Узбекистон олий ва урта махс


Download 2.5 Mb.
bet24/28
Sana14.09.2023
Hajmi2.5 Mb.
#1677573
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28
Bog'liq
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА tasviriy faoliayt

%ажмли ёки рельефли образлардан бутун композиция ясаш тушунилади.
Моделлаштириш техникаси турли ва ранг- баранг булиб, шу билан бирга кичик ёшдаги болалар хам бажара олиш имкониятига эгадирлар. Фазовий тасвирларни моделлаштиришда пластик материаллардан нарсаларни ясаш ажойиб имкониятларни беради.
АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

  1. Такомиллаштирилган "Болажон" таянч дастури.

Т.: 2016.

  1. Мактабгача таълимга куйиладиган давлат

талаблари. Т.: 2017

  1. "Билимдон" дастури. Т.: 2014

  2. Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р.

Мактабгача таълим муассасаларда аппликация
машгулотлари. Т., 2014.

  1. Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги буйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007

  2. "Бола шахсини ривожланишининг долзарб муаммолари". Халкаро илмий - амалий анжуманининг теъзис ва маколалар туплами. 2008 йил.

  3. Джалалова Д.Х. Основные тенденции развития современной японской школы. Автореферат дис.к.п.н. 2004.

  4. Титов В.А.Педагогика зарубежных стран (сравнительная педагогика). А- Приор, 2010.

  5. Ишмууамедов Р., ва бошк. Таълимдаинновацион технологиялар (таълим

муассасалари педагог-укитувчилари учунамалий тавсиялар). - Т.:
"Истеъдод" жамfармаси, 2008.

  1. Хасанова Ш.

  1. амалий машFулот: Мактабгача таълим муассасада аппликация ишига ургатишнинг вазифалари ва турлари (4 соат)

Ишнинг максади: Мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг аппликация килиш малакаларини шакллантириш ва ривожлантиришдан иборат. Аппликация турларини ургатиш ва ишларини таулил килиш, турли ёш гуруулари учун аппликация машгулотларининг интерфаол ишланмаларини ишлаб чикиш.
Предметли аппликация - болалар когоздан киркиш ва фонга алоуида предмет тасвирларини ёпиштириш мауоратини узлаштирадилар.Фаолият хусусиятига кура атрофдаги предметларни анча умумлашган шартли тасвирий уйинчоклар, халк амалий санъати намуналарида ифодалаш мумкин булади.



Бошлангич боскичда тарбиячи-педагог тайёрлаган кисмлардан предметни елимлайди: - турли рангдаги иккита копток, яримта булаклар, кузикорин-


калпокча ва оёкча; аравача - туртбурчак асос ва думалок гилдираклар. Болалар шакли, тузилиши, ранглар бирикмалари, хажми, фаркланган предметларни тасвирлашлари мумкин.
Предметли аппликация учун катта хажмдаги материалларни танлаш керак булади. Масалан, узумнинг катта барглари, эман, заранг, тог терак, каштаннинг катта барглари ёки тут барглари булиши хам мумкин.
Декоратив аппликация- турли безаклар хосил килиш билан боглик булган фаолият тури. Декоратив аппликацияда болалар киркиш махоратини
ритм,
симметрия буйича турли ранг бирикмаларини турли безак элементларини бирлаштириш, киркиш махоратини узлаштирадилар. Бу машгулотларда болалар предметларни декоратив стиллаштириш, уларни тузилишига ахамият бериш, намуналарни янги сифатлар билан бойитишни урганадилар. Бу машгулотларда болалар яна куйидагиларни урганади: предметларни
узгартириш, уларнинг тузилишини умумлаштириш, намуналарни янги сифатлар билан таккослаш.
Мазмунли аппликация - уз олдига кийин масалаларни куяди ва баъзи бир коидаларни бажарилишини талаб килади: ранг, шакл буйича бир- бирларига тугри келадиган табиий материалларни йигиттт керак. Масалан, барглар ва чиганоклар ва майда тошлар, сомон, тахта кипикдари, куриган шохчалар, данаклар ва хоказолар. Асосий эътиборни фон ва материаллар ранги мослигига каратиш лозим.
Сюжетдаги тасвирларга асосий кахрамонларни ёркин ранг билан композицион ечим килиб олиш, яъни алохида эътибор каратиш керак.
Сюжетли мавзу аппликация сюжет ёки мавзу билан боглик предметларни ёпиштириш ва киркиш махоратини
мулжаллайди. Бунда асосан бола олдига куйидаги масалалар куйилади:
У предметларни киркиш, бир-бири билан таккослаганда уларни хажм буйича фарклаш;
У асосий предмет, асосий кахрамонлар юзини курсатиш, вазият ва харакат жойи билан уларни боглаш.
У асосий хажм, ранг билан бурттириш;
У персонажларнинг феъл-атвори, узига хослиги ва уларнинг имо- ишора, холати, кийими, рангини курсатиш;
У предметларни ясси жойда жойлаштириш: бир чизикда, каторда горизонтал ва вертикал буйича предметларни буйини курсатган холда.
Х,ар бир гурухда бу масалалар турлича амалга оширилади. Уларнинг мураккаблашиши билим, махорат ва малака даражасига боглик, атроф- оламнинг хар хиллиги турли сюжетларни аппликацияда акс этиши учун бой материал такдим этади.
Катталарнинг максади- бу фаолликни куллаш, сунишига йул куймаслик, унга ижодий характер беришдир. Боланинг фаоллиги ва мустакиллиги ривожланиши учун керакли тасвирлар бериб бориш лозим. Тасвирий фаолиятда турли материаллар ва тасвирлашнинг техник усулларини турлича куринишда бажара олиш йулларини болаларга ургатиш лозим. Шундагина болалар аппликациянинг турли усулларини куллаган холда образларни тасвирлашда улар уз кучига ишонган холда шугулланадилар.
Табиий материаллар тарбиячи рахбарлигида экскурсияларда тупланади. Экскурсия уюштиришдан олдин болаларга булажак иш намунаси курсатилади. Болалар уни диккат билан куриб, унда ишлатилган барг пластинкаларининг шаклини, дарахт навларини аникдайдилар. Шундан сунг уюштириладиган экскурсия режаси тузилади. Экскурсия маршрутида алохида эътибор бериладиган объектлар (эман, заранг, акация дарахтлари, хашаротлар) аникланади.
Болаларнинг эътиборлари ва аклий фаолиятларини кузатилаётган объектнинг зарур булган асосий мухим белгилари ва хусусиятларини ажратишга, тупланаётган материални тугри бахолашга йуллайдиган саволлар тузилади.
Дарахтзорга келганда болалар кайфияти кутарилиб, улар хар нарсага кизикиш билан карайдилар, барглар, уларнинг ранглари болаларни ажаблантиради. Кузнинг гузаллигини, унинг рангларини, тукилган барглар
хиди ва улар узининг эластиклик хусусиятини йукотганлигини, каттиклашиб, синувчан булиб колганлигини курадилар. Болаларнинг атроф- табиат билан завкланишлари камайиб боришига караб, уларнинг эътибори баргларнинг шакли, дарахтлар навларига каратилади. Ана шу вактда усимликларда содир булаётган ички жараёнлар киска ва тушунарли шаклда баён этиб берилади: жумладан, усимлик янги шароитларга мослашиб, кишга тайёргарлик куряпти. Болаларнинг эътибори атрофда учиб юрган капалак, ниначиларга, уларнинг асосий белгиларига жалб килинади. Учиб юрган хашаротлар уларнинг тузилиш шакллари мехнат жараёнида хашаротлар аппликациясини тайёрлаш учун образматериал хизматини уташи керак.
Болалар баргларни туплар эканлар, уларнинг ранглари, шаклларини киёслашни урганадилар, бу уларнинг кузатувчанлигини устиришга ёрдам беради. Тупланган барглар олдиндан тайёрлаб куйилган дафтар вараклари орасига куйилади. Шундан кейин болаларга баргларнинг мехнат машгулотларигача рангини йукотмаслиги, буралиб кетмаслиги учун кандай ишлов бериш кераклиги тушунтирилади. Х,ар бир экскурсияда болаларнинг эътибори инсоннинг яратувчилик мехнатига албатта жалб этилиши керак. Экскурсия охирида якун ясалади, экскурсияда эгалланган билимлар умумлаштирилади. Бундан ташкари, болаларга капалак ва ниначилар тасвири туширилган расмларни куриш, уларнинг танаси ва канотларининг шакли, рангига алохида эътибор бериш топширилади.
Бундай уюштирилган экскурсиядан кейинги машгулотда болалар аппликацияларни иштиёк билан намойиш киладилар, аппликацияни уз истакларига кура, узлари туплаган материаллардан мустакил ясаш топширилса, кизикишлари янада ортади. Бундай машгулот куйидаги тузилмасига эга булиши мумкин:

  1. МашFулот мавзуси ва максадини айтиш.

  2. Утказилган экскурсия буйича сух,бат куйидагича булади:

а) экскурсияда каерда булдик?
б) кандай дарахтларни курдик, уларнинг номини айтинг?
в) уларнинг баргларининг шакли бир хилми?
г) кандай хашаротларни курдик?

  1. Намуна таулили:

а) капалак кандай кисмлардан ташкил топган?
б) унинг кисмлари кандай жойлашган?
в) уни тасвирлашда кайси дарахтлар баргларидан фойдаланилган?

  1. Ишни бажариш тартибини аниклаш:

а) капалакнинг айрим кисмлари (танаси, канотлари)нинг жойлашишини тасвирлаш;
б) капалакнинг танаси ва канотлари учун шакли хамда улчамлари бир хил булган баргларли топиш;
в) уларни когозда жойлаштириш;
г) ишни амалий бажариш.

  1. Аппликацияни бажариш буйича мустакил иш:

а) капалакнинг айрим кисмларини когозда тугри тасвирлаш;
б) шакл, улчам ва буёкларини тугри танлаш;
в) елимлаш ишларини тартибли бажариш;
г) капалакнинг куз ва муйларини тугри тасвирлаш;
д) иш бажарилган когознинг оркасида баргларидан фойдаланилган дарахтларнинг номларини ёзиш;

  1. Ишни бауолаш.

Назорат саволлари

  1. Аппликация турлари хакида маълумот беринг.

  2. Моделлаштиришдаги пластик материалларни афзалликлари хакида маълумот беринг.

  3. Аппликация ишини бажаришда ишлатиладиган керакли асбоб ускуналарга булган талаблар хакида маълумот беринг.

  4. Мактабгача ёшдаги болаларни табиий ва ташландик материаллар билан ишлашга ургатишда машгулот тузилмасига изох беринг.

  5. Трафарет, мухр, шаблон тайёрлаш технологияси хакида сузлаб

беринг.
АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

  1. Такомиллаштирилган "Болажон" таянч дастури. Т.: 2016.

  2. Мактабгача таълимга куйиладиган давлат талаблари. Т.: 2017

  3. "Билимдон" дастури. Т.: 2014

  4. Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р. Мактабгача таълим муассасаларда аппликация машгулотлари. Т., 2014.

  5. Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги буйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007

  6. "Бола шахсини ривожланишининг долзарб муаммолари". Халкаро илмий - амалий анжуманининг теъзис ва маколалар туплами. 2008 йил.

  7. Джалалова Д.Х. Основные тенденции развития современной японской школы. Автореферат дис.к.п.н. 2004.

  8. Титов В.А.Педагогика зарубежных стран (сравнительная педагогика). А- Приор, 2010.

  9. Ишмухдмедов Р., ва бошк. Таълимдаинновацион технологиялар (таълим

муассасалари педагог-укитувчилари учунамалий тавсиялар). - Т.:
"Истеъдод" жамfармаси, 2008.

  1. Хасанова Ш.

  1. мавзу: Мактабгача таълим муассасаларида турли ёш гурууларида куриш-ясашга ургатиш методлари, турлари.(2соат)

Ишнинг максади: Мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг куриттт- ясаш
малакаларини
шакллантириш ва ривожлантиришдан иборат.
Когоздан куриш-ясашга ургатиш, ишларини тахлил килиш, турли ёш гурухлари учун куриш-ясаш машгулотларининг интерфаол ишланмаларини ишлаб чикиш.
Куриш-ясаш лотин тилидан олинган булиб, турли предметларни, кисм ва элементларни маълум бир холатга келтириш, маъносини билдиради. Куриш-ясаш фаолияти - амалий фаолият булиб, олдиндан белгиланган, бирор максадга каратилган реал вокеаликдир.
Куриш-ясаш материалларининг турлари. Мактабгача таълим
муассасаларида болаларга куриш-ясаш фаолиятини ургатишда курилиш материали, турли конструкторлар, когоздан, табиат, ташландик
материалларидан фойдаланилади. Материални тури- куриш ясаш турини аниклаб беради.

  1. Курилиш материаллари. Курилиш

материали-майда ва йирик-геометрик фигуралардан (куб, цилиндр, призма ва уоказо) иборат. Машгулотларда курилиш
материалларидан турли хил тупламлардан
фойдаланилади: М.П.Агаповнинг № 2, 3, 4, 5, 6, 7. мазмунли тупламлар: Кичик курилиш материаллари: “Космодром”, “Темир йул вокзали” ва бошкалар.

  1. Конструкторлар. Мактабгача таълим муассасасаларда конструкторлардан (тахтали, пластмасса, металл ва керамика) фойдаланадилар. Бу тупламлар оркали турли конструкциялар ясаш мумкин. Тарбиячи раубарлигида болалар оддий бирлаштириш усулидан суратлар буйича турли хил уаракатли конструкциялар ясайдилар. Асосий диккат болаларни маълум кисмларини бирлаштириш малакаларини шакллантиришга каратилади. Бунда болаларни кулларини мускуллари иштирок этади, кул мускуллари уали яхши ривожланмаган булади. Тарбиячи раубарлиги остида болалар янги бирлаштириш йулларини ва турли хил характердаги конструкцияларни расмга, чизмага караб яратишга урганадилар. Бу ишларни болаларга таклиф этишдан олдин, тарбиячининг узи бу конструкторлар, уларга берилган методик курсатмалар билан яхшилаб танишиб, урганиб чикиши зарур. Болаларга курилиш материаллари ва конструкторлар туплами уаммаси бирданига берилмайди, балки аста-секин, кетма-кет болаларнинг узлаштиришларига караб берилади.

Лего, мозаика, “Танграм”, “Тухум”булар стол уйинлари уисобланиб, болаларни конструкторлик, дизайнерлик, яратувчанлик уислатларини шакллантиради ва ривожлантиради.
КоFOЗдан куриш-ясаш.
Оригами. Бу уогозни буклаш йули билан нарса ясаш маъносини билдиради.
Киригами. Бу уогозни йиртиш ёки симметрик киркиш йули билан ясаш йули билан нарса ясаш маъносини билдиради.






Кусудама. Бу когозни буклаш йули билан гул ясаш маъносини билдиради.





Цукудама. Бу кусудама модулларидан кугирчок ясаш маъносини билдиради.


Барчаси битта суз билан “оригами” деб юритилади.


^OFоз ва табиат материалларидан куриш -ясаш. Мактабгача таълим муассасасида турли хил уйинчокларни ясаш учун когоздан табиат материалидан кенг фойдаланилади. Болаларга когознинг турли хил турлари берилади: ватман, картон, юпка ва турли когозлар. Тарбиячи болалар билан бирга табиий материалларни тайёрлаб, бир йил ичида уларни гамлайди. Ёзда сомон, манзарали дарахт мевалари, ёнгокдар терадилар. Мевалар уруги яхшилаб ювилиб куритилади, бундай уруглар махсус кутиларда сакданади. Бу хилдаги кулланмаларни ясаш учун куйидаги материаллардан хам фойдаланилади: когоз, картон, пластилин, сим, гугурт чупи, елим, кайчи.
К^оз табиат ва ташландик, материаллари. Бу материаллар болалар богчасида турли-туман уйинчоклар ясаш жараёнида фойдаланилади. Бу жараён факатгина фойдали булибгина колмай, балки кизикарли ва болалар томонидан севиб бажариладиган жараёндир. Болалар хилма-хил турлардаги когозлар билан ишлайдилар. Хилма-хил табиат материаллари манзарали дарахт
мевалари, шох-шаббалар ва бошкалар. Тарбиячи болалар биргаликда табиат материалларини олдиндан тайёрлаб боради. Масалан: уруглар, данаклар, яхшилаб ювилиб, куритилиб йигилади. эман ва каштан ёнгокларининг дарахтдан тукилиши билан териб оладилар. Чинор ва ясень дарахтининг уруги эса кишда йигилади. Х,ар бир табиат материалининг тури алохида кутичаларда сакланади. Шунингдек, улардан уйинчоклар ясашда, ёрдамчи материаллар, когоз, картон, пластилин, симлар, елим ва мехнат куролллари, кайчи, бигиз, игна ва бошкалар кулланилади.
Урта гурувда табиий материал ва к^оздан куриш -ясашга ургатишнинг вазифалари. Болаларни янги курилиш материали-когоз билан, унинг хусусияти билан таништирилади. Урта гурух тарбияланувчилари табиат материали булган - шох, барг, илдиз, турли ёнгоклар, уларни пустларидан нарса ясашга ургатиб борилади. Тарбиячи болаларга табиий материалнинг борлиги ва уни турли хил нарсаларни ясашда кераклигини ёритиб беради. Болаларда умумий куникма ва малакалар шаклланиб боради, яъни предметларни текшириш, кетма-кетликка асосланиб ишлаш, бошлаган ишни охиригача бажариш, хамда кулларни аник харакатланиш ва хоказолар. Дастлабки машгулотда тарбиячи болаларга бир неча предметларни, когоздан
ясалган уйинчокларни курсатиб уни буклаб, ёпиштириш оркали арчани ясатиш учун, уйин ва совгалар учун турли хил кизикарли уйинчоклар ясаш мумкинлиги хакида гапириб беради. Биринчи машгулотдаёк болалар тарбиячини курсатмаси ва тушунтириши асосида когозни тенг иккига буклашни урганадилар. Кейинги машгулотларда арча учун уйинчок, совга ясалган пайтларда бу куникма мустахкамланади. Машгулотларда уйча, автобус, юк машинасини ясатганларида болалар тайёр элементлардан уйинчок ясаш, асосий кисмга алохида кисмларни ёпиштиришни хам урганадилар. Масалан: уйчага-эшик, деразани; автобусга-ойна, гилдирак ёпиштирадилар. Топширикни бундай турини бажариш факат техник малакаларни шакллантириб колмай, балки болаларни аклий фаолиятини, мустакил ишини хам ривожлантиради. Уйинчокни ясашдан аввал болалар кайси кисмни бир бири билан бирлаштиришни, кайси кисмни ёпиштириш кераклигини уйлайди. Ёз пайтида болалар табиий материаллардан фойдалана бошлайдилар. Аввало тарбиячи болаларни шу материал билан олдиндан ясалган содда курилмалар билан таништириб, алохида предметларни, улар уртасидаги ухшашлик, ундан кандай фойдаланиш кераклигини тушунтиради. Табиий материал, когоздан куриттт-
ясаш машгулоти, курилиш материали билан куриш-ясаш машгулоти алмашиниб туради. Урта гурууда табиий материал ва когоздан куриш -ясашга ургатишнинг метод ва усуллари. Ургатишнинг асосий усули - намунани курсатиш ва тушунтиришдир.
Тушунтириш киска ва аник булиши керак. Тарбиячининг аник, тушунарли килиб тушунтириши учун болалар вазифани тулик бажаришлари лозим. Когоздан уйча ясаш давомида, тарбиячи болаларга тайёр уйчани курсатади (калин когоз 2 га букланган, устида эса трубали том) ва у нимадан килинганини сурайди. (когоздан-уй, рангли когоздан эса томи, полоскадан труба, дераза, эшиклар ва уоказо). Олдинги тажрибаларга таянган уолда, тарбиячи болалар билан бирга уйчани кетма- кетлик асосида куришни давом этади. Качонки болаларга мураккаб конструкция берилса, уларни тажрибаларини уисобга олган уолда тарбиячи бажариш усулини тулалигича курсатиб, тушунтириб беради. Агар ясаладиган нарса содда булса, болалар узлари мустакил бажаришлари мумкин, лекин тарбиячи намунани болаларга курсатади. Масалан, ёзув
китобчалари ясаш машгулотида тарбиячи болаларга бир неча хил аппликация билан безатилган ёзув китобчаларини намойиш килади ва болалардан мустакил бажариб, сунг уни безашни илтимос килади. Йилни охирида болаларда когоз билан ишлаш тажрибаси ортганлиги учун тарбиячи болани хоуишлари буйича куриш-ясаш машгулоти утказади. Тарбиячи бу машгулотдан 1-2 кун олдин болаларни когоздан ясалган нарсаларни кургазма килиб, болаларга уларни кандай
ясалганлигини эслатиб куяди. Машгулот давомида тарбиячи болалар ишига раубарлик килиб текшириб боради. Тайёр булган нарсаларни таулил килганда тарбиячи асосий эътиборни тугри ва озода бажарилган ишларга каратади.
Табиий материалдан нарса ясашга ургатиш йилнинг оуирида бошланади. Масалан: ёнгок пустидан типратикан ясашга ургатишдан олдин тарбиячи болаларга типратиканни узини курсатади. Ёки унинг расмини курсатади, уни танаси игна билан копланганлигини, оёклари калталигини тушунтиради. Кейин машгулотда тайёр уйинчок билан ростакам тирик типратиканни солиштиради, сунг уни кандай ясашни бир бир курсатади. Унинг танаси ёнгок пустидан, игналари, юзи пластилиндан ясалади. Аввал ёнгок устига пластилин суртилади, юз тузилиши ва игналарини ясайди. Машгулот давомида болаларга маслахат бериб ёрдамлашади. Болаларнинг барча ясаган нарсалари маълум бир максад учун ишлатилади. Альбомлар-расм учун, юк машинаси. Уйчалар-уйинлар
учун. Шунда болаларда уизиуиш уйгонади, шунинг учун нарсаларни кизикиб чиройли тоза бажарадилар. Куриш-ясаш учун керак булган материални тайёрлаш тарбиячидан куп вактни V Тк ШЧЕзШ&Щь. Г, V* ^ талаб
этади.
Курилиш
материаллари билан турли хил предметларнинг турлича тимсолларини яратиш каби ижодий болаларда шакллантириш амалга оширилади. Катта гурууда табиий материал ва когоздан куриттт -ясашга ургатишнинг вазифалари.
Болаларга когозни тенг буклаш, турт буклаш, букланган жойни текислаш малакалари ургатиб борилади. Когозни 16 квадратларга буклаш, бурчак ва
томонларини аник жойлаштириш, доирани диаметри буйлаб буклаш ва конус уосил килиб ёпиштиришни ургатилади. Масалан: когоз цилиндирни бирлаштириб турли, мураккаб булмаган композицияларни ясайдилар. Яна болалар гугурт кутисини бир-бирига ёпиштириб нарсалар ясашни уам урганадилар. Табиий материаллардан арча шишкаси, гулнинг уруглари, утлар, ёнгокдан турли нарсалар ясаб, уларни елим, гугурт билан бирлаштиришни, тугри фойдаланиш каби малакаларни эгаллаб борадилар. Болалар уз фаолиятларини режалаштириш ва шуни мустакил бажаришни уам урганадилар.
Дастлабки машгулотларда утган материаллар такрорланади, натижада болалар когозни тенг буклаш, томонларини кул билан текислаш малакаси янада мустаукамланади. Болалар бу амалларни кандай бажаришни эсга оладилар.
Биринчи машгулотда когоздан саватча ясайдилар. Тайёр намунани кузатиб булгач, тарбиячи квадрат когозни кандай буклаб киркиш, кандай ёпиштиришни курсатади. Саватчани бандини кандай ёпиштиришни эса, болалар узлари уйлаб топадилар. Иккинчи машгулотда эса квадратни диагонал буйича буклашни урганадилар. Бунда квадрат когозни
16 квадратга буклаш курсатилмайди. Тарбиячи тушунтираётганда икки томони киркилган, букланган тайёр квадратдан фойдаланилади. Болалар олдинги машгулотдан олган билимларини уйча куриш да куллайдилар, узлари киркиб ёпиштирадилар.
Машгулотни бошида намунани кузатаётганда тарбиячи ишни кандай бажаришни болаларга ургатади ва ёрдам беради. Когоздан нарса ясашни маълум бир вактдан сунг кайтариш мумкин, лекин болалар узлари мустакил бажарадилар (очик кути). Тайёр шакллардан бирор бир нарсани ёпиштириш оркали ясашни болалар аста-секин урганадилар. Биринчи машгулотда тарбиячи гугурт кутисидан кандай килиб автобус ясашни курсатади: кутини кандай килиб бир-бирига ёпиштириш, гилдиракларни кандай килиб бирлаштиришни ва хоказо. Болалар топширикни курсатиш ва тушунтириш асосида бажарадилар. Иккинчи машгулотда тарбиячи болалардан автобусни кандай ясаганларини эслатиб, сунг тайёр ясалган мебелни бир неча намунасини болаларга намойин килади. Бу курилмаларни болалар кузатиб булгач, уни кандай килиб бир- бирига ёпиштирилганлигини ва бошкаларни курадилар. Куришлари керак булган предмет учун керакли материаллар танлайдилар. Бу машгулотларда хосил булган малакаларни тарбиячи болаларни уйлаганлари буйича нарса куриш машгулотларда мустахкамлайи. Бунда болалар узлари кайси материалдан нима ясашларини, кандай килиб ясашларини мустакил бажарадилар. Лекин кейинги машгулотларда мавзу анча мураккаблашади; яъни кути, картон, когоздан юк машина, кема ясаш ва хоказо. Бу пайтда тарбиячи яна болалар билан биргаликда иш олиб боради, яъни узи курсатиб, тушунтириб беради. Иш фаолиятини бундай олиб борилиши болаларни кейинги ижодий фаолиятида катта ахамиятга эга.
Болаларга доирани диаметр буйлаб буклаш, конусни ёпиштириш, контур буйлаб киркишдан аввал, тарбиячи парашют, узун куйлак кийган кизча, уйинга тушаётган кизчани ясашни ургатади. Шундай килиб топширик мураккаблашиб боради: болалар тайёр ярим доирадан киркишни урганадилар. Бу жараённи тарбиячи тушунтиради, колганини эса болалар бажаради. Йил охирида болалар уз билимларини текширадилар. Квадратни диагонал буйлаб буклаш томонлари, бурчакларни тугри бирлаштириш, кайик, уйинчоклар ясаш машгулотларда урганадилар. Машгулотларда болалар тайёр мураккаб булмаган андоза буйича ишлашни хам урганадилар. Шундай килиб болалар цилиндрни турли конструкцияларга бирлаштиришни эгаллайдилар. Уларда фикрлаш, ижодиёт, фантазия ривожланиб боради. Бошка материаллардан нарса ясашга ургатишдан олдин тарбиячи материални хусусияти билан таништиради, болаларга шу материални ушлаб, уни кандай эканлигини сурайди, поролон-юмшок, енгил, уни эзса яна уз холатига кайта олади. Поролондан болалар корбобо, найзали гул, куёнча, жужа
ва хоказолар ясайдилар. Нарса ясашни тушунтираётганда тарбиячи асосий диххатни алохида предметларни хандай бирлаштиришга харатади, машгулот давомида эслатиб утади. Янги йил байрамида болалар арча ууйин чокларни ясайдилар: хогозни хат-хат хилиб (гормошка) буклаб ундан (турли) симметрик шакллар хирхадилар. Болалар уз уйлаганлари буйича хогоз, картон, бошха материалдан нарса ясаётганида аввал олган билимларини ишларида хуллайдилар. Катта гурухда табиий материал ва хогоздан хуриш -ясашга ургатишнинг метод ва усуллари.
Болаларга хогоз ва бошха материалдан нарса ясашга ургатишда тарбиячи нарсаларни кетма-кет курсатиш, тайёр намунани кузатиш, болалар билимини текшириш учун саволлар бериш, бажариш усулини курсатишдан кенг фойдаланади. Методни танлаш ва уни амалда хуллаш ургатишнинг вазифасига боглик. Цилиндрдан нарса ясашга тарбиячи цилиндрни хандай ясашни тушунтрмайди, чунки бу шакл болаларга таниш. Бу уйинчох хандай
хисмлардан хилинган? Чизихчани хандай хилиб цилиндрга айлантириш мумкин? каби шунга ухшаш саволлар берилади. Бундай саволлар болаларга иш фаолиятини хандай боришини эслатади, хисмларни бирма-бир бирлаштириш кераклигини тушунтиради. Бошха машгулотда тарбиячи тайёр намунани кузатиб булгач, квадрат хогозни иккига буклаш, доирани тенг иккига буклашга таклиф этади. Болалар кема хосил хилиш учун, нима хилиш кераклигини айтиб берадилар. Агар улар жавоб беришда хийналсалар ёки нотугри жавоб берсалар, тарбиячи тугрилаб айтиб беради. Болалар диххатини янги ясаладиган нарсага харатиш учун тарбиячи машгулотга 1-2 кун холганда хул ишлари бурчагида намуналар кургазмасини ташкил хилади. Масалан: кичик композициялар ташкил хилади, цилиндрдан 2 хил фигура-тулки ва хуён, 2 айихча, ёки турли уйинчохлар намойиш хилади. Тарбиячи бу уйинчохларни курсатмаётганда болалар диххатини уларни бир-бирига хандай бирлаштирилганлигига харатади. Машгулотда тарбиячи баъзан янги усулни индивидуал тарзда курсатиб беради. Болалар паралондан доирача хосил хилишни урганганларидан сунг тарбиячи хамма болаларга доирачани сим билан бирлаштиришни курсатади. Болалар уз ишларини бажараётганларида тарбиячи хийналган болаларга ёрдам беради. Тарбиячи машгулот пайтида болаларга аввалдан бу уйинчохлар, нарсаларни нима учун ясашларини, нима учун кераклигини айтиб утади (уйин учун, кичкинтойларга совга учун арчани безатиш учун ва хоказо). Курит ясаш машгулотларини тарбиячи турли хурилиш материаллардан фойдаланилган холда олиб бориши лозим.






^0F03дан куриш-ясаш

1 этап

2 этап

3 этап

Тайёр холати
Тайёрлов гурухда табиий материал ва коFоздан куриш-ясашга ургатишнинг вазифалари.Машгулотда болалар когоз билан ишлаш куникма ва малакасини эгаллаб борадилар: когознинг турли томонларига буклаш, диагонал буйлаб булиш, тайёр андазани буклаш шаблон буйича кисмларни киркиш. Тайёрлов гурухда болалар турли нарсалар ясайдилар- уйинчоклар. Картон ёрдамида уйинчоклар тайёрланади (масхарабоз , кулини кимирлаётган куён...) кутидан, картон ва когоздан (автомашина, юк крани, трактор, уй) куриш мумкин. Кргоз картон, табиий материалдан (илдиз, таёкча ва бошка лар) сувда уйналадиган уйинчоклар, (кемача, баржа) куриш мумкин. Тарбиячи бу уйинчокларни нима учун кулланилишини болаларга ургатади. Табиий материаллардан нарса ясаш машгулотида тарбиячи болаларга шох-шабба, шишка, уруглардан фойдаланиб, бу фигураларнинг алохида кисмларини турли усулда бирлаштиришни (елим, сим, гугурт чупи, пластилин билан ва...) ургатади.
Болалар турли шаклларни одам, хайвонларни, куш, балик, капалакларни, арчани уруги, ёнгок постидан, уз уйлаганлари буйича, тарбиячининг топшириги буйича ясайдилар. Болаларга яна шохлар, илдизларни таниш булган эртак
кахрамонларига ухшаганларини топишни хам ургатиб борилади. Бу фаолият оркали болаларни фантазия, тасаввурларини ривожланиб боради.
^огозни чизилган чизик буйлаб буклаш, андаза буйича ишлаш малакаси мебел ясаш машгулотида шаклланиб, мустахкамланади. Намунани кузатгач болалар ундан нима ясаш мумкинлигини аниклайдилар. Бир стол атрофида утирган болалар, ишни булиб олиб (бир бола, диван, бошкаси кресло ва хоказо). Стол стулнинг оёкдарини баландлигини аниклайди. Худди шу мавзу буйича яна бир машгулот утказилади, бунда болалар узлари андаза килиб, уни тугри буклаб турли мебеллар ясайдилар. Бундан ташкари улар линейка билан чизик чизиш, узунлик, энини улчашни хам урганади.
Тарбиячи факат чизгич билан кандай ишлашни курсатиб беради, колган кисмини болалар мустакил бажарадилар. Машгулот бошланишидан олдин болалар бир- бирлари билан нима ясашларини гаплашиб оладилар ва керакли материалларни уз столларига жойлайдилар. Бундай машгулотлар болаларни кул мускулларини ривожлантириб колмай, балки уларни хотира, фикрлаш, ижодларини ишдан олдин планлаштириш кобилятларини хам устиради. Айтайлик, янги йил байрамига болалар машгулотда арча уйинчокларини ясайдилар. Болалар намунани узлари танлаб, материалларни тайёрлаб, мустакил бажарадилар. Бу машгулотда болалар аппликация машгулотида олган билимларини куллайдилар: когозни куп буклаб бир хил типли фигураларни киркадилар. Тайёрлов гурухда тарбиячи болаларни олдинги гурухларда олган билимларини, малакаларини мустахкамлайди. Болалар уз уйлаганлари буйича мавзу танлаб, керакли материалларни танлаб, ишни нимадан бошлаш, унинг кисмларини кандай бирлаштиришни мустакил бажара оладилар. Тарбиячининг ёрдами билан болалар автомашина, картондан харакатланувчи уйинчоклар (куён, матрёшка, айик ва хоказо) ни асосий кисмга майда кисмларни ип билан бирлаштирадилар. Тарбиячи янги материални тушунтираётганда унинг кисмларини бирлаштиришга болалар диккатини каратади, мавзуга икки машгулот ажратилади. Биринчисида болалар куёнча ва айикни киркадилар, бошка машгулотда хайвонларни, кугирчокларни киркадилар. Табиий материалдан нарса ясаш машгулоти купинча ёзда ва кузда олиб борилади. Машгулотга бир неча кун колганда тарбиячи мавзу номини айтиб, мавзуга оид
материалларни йигишни илтимос килади. Машгулот давомида болалар кандай килиб кисмларни бир-бирига
бирлаштираётганликларини кузатиб борилади. Бир стол атрофида
утирган болалар бирга фикрлашиб, композиция ташкил киладилар. Тарбиячи болаларга карагайнинг очилмаган шишка-уругидан капалак, баликчалар ясашни ургатади. Болалар олган билим, малакаларини бошка машгулотларда куллайдилар.
Тайёрлов гурувда табиий материал ва «роздан куриш -ясашга ургатишнинг метод ва усуллари. Тайёрлов гурукда болалар катта техник малакаларни талаб килувчи анча мураккаб конструкцияларни узлаштириб берадилар. Шунинг учун тарбиячи нарсалар ясашни, унинг бажарилиш усулларини аник тушунтириб, курсатиш услубидан тез-тез фойдаланади. Тарбиячи балконли уйни куриш мавзусида аввал куп каватли балконли уй конструкциясини тайёр колда курсатади, сунг ишни узи курсатиб, уйни кандай ясалишини когозни буклаб, балконларини ясаш учун киркиб, уни томини кандай жойлашишини курсатиб беради. Агар машгулотда болалар танишиш усулини кулласалар, тарбиячи факат намунани кузатиш ва кисман курсатиш билан чекланади калос, ёки болалар билимини фаоллаштирувчи саволлар бериши мумкин. Арча уйинчогини ясаш машгулотида тарбиячи болаларга намунани курсатгач, уни кандай киркишни болалардан сурайди. Улар бунга жавоб берадилар, сунг узлари мустакил бажарадилар. Агар ясалаётган нарса масалан: каракатланувчи уйинчоклар, куп вактни олса, болалар кийналсалар, тарбиячи машгулотни иккига булиши мумкин. Биринчи машгулотда тарбиячи картондан ясалган уйинчокларни курсатиши, бугунги театр уйинига кам худди шундай уйинчоклар ясашлигини айтиб утади. Лекин бу уйинчокни чизиб бериш лозим, сунг болалар кайвончани уйлаб топиб чизиб буяйдилар. Иккинчи машгулотда болалар тарбиячининг тушунтириши ва курсатмаси асосида уйинчок ясайдилар. Уйинчок ясаш машгулоти аввалдан тайёрликни талаб килади. Тарбиячи бу ишга болаларни жалб килади. Улар материал тайёрлашга ёрдамлашадилар: когоз киркадилар, шакли буйича жойлаштирадилар, когозни олдидан (мебелни оёги учун) труба килиб ёпиштирадилар. Болалар уз уйлаганлари буйича машгулотнинг яхши утиши аввлдан тайёргарликка боглик: болалар канчалик материалларни ясайдиган предметларини тез топсалар, нима ясашларини олдиндан билсалар, шунчалик машгулот кизикарли булади.
Тарбиячи машгулот учун болалар билан турли улчам, турли шаклдаги дарахт, гул, буталарнинг уругларини, шох, маккажухорини дони, береста, мох ва бошка купгина табиий материалларини йигадилар. Болалар
олдиндан уйлаган нарсалари учун материаллар йигадилар: йирик уруг танаси учун, майда уруг боши учун, турли шохлар-кул, оёк, панжалар учун. Тарбиячи болаларга йигган материалдан нарсалар ясашни ургатади, яъни болалар диккатини шу материаллар хайвонларни фигураларига ухшаб кетишига (югураётган кийик, туя куш, одамлар ва хоказо) каратади. Бу нарсаларни ясашда тарбиячи хам иштирок этиши мумкин. Болалар тайёр фигураларни тагликка урнатаётганларида тарбиячи тагликни мих билан тешиб беради ёки капалакларни канотларини шишкага жойлаштириб беради. Бу барча ясалган нарсалардан кургазма уюштирилади. 8-март байрамига, ота- оналар мажлисига багишланади. Бу кургазмалар болалар ишини янада яхши булишига ёрдам беради ва болаларда жавобгарлик хиссини эстетик дидларини янада устирадилар.
АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

  1. Такомиллаштирилган "Болажон" таянч дастури. Т.: 2016.

  2. Мактабгача таълимга куйиладиган давлат талаблари. Т.: 2017

  3. "Билимдон" дастури. Т.: 2014

  4. Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р. Мактабгача таълим муассасаларда аппликация машгулотлари. Т., 2014.

  5. Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги буйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007

  6. "Бола шахсини ривожланишининг долзарб муаммолари". Халкаро илмий - амалий анжуманининг теъзис ва маколалар туплами. 2008 йил.

  7. Джалалова Д.Х. Основные тенденции развития современной японской школы. Автореферат дис.к.п.н. 2004.

  8. Титов В.А.Педагогика зарубежных стран (сравнительная педагогика). А- Приор, 2010.

  9. Ишмухамедов Р., ва бошк,. Таълимдаинновацион технологиялар (таълим

муассасалари педагог-укитувчилари учунамалий тавсиялар). - Т.:
"Истеъдод" жамгармаси, 2008.



Download 2.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   28




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling