Узбекистон республикаси адлия вазирлиги 100047, Тошкент шахри, Сайилгох куча си, 5-уй

x
, 
y
текисликларидаги вертикалдан оғиш бурчаклари, асосий вал  
ўқлари қиялигининг ва копёр шкивлари валларининг , шунингдек копёрнинг нисбий 
қиялиги i бурчаклари хизмат қилади
Параметрларнинг йўл қўйиладиган оғишлари мазкур Йўриқноманинг 9-иловасида 
келтирилган. 
291. Бир арқонли кўтарма машинаси ўрнатилганда, горизонтал ва вертикал 
текисликларда асосий валнинг ҳолати текширилади. Вал ўқи учларининг жойлаштириш 
ўқига нисбатан оғишлари 1 мм ортиқ бўлмслигига йўл қўйилади. Вертикал текисликдаги 
кўтарма машинаси асосий валининг тахланиши нивелирлаш орқали текширилади; ошиб 
кетишлар аниқланган тақдирда, вал бўйни диаметрларининг юзага келиши мумкин 
бўлган тенгсизлиги ҳисобга олинади. Вал ўқининг қиялик бурчаги 2' ошиб кетмалиги 
керак. Валнинг баландлик бўйича ҳолати лойиҳавийсиникидан 100 мм ортиқ фарқ 
қилиши мумкин эмас. 
292. Бир арқонли кўтарма мосламанинг монтажи тугагандан сўнг, ижро съёмкаси 
бижарилади, ва унинг натижалари бўйича: асосий геометрик параметрлар, кўтарма 
машинаси валлари ва копёрли шкивлар ўқларининг қиялик бурчаклари; барабанлардаги 
ва копёрли шкивлардаги кўтарма арқонлар девиациясининг бурчаклари; бош кўтарма 
арқонлар вертикалидан оғишлар бурчаклари аниқланади. 
293. Ижро текширувидаги ишлар таркиби: 
полигонометрик юришнинг асосий вал ўқи билан туташуви; 
юришни кўтарма ўқига параллел бўлган ёрдамчи ўқ шкивости майдончасига 
чиқарилган ҳолда, машина залидан копёрга ётқизиш; 
асосий вал ва копёрли шкивлар валларини нивелирлаш; 
кўтарма машинада барабанларида ва шкив ости майдончасидаги чизиқли ўлчамлар; 
бош кўтарма арқонларнинг съёмкаси; 
кўтарма қурилма асосий элементларининг баландлик съёмкаси. 
294. Кўтарма қурилмалар геометрик элементларининг ҳолати, маркази кўтарма 
машинанинг маркази билан бирлашадиган координатлар - асосий тизимда аниқланади, 

---

45 
копёрли шкивлар томонига йўналтирилган линия бўйича перпендикуляр бўлган асосий 
валнинг ўқи XваYўқлари сифатида қабул қилинади. Кўтарма қурилма элементларининг 
баландлик съёмкаси нол майдончага ёки копёрости ромига нисбатан бажарилади. 
295. Машина залидан шкив ости майдончасига полигонометрик юришга бўлган 
талаблар: нуқталарнинг минимал сони ва энг кам узунлиги; теодолитни оптик 
марказлаштириш; горизонтал бурчак ўлчамларининг ўртача квадратик хатолиги 20'' 
ортиқ эмас; бир томоннинг ўзининг икки ўлчами ўртасидаги тафовути 1:3000 ортиқ эмас, 
нисбий хатолиги 1:1000 ортиқ бўлмаган қиялик масофанинг горизонтал ётқизилишини 
аниқлаш; ҳаво ҳарорати, унинг таққослаш ҳароратига нисбатан ўзгариши 5° ошганда 
ўлчанади; шкив ости майдончасига чиқарилган икки ҳолатлар ўртасидаги тафовут 15 мм 
ортиқ бўлмаслигига йўл қўйилади; ўлчанган горизонтал 
n
бурчак ҳисобланганига 
қараганда 30'' ортиқ бўлмаган ҳолда ажралиб туради. 
296. Полигонометрик юришга ишлов бериш натижалари бўйича ёрдамчи ўқ 
олдинги нуқталарининг координатлари аниқланади. 
297. Шкивлар съёмкаси сим билан белгиланган ёрдамчи ўққа нисбатан линияли 
ўлчамлар билан бажарилади. Ҳисоблар рулетка бўйича миллиметрларгача олинади. 
Кўтарма машина валлари  ва копёрли шкивлар  ўқларининг қиялик бурчаклари - 
вал бўйнини геометрик нивелирлаш натижалари бўйича, уларнинг диаметрини ҳисобга 
олган ҳолда аниқланади. Ҳисоблар линейка бўйича 0,1 мм.гача олинади. Икки эркин 
нивелирлашдан олинган ошиб кетишлар ўртасидаги тафовут  учун 1 мм ортиқ 
бўлмаслигига ва  учун 2 мм ортиқ бўлмслигига йўл қўйилади. 
298. Асосий кўтарма арқонлар вертикалидан оғишлар бурчаклари, кўтарма 
идишнинг пастки ва устки ишчи ҳолатларида арқонларнинг ординатли съёмкаси 
натижалари бўйича ёки идиш устки горизонтда турган бўлса, арқонларнинг ватерпас 
билан олинган ўлчамлари бўйича аниқланади. 
299. Копёрости ромининг, кўтарма машина валларининг ва копёрли шкивларнинг 
баландлик съёмкаси, техник нивелирлаш юришларини ётқизган ҳолда ва вертикал 
илинган рулетка ёрдамида бажарилади. 
300. Баландлик съёмкаси натижалари бўйича шкив вали H