Va uni о‘qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi III – kurs 303 guruh talabasi Fozilova Sadoqat Ibrohim qizi

Kimyoviy xossalari. Kimyoviy xossalari jihatidan sirka kislota mineral kislotalarga o'xshaydi. U suvdagi eritmada ionlarga dissotsilanadi:

I CH3COOH <=> CH3COO~ + H+

Kislota qoldig'i CH3COO” asetat-ion deyiladi. Sirka kislota kuchsiz elektrolitlar qatoriga kirganligi sababli vodorod ionlari va asetat-ionlar kam hosil bo'ladi.
Mineral kislotalar kabi sirka kislota ham asoslar, asosli oksidlar va tuzlar bilan reaksiyaga kirishadi, bu reaksiyalardan uning tuzlarini - asetatlarni olishda foydalaniladi.
Sirka kislota olishning hozirgi sintetik usuli sirka aldegidni oksidlashga asoslangan, bu aldegidning o'zi esa asetilendan M. G. Kucherov reaksiyasi bo'yicha olinadi (asetilen juda arzon xomashyodan — metandan olinadi):
CH = CH + H20 ё CH3 - C ^ - l -j ^ c h 3- c . H OH
Sirka kislota olishning butanni oksidlashga asoslangan yangi usuli katta ahamiyat kasb etmoqda:
2CH3 - CH2 - CH2 - CH3 + 502 -> 4CH3 - С + 2H20
Sirka kislotani metandan olish jarayoni ko'p bosqichli bo'lgan holda (metan -» asetilen -> sirka aldegid -» sirka kislota) butanni oksidlab kislota olish bir bosqichlidir, bu esa katta iqtisodiy samara beradi.
Suyuq fazali oksidlanish orqali sirka kislotasini ishlab chiqarish, n-butanning suyuq fazali oksidlanishi bilan sirka kislotasini ishlab chiqarish
n-Butan sirka kislotasini ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifatida foydalanish ushbu mahsulotning arzonligi va kimyo sanoatida kam ishlatilishi tufayli jozibador. n-Butan engil uglevodorod gazlarining aralashmalarini gaz fraktsiyasi natijasida olingan ko'p tonnali mahsulotdir. Amalda, uni ishlatish uy gazining tarkibiy qismi (propan–Butan aralashmalari), aerozol tsilindrlarini to'ldirishda freonlarning o'rnini bosuvchi, izomerizatsiya orqali izobutan olish uchun xom ashyo sifatida foydalanish bilan cheklangan.
Shunday qilib, n-Butan sirka kislotasini ishlab chiqarish uchun arzon va arzon xom ashyo hisoblanadi.
n-Butan oksidlanishi zanjirning degeneratsiyalangan dallanishi bilan erkin radikal reaktsiyaning klassik namunasidir. Barcha radikal zanjirli jarayonlar singari, u zanjirning paydo bo'lishi, davom etishi va uzilish bosqichlarini o'z ichiga oladi. Birinchi bosqich peroksivtorbutil radikalining shakllanishi bilan bog'liq:

Zanjirni davom ettirish jarayoni ikki yo'nalishda davom etishi mumkin. Birinchisi gidroperekis birikmalarining shakllanishi va parchalanishi bilan bog'liq.

Takroriy radikal zanjirni davom ettiradi, reaksiya bo'yicha (21) peroksivtorbutilga aylanadi va gidroperoksid h ning parchalanishi bilan parchalanadi2o, metil etil ketonni hosil qiladi:

Peroksivtorbutildan sirka kislotasi hosil bo'lishiga olib keladigan ikkinchi yo'nalish uning halokatli (C-C uzilishi bilan) parchalanishidir: