Va jahon hamjamiyati mavzusini yoritishda keys- stadi metodidan foydalanish

Keys  maqsadi  va  vazifasiga  muvofiq  materialni  moslash.  Haqiqiy 

vaziyatlar  tafsilotini  tayyorlashda,  odatda  kompaniya,  muassasa,  tashkilot 

rahbariyati,  uning  raqobatchilari  olingan  axborotdan  foydalanishiga  to’sqinlik 

qilish  maqsadida  ularning  manzillari  o’zgartirishini,  niqoblanishini  talab  etadi. 

Ushbu  holatlarda  tadqiqot  ob’ektining  uydirma  nomlaridan  foydalanish  mumkin, 

ular  uydirma  bo’lmasligi  kerak,  chunki  vaziyatning  ko’rinish  tafsiloti  tubdan 

o’zgartirib haqiqatdan farq qilishi mumkin. 

Masalan,  daromad  hajmi  va  xarajatning  hisobiy  ko’rsatkichi  sun’iy 

oshirilsa, tashkilotda ma’lum harakatlar uchun qandaydir zaxira mavjudligi haqida 

xulosa  qilishi  mumkin  bo’ladi,  ammo  haqiqatda  buni  ajratib  bo’lmaydi.  Keys 

muallifi  vaziyat  tarixini  o’rganishni  taklif  etishi  mumkin,  ya’ni  ushbu  vaziyat 

qo’yilgan o’quv maqsadlari talablariga mos kelishi kerak. 

Keys  usulini  qo’llash  bilan  mashqlar  bajarishni  farqlay  olish  kerak. 

Mashqlarni bajarish yuzaki tafsiloti haqiqiy yoki uydirma bo’lgan voqeani eslatishi 

mumkin.  Ammo,  mashqni  bajarishmaqsadi  bilan  keys-stadi  turlidir.  Matematik 

ko’rinishdagi misol, masala, mashqlar o’quvchilarning maxsus konsepsiya, texnika 

va  tamoyilni  qo’llashni  o’rganishlari  uchun  material  hisoblanadi.  Vaziyat  esa, 

o’quvchilarga  keng  qamrovli  malakalarni  egallashga  yordam  berishi  uchun 

qo’llaniladi. Mashq yoki  masalani bajarishda bitta yechim va bu yechimning bitta 

yo’li  mavjud  bo’ladi,  vaziyatda  esa  juda  ko’p  yechim  va  yechimning  muqobil 

yo’lchalari mavjuddir

2

. 

Vaziyatni  shunday  ifodalash  mumkinki,  u  o’quvchilarga  maxsus  analitik 

usulni  qo’llash  yoki  muammoga  maxsus  usul  bilan  yaqinlashishi  imkoniyatini 

                                                             

1

 Абдуқодиров А.А., Астанова Ф.А., Абдуқодирова Ф.А. “Сазе-study” услуби: назария, амалиёт ва тажриба.-

Т.: “Таfаккur qanoti”, 2012. - 134 б. 

2

 

Покушалова Л. В. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного 

обучения студентов [Текст] / Л. В. Покушалова // Молодой ученый. — 2011. — №5. Т.2. — С. 155-157.

 

---

31 

 

yaratsin.  Keys  metodning asosiy   vazifasi  – bu o’quvchilarga tarkiblashtirilmagan 

muammolar  majmuasini  yechishni  o’rgatishdan  iborat,  ushbu  turdagi 

muammolarni  muayyan  analitik  usul  yoki  yo’l  bilan  yechib  bo’lmasligi  aniq. 

Shuning  uchun,  o’qituvchi  o’quvchi  oldiga  aniq  vazifa  qo’yishi  lozim:  yoki 

masalani  yechish  yoki  keys-stadini  bajarish.  Buning  uchun  berilgan  topshiriq 

bo’yicha  o’qituvchi  o’quvchining  nuqtai  nazari  bilan  o’zinikini  solishtiradi, 

o’quvchi tushunchasiga tuzatish kiritadi. 

“Sase-studu”  uslubidan  o’qitishning  kasbga  yo’naltirilgan  texnologiyasi 

sifatida  foydalanish  algoritmlash  qiyin  bo’lgan  murakkab  jarayon  hisoblanadi. 

Shunday bo’lsada, uni rasman quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin: 

- 

o’quvchilarni keys matni bilan tanishtirish; 

- 

keysni tahlil qilish; 

- 

keysni muhokama qilish, munozara, taqdimot; 

- 

munozara ishtirokchilarini baholash; 

- 

munozarani yakunlash. 

O’quvchilarni keys matni bilan tanishtirish va keysning navbatdagi tahlili, 

ko’pincha,  uning  muhokamasidan  bir  necha  kun  oldin  amalga  oshiriladi  va 

o’quvchilarning  mustaqil  ishi  kabi  joriy  etiladi;  bunda  tayyorgarlikka  ajratilgan 

vaqt keysning turi, uning hajmi va murakkablik darajasiga ko’ra aniqlanadi

1

. 

Ushbu  bosqichda  keys  bilan  umumiy  ishlash  sxemasini  quyidagicha 

amalga  oshirilishi  mumkin:  dastlab  keysning  asosiy  muammolarini  aniqlash  va 

yechish uchun taqdim etilganlarning qaysi birlari muhimligini tushunish; keysning 

vaziyatli  kontekstiga  kirish,  uning  asosiy  ta’sir  etadigan  (harakatdagi)  shaxslari 

kimligini  aniqlash,  tahlil  uchun  zarur  dalillar  va  tushunchalarni  ajratish,  masalani 

yechish  mobaynida  qanday  qiyinchiliklar  paydo  bo’lishini  tushunish;  keyingi 

bosqich tadqiqot uslubini tanlashdan iborat. 

Uncha  katta  bo’lmagan  keyslarning  muhokamalari  o’quv  jarayoniga 

kiritilishi  va o’quvchilar  ular bilan bevosita dars davomida  tanishishlari mumkin. 

                                                             

1

 

Покушалова Л. В. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного 

обучения студентов [Текст] / Л. В. Покушалова // Молодой ученый. — 2011. — №5. Т.2. — С. 155-157.

 

---

32 

 

Bunday  holda,  eng  muhimi,  keys  o’tkazilishi  rejalashtirilgan  kursning  nazariy 

qismi o’quvchilar tomonidan to’liq o’zlashtirilgan bo’lishidir. 

Agar  o’quvchilar  keyslar  bilan  dastlabki  tanishishda  ularning  tahliliga 

tizimli  yondashsalar,  u  holda  keyslar  ustida  ishlash  yuqori  samara  beradi.  Keysni 

yechish mobaynida quyidagi ketma-ketlikni amalga oshirish mumkin: 

1.  Keysni  tahlil  etishda  foydalanish  uchun  nazariy  konsepsiya  va 

yondashuvlarni yodga tushirish maqsadida o’quv predmetining mos bo’limlaridan 

tayanch g’oyalarni yozib chiqish. 

2. Keys haqida umumiy tasavvur olish uchun uni tez o’qib chiqish. 

3.  Keysga  qo’yilgan  savollarni  diqqat  bilan  o’qib  chiqish  va  savollar 

tushunarli ekanligiga ishonch hosil qilish. 

4. Qo’yilgan  savollarga  aloqasi  bo’lgan  barcha  omillar  yoki  muammolarni 

diqqat bilan belgilangan holda keys matnini qayta o’qib chiqish. 

5.  Keys  bilan  ishlaganda,  ko’rib  chiqilishi  zarur  bo’lgan  g’oya  va 

konsepsiyalar muammolar bilan qanday munosabatda ekanligini o’ylab ko’rish. 

 Shunday  qilib,  keyslar  bilan  ishlashning    umumiy    qoidasi  –