В. Umurzakov, G. Abdurahmanova, S. Xolmuratov

 
3.6. Xodimlar xizmati - tashkilotning kadrlar siyosatini ishlab chiqish 
uchun tizimni muvofiqlashtirish va tashkil etish 
Kompaniyalarning kadrlar xizmati kadrlar siyosatini ishlab chiqish 
jarayonining markaziy, muvofiqlashtiruvchi va tashkiliy organidir. Kadrlar bo‘limi 
samarali faoliyati har qanday kompaniya faoliyatidagi muvaffaqiyatga bog‘liq. 
Xodimlar xizmatlari quyidagi vazifalarni bajaradi: 
- tashkiliy tuzilmadagi o‘zgarishlar tahlili va uni prognozlash; 
- mehnat resurslarini tanlash, ishga olish va tarqatish uchun modellarni ishlab 
chiqish; 
- kadrlar haqida ma’lumot to‘plash, qayta ishlash va baholash; 
- joriy ishni davriy baholash; 
- tashkilot tomonidan bajariladigan topshiriqlarning o‘zgarishiga ko‘ra, menejer 

---

106 
va mutaxassislarning turli guruhlari uchun talablarning dinamikasini ishlab chiqish; 
- kadrlarni tayyorlash va rivojlantirish; 
- ishlarning bajarilishi va javobgarlik sifatini nazorat qilish; 
- 
xodimlarni 
reklama 
qilish 
rejalarini 
ishlab 
chiqish 
tashkilotning kadrlar ehtiyojlari; 
- rag‘batlantirishni nazorat qilish; 
- mehnatdan foydalanish samaradorligini o‘lchash mezonlarini ishlab chiqish va 
uning talablari; 
- ishchi kuchi, uni ish joyida taqsimlash tizimidan foydalanish jarayonini 
takomillashtirish; 
- mahsulot samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi taxminiy texnik va 
ijtimoiy omillarni o‘rganish;
- xodimlarni iqtisodiy baholash usullarini ishlab chiqish va daromadlarni 
oshirish jarayoniga qo‘shgan hissasi; 
- xodimlar orasidagi munosabatlar va biznes aloqalarini tahlil qilish;
- milliy va xalqaro mehnat bozoridagi faol ish. YAponiyadagi kompaniyalarda 
inson resurslari bo‘limi markaziy tuzilma bo‘lib, ishga olish, o‘qitish, targ‘ib qilish, 
intizomiy choralar va ishdan bo‘shatishni boshqaradi.
Xodimlar boshqarmasi ish haqi va mehnat sharoitlari, ijtimoiy imtiyozlar va 
mehnat munosabatlari bilan bog‘liq masalalarni hal qiladi, xodimlarning faoliyati, ish 
haqi darajalari, mehnat sharoitlari va hokazolar haqida ma’lumot to‘plash uchun 
mas’uldir. Boshqa bo‘limlar bilan doim aloqada bo‘lib, yillik ehtiyojlarini aniqlash 
bilan birga xodimlar bilan ishlash boshqarmasi yil davomida kompaniya 
xodimlarining prognozlarini amalga oshiradi, Shuningdek kutilayotgan mehnat 
xarajatlarini ham prognoz qiladi. Nihoyat, ular byudjet talablarini muhokama 
qiladilar. Ulardan eng ko‘p so‘raladiganlar mehnat, ta’lim va ijtimoiy xarajatlarni jalb 
qilishdir. 
Amerikadagi “ZM” transmilliy kompaniyasida kadrlar bilan ishlash bo‘yicha 

---

107 
tajriba mintaqada Shuhrat qozondi. Kompaniyada xodimlar bilan ishlash asoslari – 
mehnat bozorida iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va tarkibiy o‘zgarishlar asosida tahliliy 
materiallar asosida ishlab chiqilmoqda, korporativ strategiyani boshqarish “inson 
resurslari” uchun xodimlarni saralash va tanlash, tayyorlash va qayta tayyorlash, 
ularning yordami, ish faoliyatini baholash, rag‘batlantirishdan iborat.
Fransiyada inson resurslari xizmatining konsepsiyasi ishlab chiqarishning 
texnik omillari, raqobatni kuchaytirish, iqtisodiy holat va shaxsiy omil ta’sirida 
o‘zgardi va inson resurslari xizmatining o‘rni ishga joylashish siyosatini ishlab 
chiqishdan iborat edi: ishga olish (saralash,tanlash), qayta tayyorlash, malakasini 
oshirish, 
ish 
faoliyatini 
baholash, 
xodimlarni 
boshqa 
mutaxassisliklarni 
o‘zlashtirishga rag‘batlantirish.
YUqori rivojlangan mamlakatlardagi kompaniyalarning muvaffaqiyati, asosan, 
barcha bo‘linmalar faoliyatini muvofiqlashtirib, inson resurslarini boshqarish bilan 
bog‘liq ko‘plab masalalarni xal etish chun kadrlar bo‘linmalarining samarali 
faoliyatiga bog‘liq. 
Shunday qilib, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda kadrlar siyosati tizimi 
kompaniya va muassasalar muammolarini muvaffaqiyatli hal yetib kelmoqda. 
Kadrlar siyosatini amalga oshirish doirasida aholi ish bilan bandlik 
jarayonining yangi shakllari, ijtimoiy mehnat munosabatlari, mehnat etikasi, 
korxonalarda ijtimoiy muammolarni hal etishda yordam berish, mehnat sohasida 
muqarrar ravishda yuzaga keladigan keskinlik va iqtisodiyotdagi tarkibiy qayta 
o‘zgartirishlarni amalga oshirishga qaratilgan. Xodimlar bilan ishlashning yangicha 
yondaShuvlari tashkiliy va rejalashtirish usullarini, alohida ish shakllarini kengroq 
qo‘llashdan iborat. Har bir korporatsiyada muvaffaqiyat qozonishning muhim sharti
xodimlar bilan ishlashga ajratilgan mablag‘larni ko‘paytirishdan iborat. 

---

108