Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тош кент давлат


§ 7.1 К асбга йунплтпрнш и ш л арп га к\йиладиган тал абл ар


Download 38.05 Kb.
Pdf ko'rish
bet117/127
Sana31.01.2024
Hajmi38.05 Kb.
#1818768
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   127
Bog'liq
46hSLjQWCjIOPi2HaQoQ


§ 7.1 К асбга йунплтпрнш и ш л арп га к\йиладиган тал абл ар
Касбга йуналтиришга ёшларнинг касбни эркин ва мустакил 
танлашнинг илмий-амалий тизими сифатида караш лозим. У хар бир 
шахснинг \ам инди-видуал хусусиятларини хам б озор иктисодиёти
манфаатлари нуктаи назарндан мехнат ресурсларини тулаконли 
таъминлаш 
заруратинн 
хнсобга 
олиш 
керак. 
Вазирлар 
Махкамаспнипг "Академик лицеПлар ва касб-хунар коллежлари ва 
уларнииг фаолиятини бошкариш тугрисида" ги 1998 йил 14 май №
204 карор- ининг кабул килиниши ёшларнинг 
мажбурий
ихтиёрий таълимини пухта узлаштиришларида ва уни ишлаб 
чикариш 
амалиёти билан 
янада 
мустахкамлашларида 
мухим 
ахамиятга эгадир.
Умумпп 
урта 
таълпм 
мактабларида 
укувчилар 
касбга 
йуналтпришпппнг нлмип - педагогик асосларини ишлаб чикиш 
лозим.
Бунинг учун куйидаги камчнликлар бартараф этилмоги лозим. 
Хозирги 
кун 
талаблари 
асосидаги 
ихтисосликлар 
классификаторининг йуклиги;
- касб танлаш меъзон ва меьёрларининг ишлаб чикйлмаганлиги;
- касб танлаш характери буйича ахборотнинг талаб даражасида
эмаслпгн;
- танлаш патпжалари буйича тезкор алоканинг урнатилмаганлиги.
Касб танлаш учун укувчи 
уз
имкониятларини 
бахолай 
олиш куникмасига, яьни акли, кизикиш хар хил касблар буйича 
билими, бу касбларнинг имкониятлари, келажаги хакида ахборотига 
эга булиши керак.
Ш ахсд а касб йуналтиришни махсус илмий амалий фаолият 
оркали амалга оширилади, укувчинипг инсон сифатида шаклланиш 
боскичларнда шахе ва жамнят ягоиа бир тизим сифатида каралади, 
б о зо р иктисодиёти муносабатлари талаблари инобатга олинади. 
Касбга йуналтиришни шакллантириш воситалари:
- касбий ахборот ва таълим-тарбия;
- укувчи кизикишларини урганиб бориш ва махорат билан устириш;
- касбий маслахат;
- касб танлоии;
К о


- касбни танлаб олиш;
- касбий мослашиш.
Курсатилган 
воситалар 
касбга 
йуналтириш 
мазмупинимг 
асосини ташкил этади.
Укувчиларни касб танлашга тайёрлигини курсатувчи меьзонлар:
- когнитив (ахборотга эга эканлиги);
- касбга кизикиш мезони;
- амалий меъзон.
Касб танлаш (йуналтириш) буйича алохида Давлат таълим 
стандарта булиши ва у куйидагиларни уз ичига олиши лозим:
1.Укувчиларни касб танлашга 
йуналтиришга тайёрлашии
боскичлари мазмуни:
а) кичик ёшдаги;
б) у рта ёшдаги;
в) катга ёшдаги укувчилар.
2. Ёш боскичлари буйича бошлангич 
(М У си н ф л ар ), урта 
ёшдаги
(V-VII), 
катта 
ёшдаги 
(V II-IX) 
укувчиларни 
касбий 
тайёргарлигини аниклаш меьзон, курсатгич ва улчовлари.
3.Мактаб 
укувчиларининг 
касб 
буйича 
боскичларини 
курсатувчи тиббий-физиологик меъёрлар.
4.Турли 
eixi 
боскичларидан 
укувчиларни 
касбга 
йуналтиришга
тайёрлиги даражасини улчовлари.
Укувчиларни касбга йуналтиришни ёш боскичлари бошлангич 
синф укувчиларида куйидаги мазмунга эга булади:
Бошлангич синф укувчиларини касбга йуналтирищдан асосий 
максад 
уларни 
мехнат, 
касб 
турлари, 
йунапишлари 
билан 
таништириб 
бориш
ва 
касб 
фаолиятига 
кизикишпи 
шакллантиришдан иборат.
Бунга эришиш учун куйидаги вазифаларини амалга ош ириш
зарур:
- уз -узини бахолай билиш малакаларига ургатиш;
- интеллектуал 
ва 
хиссий-иродавий 
хислатларини 
ривожлантириш;
- реалистик жихатдан уз-узини бохалашни риво/клантирши.
166


Бу 
ёшдаги болаларда прпиципиал ахамиятга эга булган, яьни 
касбга 
iiyIia.nтнрншда куйидаги когнитив йуналиш курсатгичларини 
шакллантириш керак:
- \ар хил фаолиятда иш жойини тайёрлаш коидаларини билиш 
(дарега нима керак, бир маротабалик топширикни, уй вазифасини
бажариш учун);
- мехнат воситалари ва предметларини иш урнида жойлаштириш;
- укув 
ёзув 
куролларини 
кулланилиши 
ва 
улардан
фойдаланиш коидаларини;
- пшпннг 
борншини 
аргументлаш, 
асослаш ва мехнат 
операцияларини бажарилиш кетма-кетлигини тушиниш;
- уз-узини текширишни, уз мехнатини ва уртокдари мехнатини 
бахолашни билиши керак.
Бошлангич синф укувчиларида касбга йуналтиришдаги амалиёт 
куйидагиларда намоён булади:
-узинипг 
шахеий 
буюмларига 
укув 
куролларига 
ва 
мактаб
жихозларигаэътиборида;
- нафакат яхши эътибор билан караш ва зарур булганда таьмирлаш 
ишларини (елимлаш, тартибга келтириш) бажариш га интилишида;
- хар 
кандай 
ишни 
бажариш да 
интилувчанлиги, 
табиат, 
атроф-мухитга ва унинг бойликларини саклаш ва бошкаларда.
Касбга йуналтиришнинг омилкорона-кимматли йунапиши бу 
ёшдаги укувчиларда уз мехнати натижаларидан эстетик жихатдан 
рухланишида намоён булади. Мехнатга эстетик эьтиборининг 
йуналишида мотивлар турлича булиши мумкин. У харакат килишда, 
фаолликда, уртоклари билан алокасида ва ишонч билдиргалигидан 
коникишида сезилади.
V-VII синф (урта ёшдаги) укувчиларини касбга йуналтириш 
мазмуни улардаги кизикиш. лаёкат, шахе сифатидаги жамиятда 
тутган урни тугрисидаги тушунчалар ва касб танлаш куниюмасини 
шакллантнрнш 
зарурати 
билан 
белгиланади. 
Булгуси 
касбий 
фаолиятлар бу ёшдаги укувчилар учун хаётдаги уз урнини белгилаш 
ва тайёрлашда туртки, уз шаклланиш имкониятларини очиши ва 
касб танлаши учун зарур булади.
Бу ёшдаги укувчиларда ижтимоий-психологик лаёкатлар, узи 
улгаяётганлигида, янги бир позицияда узига эътиборида, атрофга ва 
оламга мунасабатида шаклланиши керак.
167


V-VII 
синф 
таълим-тарбия 
жараёнида 
укувчиларни 
кизикишлари, изланишлари, лаёкати буйича касб танлашга ва хаётда 
уз урнини топишга йуналтирилади.
Бу ишлар реал мехнат бозорини \исобга олган холда амалга 
оширилиши керак.
V III-IX синф укувчиларпда касбга йуналтириш ишлари мазмунн 
шахснинг маънавий хислатлари 
ва жамият олдидаги 
бурчи, 
жавобгарлик хислатларини шакллантириш билан ажралиб туради.
Бу эса улардан мустакиллик, ташаббус билан чикиш, мустакил 
карор кабул килиш хатти харакатлари натижасини билиши ва 
фаолияти нимага олиб келишини сезиши билан белгиланади.
Бу боскичда шахснинг узига бахоси, танкидий караш и, узини- 
узи тахлил килиши,уз-узини бошкариши, тарбиялашм, узининг 
кизикишини 
атрофдагиларники 
билан 
кушиб 
олиб 
бориш и 
принципиал мухим ахамиятга эга.
Бу жараён касб танлаш ва касбий фаолият тармокларини 
билиши натижасидир.
V III - IX синф укувчиларпда олдингн боскичларда олган 
билимлари ва тажрибаларп асосида куйидаги йуналишлар буйича 
касбий фаолият амалга оширпладп.
- укув ва махсус фанларни чукур ургапишп асосида:
- диккатини, 
танланган 
фаолиятида 
касбий 
мухим 
сифатларнинг шаклланишига каратилишида;
- касбий 
режапари 
устидан 
назорат 
ва 
уларни 
асосланиш даражасини очиб беришда;
- касбий фаолиятга узини тайёрлаш йуллари. узига ташхпс 
куйиш, натижапарини бахолашда:
- ижтимоий-касбий 
куникиш, 
касбни 
танлаш 
сабаблари, 
касбий йунапиш асослари шаклланишида.
Download 38.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   127




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling