Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

Quritish tezligi va davrlari. Quritish apparatlarini hisoblash va loyihalash uchun quritish tezligi u cheksiz qisqa vaqt dτ davomida material namligining kamayishi dW orqali aniqlanadi:


u  ^dW_d
Quritish tezligi tajriba yo‘li bilan laboratoriya qurilmalarida topiladi. Bu qurilma ventilyator, elektr isitkich, quritish kamerasi va tarozidan tashkil topgan. Elektr isitkichda qizdirilgan havo ventilyator ѐrdamida quritish kamerasiga beriladi. Kameraning eshikchasi orqali nam material tarozining bir pallasiga joylashtiriladi.

Quritish protsessi davomida materialning massasi (yoki namligi) kamayib boradi. Olingan tajriba natijalari asosida quritish egri chizig‘i chiziladi. Quritkichdan quruq va ho‘l termometrlar ѐrdamida havoning nisbiy namligi aniqlanadi.

Mavzu bo‘yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar


ro‘yxati

1.Kimyo va oziq-ovqat sanoatlarining asosiy jarayon va qurilmalarini

xisoblash va loyixalash. O‘quv qo‘llanma. Toshkent – 2000 y.

2.Kavetsskiy G.D., Vasilьev B.V. «Protsessы i apparatы ximicheskoy texnologii». – M. Kolos. 1999g.

3.Borsh I.M., Vosnesenskiy V.A. «Apparatlar va jarayonlar qurilish materiallarni texnologiyasida» – Kiev «Oliy maktab» 2001 y.

4.Maxkamov S.M., Turobov M.T. «Apparatlar va jarayonlar qurilish materiallarni texnologiyasida» fanidan kurs loyihasini bajarishga uslubiy qo‘llanma.

5.Burov YU.S. ―Texnologiya stroitelьnыx materialov i izdeliy‖ M.

1972g. 112

12-Modul.Mexanik jarayonlar.

Har xil qurilish materiallarini,mahsulot va konstruksiyalarini tayyorlash uchun ishlatilayotgan xom-ashyo va aralashmalarni maydalashga to‘g‘ri keladi. Maydalash jarayoni sindirish va kukunlash bosqichlaridan iborat. Sindirish va kukunlash bir biridan ajralmasdir. Sindirish natijasida tayyor mahsulot kattaligi 3 mm dan yuqori bo‘ladi, kukunlashda esa 3 mm dan kichik bo‘ladi. Sindirish jarayoni sindiruvchi mashinalarda, kukunlash esa tegirmonlarda amalga oshiriladi.

Sanoatda qurilish materiallarini sindirish va kukunlash jarayonlari alohida ahamiyatga ega. CHunki olingan mahsulot har xil qurilish materiali sifatida (sement, oxak, sopol, temir-beton va b.q.) ishlatiladi. Qurilish materiallarini maydalash asosan ezish sindirish ishqalash, urish yoki birgalikda ta'sir qilishi ezish va ishqalash, urish ishqalash va boshqa hollarda.

Maydalagich-kukunlovchi mashinalarning asosiy texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlaridan biri maydalash darajasidir. Boshlang‘ich bo‘laklar razmerini, natijaviy bo‘lak razmerlariga nisbatan maydalash darajasi. Maydalash darajasi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
D
i = -----
d

Bu erda, D -maydalashdan oldingi bo‘lak o‘lchami, mm da.

4. 
   - maydalashdan keyingi bo‘lak o‘lchami, mm da.
   

Faqatgina birgina maydalagich yoki kukunlovchi mashinada yuqori darajada maydalash darajasi olish mumkin emas, shuning uchun boshlang‘ich mahsulotni maydalash bir necha ketma-ket ishlayotgan mashinalarda amalga oshirish mumkin.


Maydalangan mahsulotning o‘lchamlariga qarab quyidagilarga bo‘linadi.
a) katta o‘lchamli - 350 - 100 mm
b) o‘rta o‘lchamli - 100 - 40 mm
v) kichik o‘lchamli - 40 - 3 mm
Kukunlangan mahsulotlarni:
a) yirik o‘lchamli - 3 - 0.1 mm
b) mayda o‘lchamli - 0.1 - 0.05 mm
v) juda mayda o‘lchamli - 0.05 - 0.001 mm

Maydalangan mahsulot

40-3 mm

100-40 mm

350-100 mm

Maydalagich va kukunlovchi mashinalar ochiq va yopiqssikllarida ishlashi mumkin. Ochiqssiklda ishlagan holda qurilish materiallari maydalagich va kukunlovchi mashinalardan faqat bir marotaba o‘tadi va bunda natijaviy mahsulot tarkibida talab qilingan o‘lchamdan yuqori bo‘lgan zarrachalar uchraydi.

Kukunlangan mahsulot

0.05-0.01mm
0.1-0.5mm

3-0.1 mm

a) yirik o‘lchamli - 3 - 0.1 mm

b) mayda o‘lchamli - 0.1 - 0.05 mm

v) juda mayda o‘lchamli -0.05 – 0.001 mm

a) yuza gipotezasi (ittengera), ya'ni maydalanish jarayonidagi sarf bo‘lgan energiya yangi bo‘lgan yuzaga to‘g‘ri proporsionaldir.

b) hajm gipotezasi (Kirpicheva - Kika), ya'ni geometrik o‘xshash jismlari bir xil shaklga keltirish uchun sarf bo‘lgan energiya ularning hajmi va og‘irligiga proporsionaldir.

Bu ikki gipoteza P.A.Rabinder tomonidan umumlashtirildi. Maydalash uchun sarf bo‘lgan to‘la ish, deformatsiyalangan hajmdagi

difofrmatsiyaga sarf bo‘lgan ish bilan yangi yuzalar hosil qilishi uchun sarf bo‘lgan ishlar yig‘indisiga teng. YA'ni:

A=Ad+Ap

(1)

Bu erda, A - maydalanish uchun sarf bo‘lgan to‘la ish, Dj.

Ad - deformatsiyalashga sarflangan ish yani bu jisimda issiqligi aylanadi, Dj.

Ap - yangi yuzalar hosil qilish uchun sarflangan ish, Dj .

Maydalanishda maydalash darajasi kichik bo‘lsa, yangi yuzalar hosil
bo‘lishi juda sekin kechadi va (1) formulada Ap = 0 bo‘ladi.

Unda A =Ad (2)

Maydalanishda maydalash darajasi yuqori bo‘lsa, yangi yuzalar hosil bo‘lishi tez ko‘payadi. Bu holatda Ad = 0 bo‘ladi, chunki deformatsiyalangan hajmdagi ish miqdori yangi yuzalar hosil bo‘lishidagi ish miqdoridan juda

kichik bo‘ladi.
Unda	A = An	(3)

SHunday qilib, hajm gipotezasi maydalanish jarayonini, yuza gipotezasi esa kukunlash jarayonida qo‘llaniladi.