Vanadiy katalizatori ishtirokida oltingugurt ikki oksidini birlamchi va ikkilamchi oksidlash

2. KATALIZATORNING ZAXARLANISHI.

Zaxarlanish vaqtincha va doimiy bo‘lishi mumkin. Umuman katalizatorni zaxarlanishi deb, uning aktivligini pasayishiga aytiladi. Agarda zaxarlangan katalizator orqali toza o‘choq gazi o‘tkazilganda, uning aktivligi yana tiklansa, bunday zaxarlanishni vaqtincha zaxarlanish deyiladi. Bunga suv bug‘i, SO, SO₂ HCI, N₂ va xokazolar kiradi.

Agarda katalizatorlarning aktivligi tiklanmasa doimiy zaxarlanish deyiladi. Bunga HF, SiF₄, As₂O₅, FeSO₄ lar kiradi. Bulardan, HF yoki SiF₄ ta’siri o‘choq gazi tarkibidagi suv bug‘i miqdoriga bog‘liqdir:
4HF + SiO₂^_ SiF₄ + 2H₂O _(B) (14.8.)
YA’ni, o‘choq gazi tarkibida suv bug‘ining miqdori ko‘p bo‘lsa, bu reaksiya chapga siljigan bo‘lib, o‘choq gazida asosan NF bo‘ladi. Agar suv bug‘i kam bo‘lsa, reaksiya unga siljigan bo‘lib, uning tarkibida SiF₄ ko‘p bo‘ladi. Ikkala holatda ham bu zararlidir, chunki agarda suv bug‘i ko‘p bo‘lsa katalizatorning bush g‘ovaklarini SiO₂ qum egallab, katalizatorni zaxarlaydi. Agar suv bug‘i kam bo‘lsa, NF katalizator asosini emiradi. Mish’yak birikmalari esa V₂O₅ bilan V₂O₅*As₂O₅ kabi uchuvchan birikma hosil qilib, temperatura mabodo yuqoriga ko‘tarilsa, bu modda erib ketib, katalizator ham erib, uning g‘ovaklari yo‘q bo‘lib, uning aktivligi pasayadi.


3. VANADIY KATALIZATORI ISHTIROKIDA OLTINGUGURT IKKI OKSIDINI OLTINGUGURT UCH OKSIDIGA OKSIDLASH JARAYONINIG SHAROITLARI.

Ma’lumki, oltingugurt ikki oksidini oltingugurt uch oksidiga oksidlash quyidagicha reaksiya bo‘yicha ketadi:

SO₂ + 0,5O₂^_SO₃ + Q₁₆ (14.9.)
Bu reaksiyaning tezligini kinetik tenglamasi quyidagi Boreskov tenglamasi bilan belgilanadi:
dx = kt ( X_MSHOD - X)^0,8 (V- ax) 273 (14.10.)
dτ a X 2 273+t

bu erda: K_T - tezlik doimiysi; X m.sh.o.d - muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasi; a-o‘choq gazidagi SO₂ % miqdori; X-SO₂ ni SO₃ ga oksidlanish amaliy darajasi; V - o‘choq gazi tarkibidagi O₂ ni % miqdori τ - vaqt sekundda, t - temperatura, ⁰S.

Bu erdan ko‘rinib turibdiki, oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga oksidlash tezligi Kt; V; X.m.sh.o.d. ga to‘g‘ri proporsional hamda a, x, t ga esa teskari proporsionaldir. Arrenius tenglamasiga binoan tezlik doimiysi Kt temperaturaga to‘g‘ri proporsionaldir. SHunday qilib, tezlik