Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


тугдиради ва шу вазиятда зарур булган нуткий шаклларни


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   143
тугдиради ва шу вазиятда зарур булган нуткий шаклларни 
бериб боради. Шунга ухшаш вазиятларнинг куп марталаб так- 
рорланиши укувчиларнинг нутк матсриалини узлаштиришига 
олиб келади. Кар болаларнинг нуткни эгаллашидаги фаолиятли 
хусусияти уларнинг индивидуал хусусиятидан келиб чикади. 
Яъни улар нуткни асосан фаолият жараёнида фаол узлаштиради 
(укув 
жараёнининг 
шаклини 
танлашда, 
синф 
учун 
иш 
мазмунини танлашда, нутк шаклларини куллашда). Сузлашув 
нуткка ургатиш укитишнинг хар бир йили учун уч гурух ком- 
муникатив малакалар оркали берилади. Бу малакалар укувчи­
ларда узаро хамда укитувчи ёки тарбиячи билан хамкорликдаги 
фаолият жараёнида шаклланувчи, ундовчи мазмунидаги, хабар, 
сурок мазмунида булиб, уларнинг таркибида муайян талаблар 
мавжуд. Дастур талаби укувчиларнинг уз коммуникатив хохиш 
ва истакларини амалга ошириш имкониятини яратишни кузда 
тутади (бирор бир харакатга ундашни, илтимосларни ифода­
лаш; бирор бир харакат, фаолият ёки фаолият билан боглик 
хабар бериш; сурок билан мурожаат килиш атрофдагиларнинг 
харакатларига нисбатан (нутк оркали ёки нутксиз) реакция, 
муносабат билдириш. Топширик, илтимосни тушуниш, бажа­
риш, мумкин эмас, ман этилади деган тушунчани тушуниш; 
бирор хабарни эшитиб, тушуниш ва уз хулки муносабатида 
буни билдириш. Нуткий мулокотни шакллантириш, ва албатта 
коммуникатив хохишларини амалга ошириш ана шу айтилган 
ёки билдирилган муносабатларга нисбатан реакциясини, муно- 
сабатини билдиришга ургатишдан бошланади. Укувчиларда 
диологик нуткни шакллантириш таълим жараёнини максадли
176


равишда турли вазиятлар содир килиш ва улардан фойдаланиш 
оркали укувчиларда коммуникатив эхтиёж тугдириш ва уни 
амалга ошириш учун шарт-шароит яратиш кузда тутилади. 
Укувчилар узаро ва атрофдагилар билан мулокотда булиш, 
узаро мулокот ва турли фаолият жараёнида узларига каратилган 
муомала-муносабатни онгли равишда тушуниш, уз истаги, 
хох,иши ёки эътирозини атрофдагиларга етказа олиш ургатиш 
максадида дастур мазмунида куйидагилар кузда тутилган:
• бутун укув материалини хам куриб, хам эшитиб кабул 
килиш;
• сухбатдошга мурожаат килиш (чакириш, диккатини 
узига каратиш) ва уртокларининг мурожаатига муносабат 
билдириш;
• узининг айтмокчи ёки билдирмокчи булган мурожаати, 
илтимоси, 
эътирозини 
айнан 
каратилиши 
зарур 
булган 
сухбатдошига бевосита каратиши ва узига каратилган нутк ёки 
мурожаат, муносабатни фаол кабул килиши ва эътибор килиши
(бунда сухбатдошига нисбатан кандай холатда туриши, куз 
харакатлари нигохларниш 
эътиборлилиги, бутун мулокот 
жараёнида уртоги, сухбатдошига катта эътибор каратилиши;
• узининг нутк оркали билдирган муносабати, мурожаати, 
илтимоси махсулининг натижасида сухбатдошига утказган 
таъсирини хис килиш ва унинг жавобан бажарган нуткий 
муносабатини кабул кила олиш;
• нутк оркали билдираётган фикри, муносабатининг 
тугри тузилганлигини такрор-такрор текшириб, аниклик кирита 
олиш ва олган жавобини кабул килишда фаоллик курсатиш 
оркали узи истаган натижага эришиш.
Дастурда мулокот килишни ургатишга йуналтирилувчи 
муайян нутк материали кузда тутилган булиб, у коммуникация
- мулокот жараёнида узаро таъсирни таъминловчи турли 
вазиятларда 
акс 
эттирилган. 

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling