Urganch filiali "kompyuter injineringi" fakulteti

Ochiq ommaviy axborot tizimi sharoitida shaxsning psixologik o’zini-o’zi
himoyalashi
1. O’z vaktida Hindistonning tanikli siyosiy arbobi Mahatma Gandi shunday yozgan ekan: "Men uyimning darvoza va eshiklarini markam berkitib o’tira olmayman. Chunki unga toza havo kirib turishi kerak. Va shu barobarida eshik va derazalarimdan kirayotgan havo dovul bo’lib, honadonimni agdar- to’ntar qilib, o’zimniyiqitib tashlashini ham hohlamayman". Bu so’zlarni bugungi informatsiya hurujlar va turli hil ma'lumotlarning turli yo’llar bilan mamlakatimizga, umuman, boshqa mamlakatlarga ham kirib kelib, u yoki bu mintaqada asrlar mobaynida shakllangan kadriyatlar, urf-odatlar, e'tiqod shakllariga va tarbiya uslublariga salbiy yoki ijobiy ta'siri jarayonlari ma'nosida qo’llash ham mumkin. Zero, dunyoga yuz ochgan, yoshlari dunyo tillarini bemalol egallab, "internetomaniya" kasaliga chalinish arafasida turgan O’zbekistonga ham yahshi, ham yomon ta'sirlar, hurujlar mavjudligi sharoitida shaxsning o’zini-o’zi psixologik jihatdan salbiy ta'sirotlardan himoya qila olish imkoniyatlarini kengaytirish eng dolzarb muammolardan biridir.
Yaqinda "Internet" sahifalari amerikalik siyosatshunos olim Patrik B'yukenenning "Smert' Zapada" nomli kitobi paydo bo’ldi. E'tiborga molik jihat shuki, katta hajmdagi bir kitobning so’z boshisidayoq, muallif yahlit bir millatlar va halklar takdiriga aloqador bo’lgan voqealarni, G’arbning "takdiri"ni jamiyat ma'naviyatidagi inqirozlarga, jumladan, oila va nikoh, tug’ilish va aholining tabiiy o’sishi borasidagi inqirozlar tahliliga bag’ishlagan. Ming taassuf va afsus bilan u "Evropa "amerikacha" madaniyatni qabul qilib, bugun uning hayot tarziga singib ketganligiga qarshilik ko’rsatishga qodir emasligini e'tirof etadi. B'yukenenning fikricha, sanoati va yukori tehnologiyalari rivoj topgan jamiyatda odamlarning birdan boyib ketish, to’kin hayotga erishishga bo’lgan egoistik intilishi ularning asl qadriyatlarga, jumladan, oila va nikohga, yoshlar tarbiyasiga bo’lgan munosabatlarida keskin inqirozni keltirib chiqardi. Bu holatni u gsdoiistik psixologiyaning asosi deb baholab, uning oqibati jamiyatda qator ijtimoiy muammolarni keltirib chiqarayotganligini ochiq e'tirof etadi. Gedonizmning ma'nosi shundayki, shaxs va uning hulq-atvori motivlarida faqat nimalardandir lazzatlanish, koniqish olish va o’zidagi ichki ruhiy iztiroblardan holi bo’lishga intilish ustivor bo’ladi. To’gri, aslida insonniig tuk va farovon hayotga intilishi, boy-badavlat yashashni hohlagani ayb emas, lekin bunday to’kinchilik insoniylikka qarshi bo’lishi mumkin emas. Muallifning tashvishi va uni havortirga solgan narsa shuki, bunday ong va shuurdagi o’zgarishlar evropa xalqlarining eng zarur va muhim qadriyatlarga nisbatan salbiy munosabatlarda ifodalanadi. Masalan, bugungi Evropada tugilayotgan bolalarning har uchtasidan bittasi nikohsiz tug’ilayotganligi, tugilishning keskin kamayib ketganligini, umuman ayollar o’zidan soglom zurriyod qoldirishni istamayotganligi, mablag’i etarli bo’la turib, farzand tugilishi va uni tarbiyalashga ketadigan mablag’ni qizganayotganligi yaqqol iymon-e'tiqod tufayli yuksak ma'naviyatga erishish uchun intilib yashash lozimligini anglatadigan, bu murakkab va tahlikali dunyoda uning taraqqiyot yo’lini yoritib beradi. Istiqlol mafkurasi ko’p millatli O’zbekiston halqining ezgu g’oya - ozod va obod Vatan, erkin va farovon haet barpo etish yo’lidagi asriy orzu-intilishlari, hayotiy ideallarini o’zida aks ettiradi.
Darhaqiqat, davlatimiz rahbari ta'kidlaganlaridek, "Milliy g’oya va istiqlol mafkurasi haqida gap borar ekan, biz nihoyatda keng qamrovli, murakkab, serqirra, insoniyat tarihida anik va mukammal ifodasi, tugal namunasi hali-hanuz yaratilmagan tushunchalarni o’zimizga tasavvur qilishimiz kerak, deb o’ylayman. Bu tushunchalar Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, halq farovonligi kabi yuksak g’oyalarning ma'no-mazmunini teran anglab etishga hizmat qiladi. Bu mafkura halqni halq, millatni millat etadigan, uning sha'nu sharafi, or-nomusi, ishonch-e'tiqodini ifodalaydigan, jamiyatimizning o’ziga hos taraqqiyot yo’li, turmush tarzi, tub manfaatlariga tayangan holda muttasil rivojlanib, takomillashib boradigan g’oyalar tizimidir.