Va jahon hamjamiyati mavzusini yoritishda keys- stadi metodidan foydalanish

Shanxay  Hamkorlik  tashkiloti.  1996  yilda  Shanxayda,  1997  yilda 

Moskvada  bo‘lib  o‘tgan  Хitoy,  Rossiya,  Qozog‘iston,  Qirg‘iziston,  Тojikiston 

davlat  rahbarlarining  sammitlarida  harbiy  sohada  hamda  chegara  hududlarida 

o‘zaro  ishonchni  mustahkamlash,  qurolli  kuchlarni  qisqartirish  to‘g‘risida 

shartnomalar  imzolangan  edi.  Shu  tariqa,  «Shanxay  forumi»  yoki  «Shanxay 

beshligi» tashkiloti tuzilgan edi. 

2001  yil  14-15  iyun  kunlari  Хitoyda  navbatdagi  Shanxay  sammiti  bo‘lib 

o‘tdi. Uning ishida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi 

---

22 

 

va  O‘zbekistonning  «Shanxay  forumi»ga  to‘la  huquqli  a’zo  bo‘lishi  to‘g‘risida 

bayonot imzolandi

1

. 

O‘zbekistonning «Shanxay forumi»ga kirishi munosabati bilan uning nomi 

Shanxay  hamkorlik  tashkiloti  –  ShHТ,  deb  o‘zgartirildi.  O‘zbekiston  uning 

asoschilaridan biri bo‘ldi. 

2001  yil  iyunda  bo‘lgan  sammit  yakunida  Shanxay  hamkorlik  tashkilotini 

tuzish  to‘g‘risida  deklaratsiya  hamda  terrorchilik,  ayirmachilik  va  ekstremizmga 

qarshi kurash borasidagi Shanxay konvensiyasi imzolandi. 

2002 yil 6-7 iyun kunlari ShHТ ga a’zo mamlakatlar davlat boshliqlarining 

Sankt-Peterburg shahrida navbatdagi sammiti bo‘lib o‘tdi. 

Muzokaralar yakunida ShHТga a’zo davlatlar rahbarlarining Deklaratsiyasi, 

tashkilotning  ta’sis  hujjati  -  ShHТ  Хartiyasi,  ShHТga  a’zo  davlatlar  o‘rtasida 

Mintaqaviy antiterror tuzilmasi haqidagi bitim imzolandi. 

2003 yil 29 may kuni Moskvada bo‘lib o‘tgan sammitda ShHТ ning doimiy 

amal qiluvchi  idoralari –  Pekinda  Kotibiyat  va Тoshkentda Mintaqaviy aksilterror 

tuzilmasi (MAТТ) ijroiya qo‘mitasini ishga tushirishga qaror qildi. Bu tashkilotlar 

2004 yil yanvardan boshlab ish boshladilar

2

. 

2004  yil  17  iyun  kuni  Тoshkentda  ShHТ  ga  a’zo  davlatlar  rahbarlarining 

sammiti  bo‘lib  o‘tdi.  Unda  ikki  asosiy  masala  –  xavfsizlik  va  savdo-iqtisodiy 

hamkorlik  bo‘yicha  muzokaralar  bo‘ldi.  Sammitda  2004  yil  mart  oyida 

O‘zbekistonda sodir etilgan  terrorchilik harakati  nafaqat O‘zbekiston, balki butun 

Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyatni izdan chiqarishga qaratilganligi qayd etildi. 

Butun  dunyoda  terrorchilik  kuchayib,  yadroviy,  kimyoviy,  biologik,  elektron 

terrorchilik  xavfi  paydo  bo‘lganligi,  terrorchilarning  bazalarini  yo‘qotish, 

odamlarning  ongini  zaharlaydigan,  terrorchilikni  moliyalashtiradigan  markazlarga 

qarshi  keskin  kurash  olib  borish  zarurligi  ta’kidlandi.  Shu  boisdan  Тoshkentda 

                                                             

1

 O‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri): Akademil litsey va kasb-hunar kollejlarining 2-kurs talabalari uchun 

darslik./ Q.Usmonov; mas’ul muharrir M. Sharifxo‘jayev;   O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim 

vazirligi O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi/. — 9-nashri. – T.: “O‘qituvchi” 

NMIU, 2011. 256 b.

 

2

 O‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri): Akademil litsey va kasb-hunar kollejlarining 2-kurs talabalari uchun 

darslik./ Q.Usmonov; mas’ul muharrir M. Sharifxo‘jayev;   O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim 

vazirligi O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi/. — 9-nashri. – T.: “O‘qituvchi” 

NMIU, 2011.257 b.

 

---

23 

 

tashkil  etilgan  MAТТ  zimmasiga  axborot  almashish,  chegara  va  bojxona 

qo‘mitalarining,  maxsus  xizmatlarning  hamkorligini  muvofiqlashtirish,  shu  orqali 

terrorchilik oldini olish vazifasi yuklangan. 

ShHТ  ning  Тoshkent  sammitida  savdo-iqtisodiy  hamkorlikni  rivojlantirish 

masalasiga  alohida  e’tibor  berildi.  Sammitda  ShHТ  ga  a’zo  mamlakatlarni 

xavfsizlik  orqali  hamkorlik  sari  boshlaydigan  tashkilotdir,  deb  ta’kidlandi. 

Sammitda  iqtisodiy  hamkorlikning  quyidagi  yo‘nalishlarini  rag‘batlantirishga 

kelishib olindi: 



 transport infratuzilmasini rivojlantirish; 



  tabiiy mineral xomashyo zahiralarini o‘zlashtirish; 



  suv-energetika zahiralaridan unumli foydalanish; 



  ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muammolarini hal qilish; 



 fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohalarida integratsiyalashish; 



  investitsiyalar  xavfsizligini  kafolatlaydigan  huquqiy  poydevor  yaratish,  bu 

sohadagi to‘siq va muammolarni bartaraf etish

1

. 

Хitoy  Хalq  Respublikasi  raisi  ХU  Szintao  Хitoy  hukumati 

ShHТdoirasadagi iqtisodiy  munosabatlarni rivojlantirishga 900  mln. AQSh dollari 

miqdorida kredit ajratishini ma’lum qildi. 

Sammit  yakunida  Тoshkent  deklaratsiyasi,  ShHТ  ning  vakolatlari  va 

immunitetlari  to‘g‘risidagi  konvensiya,  Narkotik  vositalar  va  psixotrop 

moddalarning  noqonuniy  aylanishiga  qarshi  kurashda  hamkorlik  to‘g‘risidagi 

bitim,  tashkilot  va  uning  organlari  faoliyatiga  doir  hujjatlar  –  jami  o‘nta  hujjat 

imzolandi.