Узбекистон алока ва ахборотлаштириш


-маъруза. Коммутация тугуни коммутация


Download 0.95 Mb.
bet15/15
Sana09.03.2023
Hajmi0.95 Mb.
#1255354
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Bog'liq
KOMMUTATSIYA ASOSLARI BOYICHA

4-маъруза. Коммутация тугуни коммутация
майдонининг курилиш тамойили

Коммутация майдони коммутация тугунининг асосий элементларидан булиб, улаш курилмалари мажмуасидан иборат. Коммутация майдони ердамида унинг кириш ва чикиш линиялари орасида алока тракти хосил килинади.


Коммутация майдони коммутация тугунлари хамда улардаги БК тузилишини белгилаб беради. Коммутация майдон N кириш ва M чикиш линиялари (каналлари) билан аникланадиган хажми, линияларни таксимланиш усули, уни куриш учун ишлатилган коммутация асбоби, кириш билан чикиш линиялари орасидаги буш улаш линияларни излаш тартиби, ички тузилиши (звенолар ва боскичлар сони), утказувчанлик кобилияти ва алокани йукотиш курсаткичлари буйича табакаланади.
Коммутация майдони одатда бир неча алохида кисмлардан ташкил топган (4.1 - расм). Коммутация майдонида кисмлар сони 37 булиши мумкин. Мисол: Коммутация майдони уч кисмдан ташкил топган либ, N кириш билан М чикиш линиялари V 1 ва V 2 оралик линиялари оркали уланадиган булсин.

4.1 – расм. Коммутация майдон тузилиши


Коммутация майдондаги хар бир кисм излаш боскичи дейилади. Уз навбатида, излаш боскичи бир – бирига маълум коидалар асосида уланган бир турдаги коммутация курилмаларидан, яъни коммутация блоклари (КБ) дан тузилган. Улар битта ёки бир неча булиши мумкин.
Биринчи кисм абонент линияларини буш оралик линиясига улаб бериш учун хизмат килади. Демак, бу кисмда куп сонли кириш линиялари (одатда кам ишлатиладиган) кам сонли (одатда куп ишлатиладиган умумий) оралик линияларига уланади. Бу уланиш абонент ракам теришдан олдин бажарилганлиги учун бу кисм эркин излаш боскичи ДИ деб аталади. Бу излаш боскичининг киритилиши хар бир абонент линиясига биттадан курилма бермаслик билан боглик. Чунки абонент бу курилмани тез – тез ишлатмайди, яъни у купрок буш туради ва кам ишлатилади.
Иккинчи кисм абонент терган ракам асосида абонентнинг керакли гурухини танлайди ва кейинги кисмга буш чикиш топиб, улаб беради. Шунинг учун бу кисм гурухли излаш боскичи (ГИ) деб ном олди. Абонент гурух ракамига асосан бу излаш боскичидан 15 булиши мумкин.
Учинчи кисм абонент терган ракам асосида танланган гурух ичида керак абонент линиясини топиб улаб беради. Шунинг учун бу кисм чизикли излаш боскичи ЧИ деб ном олди.
Излаш боскичлари куйидаги уч тартибда ишлаши мумкин.
- эркин излаш тартиби;
- гурухли излаш тартиби;
- мажбурий излаш тартиби.
Эркин излаш тартибида коммутация курилмаси чакирик тушган кириш линиясини хохлаган буш чикиш линияси билан улаши мумкин. Коммутация курилмасининг харакати эркин.
Гурухли излаш тартибида коммутация курилмаси чикиш линиялари одатда Hi йуналишларга булинган булади ва коммутация курилмаси кириш линиясини аввалдан курсатилган йуналишдаги ихтиёрий буш линия билан улаши керак. Бунда йуналиш мажбурий танланади, буш чикиш линияси эркин.
Мажбурий излаш тартибида коммутация курилмаси чакирик тушган кириш линиясини аввалдан курсатилган чикиш линияси билан улаши керак. Бунда чикиш линиясини танлаш мажбурий бажарилади. Хар бир излаш боскичи бир хил бир неча коммутация блокларидан иборат. Коммутация блоки бир неча кириш ва чикиш линияларига эга булган курилма. Коммутация блоки бир звеноли ёки куп звеноли булиши мумкин. Агар бирорта кириш линиясини бирорта чикиш линиясига улаш учун битта коммутация нуктаси керак булса, коммутация блоки бир звеноли дейилади.

4.2 – расм. Бир звеноли КБ


Бир звеноли коммутация блоки n кириш, m чикиш ва nxm коммутация нуктасига эга булади (4.2 – расм). Уларни электромеханик изловчилар, координатали, герконли ва электрон улагичлар асосида куриш мумкин (4.3 - расм).




4.3 – расм. Коммутация асбоблари


Коммутация блокларини коммутация асбоблари ёрдамида куриш учун куйидаги усуллар кулланилади: кириш линияларини бирлаштириш, чикиш линияларини бирлаштириш, умумлашган.


Биринчи усулни курамиз. Агар 1х1 турдаги иккита коммутация асбоб кириш линияларини бирлаштирсак, 1х2 турдаги коммутация блоки хосил булиб, ундаги улана олиш имконияти D = 2 га тенг булади (4.4 - расм), яъни кириш линияси хохлаган иккита чикиш линиясига уланиш имкониятига эга.


4.4 – расм. Кириш линияларини бирлаштириш усулида


хосил килинган КБ

1хm туридаги n та коммутация асбоблари линияларини бирлаштириши натижасида (1х nm) КБ ни хосил килиш мумкин (4.4 – расм). Демак, кириш линияларини бирлаштириш КБ да коммутация асбобларига нисбатан чикиш линиялари ва улана олиш имкониятини оширади.


Чикиш линияларини бирлаштириш. Бу усул билан турли коммутация асбоблари ёрдамида курилган коммутация курилмалари 4.5–расмда келтирилган.

4.5 – расм. Чикиш линияларини бирлаштириш усулида хосил килинган КБ


k та коммутация асбобларини бирлаштириб kх1, kxm КБ хосил килиш мумкин. 1х1 турдаги k та асбобнинг чикиш линияларини бирлаштириб, kx1 курсаткичли D =1 эга КБ хосил килинади. (1хm) турдаги k та асбобнинг чикиш линияларини бирлаштириш натижасида (kxm) курсаткичли D = m КБ хосил килинади. Бундан куринадики, чикиш линияларини бирлаштирилганда хосил булган КБ даги улана олиш имконияти узгармайди (D – const). Керакли даражада кириш линияларни нисбатан кам сонли кириш линияли асбоблар чикиш линияларини бирлаштириб, хосил килиш мумкин. Лекин бу холда КБ ни куриш учун керак булган коммутация асбоблари сони ошиб боради.


Учинчи усулда хам кириш, хам чикиш линиялари бирлаштирилади. Бу усул кириш линияларининг чикиш линияларига улана олиш имконини оширади ва КБ нинг ишончли ишлашини оширади. Мисол учун коммутация асбоби 4х4 ишлатиб КБ 6х4 куриш керак булсин. Бунинг учун иккита КА ишлатилади (4.6 - расм).
4.6 – расм. Умумлашган усулда курилган КБ
4.7 – расмда келтирилган бир звеноли КБ кадамли изловчи (ШИ - 11) асосида курилган. КБ 10 та кириш (n = 10) ва 10 та чикиш (m = 10) линиясига эга булиб, иккинчи усулда курилган. Бундай бир звеноли КБ ни куриш учун 10 та кадамли изловчи керак булади.



х

4.7 – расм. КИ – 11 асосида курилган (10х10) КБ


Коммутацияни амалга ошириш 2 кириш линиясини 10 чикиш линиясига улаш мисолида курсатилган.


4.8 – расмда декада кадамли изловчи ДШИ – 100 асосида курилган бир звеноли (5.х.100) КБ курсатилган. Куриш усули 2, куриш учун 5 та ДШИ – 100 ишлатилган.

4.8 – расм. (5 х 100) КБ чизмаси


4.9 – расмда купкаррали координата улагич (МКС 10х10х6) асосида курилган бир звеноли КБ (20х5) курсатилган 3 - усул асосида, битта КА ишлатиб курилган.

4.9 – расм. КБ (20х5) чизмаси


11-кириш линиясини учинчи чикиш линиясига коммутация килиш чизмаси курсатилган. Коммутация нуктаси саккизинчи вертикалдаги вертикал симларнинг биринчи катордаги харакатланувчи контакт пружиналари билан уланган жой хисобланади.


Бир звеноли КБ лар декада кадамли АТС ларда (ДК - АТС) ва координата русумли АТС (К - АТС) нинг факат регистр излаш боскичида ишлатилади.
Декада кадамли АТС даги дастлабки излаш боскичи ДИ (ПИ) нинг КБ 100 та кириш, 20 та чикишга эга. Бу КБ кадамли изловчи ШИ – 11 асосида курилади. Гурухли излаш боскичи (ГИ) нинг КБ декада кадамли изловчи (ДШИ – 100) асосида курилади. У хар хил параметрли булиши мумкин. Мисол: 80 кириш линиялари, 10 та йуналиш, хар бир йуналишда 10 тадан чикиш линиялари. Чизикли излаш боскичи (ЛИ) нинг КБ декада кадамли изловчи (ДШИ - 100) асосида курилади. Хар хил параметрга эга булиши мумкин. Мисол:12х100.
Аслида хар бир коммутация нуктасида бир неча симларни улаш амалга оширилади. Бу симларга сузлашув (бир ёки икки жуфт), бошкарув ва бошка вазифаларни бажарувчи симлар киради. Бу контактлар бир алокани амалга оширгани ва биргаликда харакат килгани учун бир коммутация нуктаси деб хисобланади.
Бир звеноли КБ кириш линияларига юкланма хосил килувчи, чикиш линияларига юкламани кабул килувчи линиялар уланади.
Юкорида куриб чикилган коммутация блокларида маълум бир кириш линиясини маълум бир чикиш линияси билан улаш учун факат битта коммутация нуктаси ишлатилади. Бундай бир звеноли коммутация блокларини тахлил килиб куйидагиларни аниклаш мумкин. N кириш ва M чикиш линияларига эга булган бундай коммутация блокларида умумий коммутация нукталари сони Т=N х М га тенг. Хар бир нуктанинг ишлатилиш даражаси нисбатан жуда кичик. Чунки хар бир вертикал (кириш) ёки горизонтал (чикиш) линиясидаги коммутация нукталарининг колган линияларидан хам чакирик тушишига карамасдан бир вактнинг узида факат биттаси ишлатилади. Бир звеноли КБ ларида маълум бир жуфт кириш билан чикиш линияларини улаш учун факат битта коммутация нуктаси ишлатилади. Бу нукта ишдан чикишидан бу жуфт кириш – чикиш оркали алока урнатиш мумкин булмай колади. Бундай булмаслиги учун хар бир жуфт кириш – чикиш оркали алока урнатиш, бир неча улаш йуллари ёрдамида амалга ошириш имконияти мавжуд булиши керак. Коммутация нуктасининг ишлатилиш даражасини ошириш ва шу билан нукталар сонини камайтириш учун, бир коммутация нуктасини бир неча йул билан алока урнатишда ишлатиш мумкин булиши максадга мувофик булар эди.
Шунинг учун хам аксарият коммутация тизимларида коммутация нукталари сони кам ва уларнинг ишлатилиш даражаси юкори булган тизимлар талаб килинади. Бу муаммоларни куп звеноли КБ ларини куриш йули билан хал килиш мумкин.



Download 0.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling