning qiymati I₁ ning qiymatidan katta ѐki kichik bo‘lishi mumkin. Agar Δ=0 bo‘lsa, u holda I₂=I₁.

Real quritkichdagi protsessni diagrammada tasvirlash. Nazariy quritishlarda Δ=0 bo‘lsa, real quritkichlarda esa Δ≠0. Ikki xil sharoit bo‘lishi mumkin: a) Δ>0; b) Δ<0.

12.5-rasm. Nazariy quritkichni grafik usulda hisoblash (Δ>0).

Avval ) Δ>0 bo‘lgan sharoit uchun I-x diagrammada quritish chizig‘ining shaklini ko‘ramiz. Berilgan shartlar bo‘yicha dastlab nazariy quritishning chizig‘i SV ni tuzamiz.

Quritish kamerasiga qo‘shimcha issiqlik kiritilganda (Δ>0), real quritkichning chizig‘i V nuqtadan boshlanib, I₁=const chizig‘ining yuqorisidan o‘tadi (25.4-rasm). Real protsessning oxirgi nuqtasi S₁ nazariy protsessga tegishli bo‘lgan φ=const chiziqda ѐtadi. VS₁ chiziqni tuzish uchun (14.14) va

107

(25.6) tenglamalarini o‘zaro solishtirib, quyidagi ifodani olamiz:

• 
  _ ^I2^I1 x₂  x₁
  

Bu ifoda, agar ning qiymati ma’lum bo‘lsa, VS1 chiziqning o‘rnini topishga yordam beradi. Buning uchun VS chiziqning ustida ixtiyoriy olingan

e nuqtadan eF gorizontal va eE vertikal chizig‘ini o‘tkazamiz. S nuqtadan G₁G vertikal chiziqni to VS chiziqning davomi bilan G nuqtada kesishguncha davom ettiramiz. BEe va VS₁G; FBe va DBG uchburchaklarning o‘xshashligidan quyidagi ifoda kelib chiqadi:

^C1^G _^DG_,


Ee eF
biroq S₁ G=(I₂-I₁) M_i va DG=(x₂-x₁) M_x;

bu erda M_i va M_x – entalьpiya va namlik saqlashning masshtablari.

Bu tenglamadan quyidagi ifodani ѐzish mumkin:

(I2  I1 )Mi



( x2  x1 )  M X

.

Ee

eF

ѐki

Ee 

(I2  I1 )  Mi

 eF 

I2I1

eF  n ,

(x  x )  M

X

x  x

2

1

2

1

bu erda n 

^M i

; biroq

^I2

 I1

 , natijada

Ee=ΔnF·e.

M

x

x  x

2

1

SHunday qilib, Δ>0 bo‘lgan sharoitda VS₁ chiziqning hosil qilishni ko‘rib chiqamiz. Quritishning berilgan shartlari bo‘yicha avval nazariy quritish chizig‘ini tuzamiz. VS chiziqda olingan e nuqtadan eF kesmasini o‘tkazamiz. eF kesmaning uzunligini (mm hisobida) o‘lchaymiz va (25.9) formula bo‘yicha eF kesmaning uzunligini (mm hisobida) aniqlaymiz. eE kesmaning qiymatini diagrammaga joylashtiramiz, so‘ngra V va eE nuqtalar orqali real quritkich chizig‘ini o‘tkazamiz.

12.6-rasm. Haqiqiy quritkichni grafik usulda hisoblash (Δ<0).

Agar Δ>0 bo‘lsa, ya’ni quritkichda issiqlikning yo‘qolishi mavjud bo‘lsa, real quritkichning chizi g‘ini tuzish oldingi misoldan (ya’ni Δ>0 bo‘lgandagidan) farq qilmaydi. Faqat eE kesma nuqtadan pastga qarab chiziladi. Δ>0 bo‘lgan sharoit uchun real quritkichda protsessni o‘tkazish 25.10-rasmda ko‘rsatilgan.

Havo va issiqlikning solishtirma sarflarini topishda (12.1) va (12.2) tenglamalardan foydalaniladi.