Узбекистон республикаси кишлок ва сув

1.1 Traktor dvigatelining nominal quvvati va aylanish chastotasini aniqlash

Dvigatelning nominal quvvati va aylanishlar chastotasini aniqlash uchun traktor ilmog‘idagi foydali tortish quvvati N_il va dvigatelning tirsakli validagi nominal quvvat N_n orasidagi bog‘lanish tenglamalaridan foydalaniladi.

N_il = R_il ∙V_h / (3,6 ∙ 10³)=42 kVt

N_n = N_il / _t =67,6 kVt

bu erda, R_il - traktor ilmog‘idagi tortish kuchi, N, bu kuch ilmoqdagi kuchning harakat tekisligiga parallel tashkil etuvchisi hisoblanadi; V_h - traktorning haqiqiy tezligi, km/soat; R_il va V_h qiymatlari kurs loyihasi topshirig‘ida beriladi; _t - traktorning tortish FIK, u quyidagi tenglama yordamida aniqlanadi:

_t = _m ∙ _f ∙ _ =0,622

bu erda, _m - transmissiyaning berilgan uzatmasida mexanik yo‘qotishlarni e’tiborga oluvchi FIK:

g‘ildirakli traktorlar uchun:

_m = _s^a ∙ _k^b=0,877

zanjirli traktorlar uchun:

_m = _s^a ∙ _k^b ∙ _g

bu erda, _s - traktor transmissiyasining harakat uzatishda ishtirok etuvchi bir juft silindrsimon shesternyalarini FIK; _k - bir juft konussimon shesternyalarni FIK. _s va _k larning qiymatlarini quyidagicha qabul qilinadi:

_s = 0,98; _k = 0,97

a-berilgan uzatmada ishtirok etuvchi silindrsimon shesternyalarning juft soni; b- berilgan uzatmada ishtirok etuvchi konussimon shesternyalarning juft soni; _g - zanjirli uzatma FIK bu koeffitsient zanjir sharnirlarida va uni yulduzcha bilan tishlashishdagi ishqalanish sarflarini e’tiborga oladi, _g ning qiymati adabiyotdan olinadi, _g = 0,96 ga teng.a=5, b=1

Harakat uzatishda ishtirok etuvchi shesternyalarning juft sonlarini aniqlash uchun o‘xshash traktor transmissiyasini kinematik sxemasidan foydalaniladi.

_f - traktorning harakatlanishiga sarf bo‘lgan yo‘qotishlarni e’tiborga oluvchi yumalashga qarshilik koeffitsenti bo‘lib, bu quyidagi formula bilan aniqlanadi:

_f = R_il / (R_il + R_f)=0,830

bu erda, R_f - traktorning g‘ildiraklarini yumalashiga qarshilik qiluvchi kuch yoki traktorning o‘zini harakatlanishi uchun sarf bo‘lgan kuch bo‘lib quyidagicha aniqlanadi:

R_f = f ∙ G=3968 H

bu erda, f - traktor g‘ildiraklarini yumalashiga qarshilik koeffitsienti bo‘lib, uning qiymati traktor harakatlanayotgan er sharoitiga qarab adabiyotdan olinadi, masalan angizda harakatlanayotgan zanjirli traktorlar uchun f = 0,08; g‘ildirakli traktorlar uchun f = 0,1 ga tengdir. G - hisoblanayotgan traktorning og‘irligi, u quyidagi formula bilan aniqlanadi: haydalgan yer f=0,09

G = R_il / (∙  ∙  - f )=44091 N

bu erda, -ish jarayonida dvigatelning quvvatidan foydalanish koeffitsienti, =0,85...0,95 deb qabul qilinadi; -etakchi g‘ildiraklarni er bilan tishlashish koeffitsienti, traktor og‘irligi hisoblanayotganda zanjirli va g‘ildirakli traktorlar uchun =0,6 ga teng deb qabul qilinadi; -traktorning og‘irligini etakchi g‘ildiraklariga ta’sir qilayotgan qismini e’tiborga oluvchi koeffitsient, agar g‘ildirak sxemasi 4x2 bo‘lsa =0,75...0,85 g‘ildirak sxemasi 4x4 bo‘lgan va barcha zanjirli traktorlar uchun =1 ga teng deb qabul qilinadi. =0,9 , =1

SHuni aytib qo‘yish kerakki traktor og‘irligi hisoblanayotganda zanjirli va g‘ildirakli traktorlarni yumalashiga qarshilik koeffitsienti qiymatini f = 0,1 ga teng deb olinadi.

_ - traktorni etakchi g‘ildiraklarining shataksirashi (toyishi) natijasidagi yo‘qotishlarni e’tiborga oluvchi FIK. Bu koeffitsient quyidagicha aniqlanadi:

_ = 1 - =0,855

bu erda,  - shataksirash natijasidagi yo‘qotishlar qismi

SHataksirash natijasidagi yo‘qotishlarni aniqlash uchun, avval traktorning nisbiy tortish kuchi R_i aniqlanadi va uning miqdoriga qarab 1.1-jadval bo‘yicha shataksirash natijasidagi yo‘qotishlar  aniqlanadi.

1.1-jadval

Ri		0,4	0,6	0,65	0,7	0,8	0,9
 shataksi-	g‘ildirakli traktorlar	0,084	0,136	0,152	0,18	0,27	0,46
rashdagi yo‘qotishlar	zanjirli traktorlar	0,013	0,028	0,036	0,05	0,105	0,24

Nisbiy tortish kuchi quyidagi emperik tenglama bilan aniqlanadi:

R_i = R_il / (_i ∙  ∙ G)=0,63

Nisbiy tortish kuchini aniqlayotgan paytda 4x2 sxemali g‘ildirakli traktorlar uchun _i= 0,75...0,85 zanjirli va 4x4 sxemali g‘ildirakli traktorlar uchun _i =1ga teng deb qabul qilish tavsiya qilinadi. Etakchi g‘ildiraklarni er bilan tishlashish koeffitsienti  traktor harakatlanayotgan er sharoitiga qarab adabiyotdan olinadi.

Agarda hisoblash yo‘li bilan aniqlangan P_i miqdori asosida jadvaldan yoki uni asosida qurilgan diagrammadan  qiymatini aniqlash qiyin bo‘lsa, m.: g‘ildirakli traktor uchun P_i=0,48 bo‘lsa, shataksirashga sarflangan yo‘qotishni quyidagi hisoblash orqali aniqlash mumkin: P_i=0,4 dan P_i=0,6 gacha oshganida =0,084 dan =0,136 gacha oshadi, ya’ni P_i qiymati har 0,02 ga ortganida  miqdori 0,0052 ga ortadi. Bunga asoslanib quyidagi jadvalni tuzish mumkin.