Ушбу дастур биология ва генетика фанларининг қишлоқ хўжалиги таълим йўналишига оид қисмларини қамраб олади. Хусусан ушбу

Ўзгарувчанлик қонуниятлари. 
Модификацион ва мутацион ўзгарувчанлик. Ўзгарувчанлик ва унинг 
хиллари. Фенотипик ва генотипик ўзгарувчанлик. Модификацион 
(паратипик) 
ўзгарувчанлик. 
Узоқ 
муддатли 
модификациялар. 

---

10 
Организмларнинг реакция нормаси. Мутацион ўзгарувчанлик. Табиий ва 
сунъий мутациялар. Г.де-Фризнинг мутацион назарияси ва унинг моҳияти. 
Н.И.Вавиловнинг ирсий ўзгарувчанликннг гомологик қаторлари қонуни. 
Генотипик ўзгаришга кўра мутация классификацияси. Мутагенлар ва 
уларнинг классификацияси. Нуқта ёки ген мутацияси. Хромосома ичидаги
ўзгаришлар 
(инверсия, 
делеция). 
Хромосомалараро 
ўзгаришлар-
транслокация. Хромосома сонининг ўзгариши (полиплоидия, гаплоидия, 
гетероплоидия ёки анеуплоидия). Жинсий ҳужайраларда ҳосил бўлган 
генератив мутация. Спонтан ва индуцирланган мутациялар. Ташқи муҳитни 
мутаген факторлардан муҳофаза қилиш муаммоси. 
Полиплодия ва узоқ дурагайлаш. 
 Полиплодия ҳақида тушунча ва унинг хиллари. Хромосома сони 
ортишининг моддий асоси. Мейотик, зиготик ва митотик полиплоидия. 
Автоаллополиплоидия ва анеуплоидия олиш усулари. Гаплоидия. 
Гаплоидлар классификацияси. Гаплоид организмларни сунъий ҳосил қилиш 
усуллари. Полиплоидиянинг эволюция ва селекция ишидаги аҳамияти. Узоқ 
нусхаларни дурагайлаш ҳақида тушунча. Турлараро ва авлодлараро 
дурагайлаш. Турлар чатишмаслиги ва унинг сабаблари. Чатишмасликни 
бартараф қилиш усуллари. Дурагайлаш назарияси ва амалиётида 
И.В.Мучурин ишларининг аҳамияти. Чатишмасликни енгишида полиплоидия 
ва мутагенездан фойдаланиш. Узоқ дурагайларнинг пуштсизлик сабаблари ва 
уни бартараф қилиш усуллари. Узоқ дурагайлашда авлонинг ажралиш 
хусусиятлари. Узоқ дурагайлашдан селекцияда фойдаланиш. 
Гетерозис. Цитоплазматик ирсият. 
Инбридинг ва генерозис. Инбридинг ва аутбридинг ҳақида тушунча. 
Инбридингнинг биологик ва генетик асослари. Четдан чангланувчи 
ўсимликлардан инбридинг. Инбред минимум. Инбред депрессия ва унинг 
таъсирини пасайтириш йўллари. Инбред линияларнинг яратилиши. 
Чорвачиликда инбридингдан фойдаланиш. Инбридинг коффициенти ва 
генетик ўхшашликларнинг моҳияти.Гетерозис ходисаси ва унинг хиллари. 
Гетерозиснинг намаён бўлиш хусусиятлари. Гетерозис самарадорлигининг 
пасайиш сабаблари ва уни мустаҳкамлаш йўллари. Гетерозисдан
ўсимликшунослик ва чорвачиликда фойдаланиш ва унинг аҳамияти. 
Цитоплазматик ирсиятнинг молекуляр асослари. Цитоплазматик эркак
пуштсизлиги ходисаси (ЦЭП). Гетерозисдан дурагай олишда ЦЭПдан 
фойдаланиш.