Узбекистонда сувутларнинг урганилиши кискача тарихи


Download 15.72 Kb.
Sana25.03.2023
Hajmi15.72 Kb.
#1294537
Bog'liq
4 бетни кушинг



узбекистонда сувутларнинг урганилиши кискача тарихи
Альгофлористик маълумотларни Урта Осиёнинг турли сув хавзалари сувутлари флораси буйича илмий тадкикотлар олиб борган олимлардан А.ММузафаров, К.Ю.Мусаев, А.Э.Эргашев, М.АКучкарова, СА.Халилов, Р.Ш.Шоякубов, Е.АЕльмуратов, С.Буриев, Х.О.Олимжонова, Ш.Тажиев, А.А.Абдукодиров М.А. Шайимкулова, Н.Ш.Эшмуродова ва бонщаларнинг ишларида учратамиз [2-6,7,14,19,21,22,27,28-32,33,34,37,40,44,45,48,50-52].
А.М.Музафаров [28-31] Фаргона водийсидаги Маргилонсой, Шохимардонсой, Марказий Тянь-Шань тогларидаги дарёлар, яъни Сирдарёнинг бош ирмоклари Кррадарё, Норин дарё, Шахрихонсой ва уларнинг ирмоклари, тог куллари, Амударё этакларидаги куллардаги сувутларини урганган. Урта Осиё табиий сув хавзалари флораси буйича 2965 та тур ва тур хиллари борлигини аниклаган. АМ.Музафаров туплаган маълумотлари асосида альгологияга оид монографиялар ёзган, улар орасида “Флора водорослей горных водоемов Средней Азии”, “Флора водорослей стока Аму-Дарьи”, “Флора водорослей водоемов Средней Азии”, “О географическом распределении водорослей” катта илмий, назарий ва амалий ахамиятга эга. АМ.Музафаров альгология фанининг Узбекистонда ривожлантиришга катта хисса кушган олим. У альгология фанининг асосчиси хисобланади. У катор шогиртлар тайёрлаб, альгологиянинг турли йуналишларини тараккий эттиришдга уз хиссасини кушган. Узок йиллар мобайнида Узбекистон Фанлар академияси Ботаника института “Спорали усимликлар” булими бошлиги, Микробиология институти директори, Узбекистон Фанлар академияси биология булими бошлиги лавозимларида ишлаган.
Урта Осиёдага сунъий сув хавзалари сувутлар флораси А.Э.Эргашев [50-52] томонидан мукаммал урганилган. Фаргона водийсидаги каналлардан: Катта Фаргона, Т1 Тим
олий Фаргона, Катта Чуй, Мирзачулдаги коллектор ва сардобалар, Каттакургон, Бухтарма сув омборлари, шолипоялар, биологик тозалаш ва баликчилик ховузлари сувутлар флораси шулар жумласидан. Муаллиф каналларнинг кимёвий, газ ва харорат режимларини урганиб, уларнинг тииологиясини ишлаб чиккан. Каналларнинг сув манбаларини улардаги сувутларининг учраши экологик омиллардан оким тезлигига, тиниклигининг пастлиги (10-15см), биоген бирикмаларяинг камлиги каби бир катор омилларга богликлигини аниклаган. А.Э.Эргашев Урта Осиёдаги сунъий сув хавзалари учун сувутларининг 2695 та тур ва тур хиллари мавжудлигини аниклаган. У узок йиллар давомида Узбекистон Фанлар академияси к;ошидаги Микробиология институти Умумий альгология лабораториясига мудирлик килиб, альгологиянинг флора - систематика, экология тармокларини ривожлантиришга уз хиссасини кушди. Бу сохада туплаган ва тахдил килган маълумотлари асосида “Протококк сувут-ларнинг экологияси ” (1979), “Урта Осиё сунъий сув хавзалари сувутларининг таркалиш конуниятлари” (1976), “Урта Осиёдаги яшил сувутларнинг Протококклар ва Хторококклар тартиби” (1979) хамда хаммуаллифликда (А.М.Музафаров. СА.Халиловлар билан[32] “Урта Осиё Кукяшил сувутлар аниклагичлари" ни (1987. 1988) яратган йирик олимдир.
К.Ю.Мусаев[33]. баъзи бир сувутларининг тупрок хосилдорлигини оширицща хиссаси борлигини аниклаган. К.Ю.Мусаев Кнбрай туманини кесиб утувчи Бузсув ва Корасув каналлари, ш>- т>:лан т>гпрокларида таркалган сувутларини урганиб, мазкур худудда 517 т>р ва тур хиллари борлигини аниклаган. Тошкент Давлат университета (хозирги Узбекистон Миллий университета) Тубан усимликлар ва Микробиология кафедрасида узок йиллар давомида кафедра мудири лавозимида ишлаган хамда талабаларга уз билимларини бериб, альгология сохасида мутахассислар тайёрлащда узининг катта хиссасини кушган олим ва устоздир.
М.А.Кучкарова[21,22] Узбекистон ва К,иргизистон шолипоялари сувутлари флорасини урганган, хамда шоли хосилдорлигини оширишда сувутларининг хиссаси катта эканлигини исботлаб берган. Олима кукяшил сувутлари вакили анабеналарнинг хаводаги эркин азотни узлаштириб, тупрок унумдорлигини оширишда катта хиссаси борлигини аниклаган. У


Чнрчз
чи5сг:
борлз
катор
''Опт>
юксаз
С\ЪЛЭ1
ТОМОЕ
гидро
санит
Ангре
лашд,
>ргав
сувут
сувут
МЛ'ХЯ!
яратт;
сувут
исбот
колле
та ту
эканл
Осиё
ЧирН!
экоат
уларк
узгар:
Узбе{
инсти
катта-
педаг
униве
кафе:
ва ус
2007-
УзРа
ИЛМИ]
ИЛМИ1
кейин
мутла
омил:
номат
хавза<


4


Download 15.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling