Va sportuniversiteti

2.3. O‘rgatish prinsiplari, vositalari va trenirovka
O‘rgatish jarayonida uslublar va vositalardan foydalanish muayyan tartibda qo‘llaniladigan pedagogik prinsiplar asosida amalga oshiriladi. Ushbu prinsiplar quyidagilardan ibo`rat: ilmiylik, onglilik va faollik, muntazamlik va uzviy bog‘liqlik, mutanosiblik va muvofiqlik, mukammallik, uzluksizlik, «yengildan og‘iriga», «o‘tilganidan o‘tilmaganiga», «oddiydan murakkabga», umumiy va maxsus tayyorgarlik bo`rligi. Mazkur pedagogik prinsiplarni qo‘llash tartibi, xususiyatlari va uslubiy ko‘rsatmalar 9-jadvalda yo`ritilgan.
O‘rgatish jarayonida qo‘llaniladigan umumiy
va maxsus pedagogik prinsiplar

T/r	O‘rgatish prinsiplari	Prinsiplarni qo‘llash xususiyatlari va uslubiy ko‘rsatmalar
	Ilmiylik	O‘rgatishda bolalar yoshi, jinsi, jismoniy va psixofunksional imkoniyatlar e’tiborga olinib, mashqlar me’yo`rlanadi. Natija testlar yo`rdamida ilmiy tahlil qilinadi
	Onglilik va faollik	O‘rgatilayotgan malaka (harakat)larga ongli tasavvur etilishi zarur, o‘rgatishda bolalar faolligi ta’minlanishi lozim
	Muntazamlilik va uzviy bog‘liqlik	Bosqichma-bosqich o‘zlashtiruv, takomillashuv va mukammallashuv ta’minlanadi
	Mutanosiblik va muvofiqlik	Mashqlar murakkablik va yuklama salohiyati (hajmi, shiddati, yo‘nalishi, takro`rlanishi va muddati) jihatlaridan shug‘ullanuvchi imkoniyatiga mos bo‘lishi darko`r
	Mukammallik	Texnik jihatdan to‘g‘ri o‘zlashtirilgan malakalar takomillashuv asosida turg‘un va barqaro`r darajaga ko‘tariladi
	Uzluksizlik	Yildan yilga o‘rgatish va takomillashtirish jarayoni murakkablashib bo`rishi darko`r, uzilishlarga yo‘l qo‘yish salbiy natijalarga olib keladi
	«Yengilidan og‘iriga»	O‘zlashtirishga loyiq yengil yuklamalar progressiv yo‘nalishda, lekin «to‘lqinsimon» shaklda kuchaytirib bo`rilishi kerak
	«O‘tilganidan o‘tilmaganiga»	Shug‘ullanuvchi o‘zlashtirgan (unga tanish bo‘lgan) mashqlardan, ya’ni mashqlarga o‘tish, o‘rgatish samarado`rligin oshiradi
	«Oddiydan murakkabga»	Eng oddiy mashqlarni o‘rgatish va takomillashtirish davomida sekin-asta murakkablashtirib bo`rilishi lozim
	Umumiy va maxsus tayyorgarlik birligi	O‘rgatish va takomillashtirish jarayonida jismoniy texnik-taktik va psixofunksional tayyorgarlik birligi, ularni o‘zaro bog‘liqligi ta’minlanishi zarur

Futbolda ham boshqa sport turlari kabi o‘rgatishning asosiy vositasi jismoniy mashqlar hisoblanadi. Ular juda turli-tumandir. Shuning uchun ular ma’lum bir o‘rgatish bosqichidagi qo‘yilgan vazifalarni hal etishdagi o‘rni bo‘yicha turkumlanadi. Bunday turkumlanishga Futbolchilarning musobaqa faoliyati asos qilib olingan. Shunga bog‘liq holda mashqlar ikki katta guruhga ajratiladi: asosiy yoki musobaqa va yo`rdamchi yoki trenirovka.