Ustivorlik. Kritik kuch va kuchlanishlarni aniqlash

(16.1)
Bunda F– ruxsat etilgan kuch; F_{kr -}– kritik kuch; [ n _u]– sterjen bikirligiga
bog‘liq bo‘lib, har xil materiallar har xil qiymatlarni qabul qiluvchi normal
ustuvorlikning ehtiyotlik koeffitsienti.
Amaliyotda ustuvorlik uchun [ n u] ehtiyotlik koeffitsienti, mustahkamlik uchun ehtiyotlik [n ] koeffitsientiga nisbatan kattaroq qabul qilinadi.
2. Eyler formulasi va undan foydalanish chegarasi. Kritik kuchlanish. Egiluvchanlik.
Uchlari bilan sharnirli mahkamlangan ko‘ndalang kesimi o‘zgarmas bo‘lgan
to‘g‘ri o‘qli siqilgan sterjen uchun kritik kuchni aniqlaymiz. Sterjen ko‘ndalang
kesim yuzasi og‘irlik markaziga siquvchi F kuch qo‘yilgan va har doim yuklanish
vertikal yo‘nalishda bo‘lsin.
To‘g‘ri o‘qli siqilgan sterjen, siquvchi F kuchining kichik qiymatida to‘g‘riligicha qoladi va uning ko‘ndalang kesimida
σ=F/A
kuchlanish hosil bo‘ladi. Siquvchi F kuch birorta aniq qiymatga erishganda, ya’ni kritik qiymatni qabul qilganda, sterjen o‘zining kichik bikirlik tekisligida juda kichik egilishi tufayli, egri chiziqli muvozanat holatiga o‘tadi (16.3, a-chizma).


16.3-chizma. Sterjenning turli kritik kuchlarga mos keluvchi muvozanat holatlari.
Kitik kuch quyidagicha aniqlaymiz:


(16.2)
Bu kritik kuchning eng kichik qiymati n =1 bo‘lgan holga to‘g‘ri keladi.


(16.3)
Bu formula Eyler formulasi deyiladi. Bu formula bilan topilgan kuch Eyler
kuchi deb ataladi. Eyler kuchi, sterjen ko‘ndalang kesimi bikirligi EI_minga
to‘g‘ri proporsional, sterjen uzunligi kvadrati² ga esa teskari proporsionaldir.
Sterjenning har bir kritik kuch miqdoriga tegishli bo‘lgan muvozanat holati
16.3-chizmada keltirilgan.