Vaonolins t n ‘vasaiivs 'V'Q ‘лзаун. Ог ~S'N 0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va


  0 ‘rta asrlarda psixologiyaning umumiy tavsifi


Download 6.33 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/36
Sana08.09.2023
Hajmi6.33 Mb.
#1674476
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   36
Bog'liq
Психология-тарихи-Жураев-Н.С.

2. 
0 ‘rta asrlarda psixologiyaning umumiy tavsifi. 0 ‘rta asrlarda 
psixologiya falsafaning bir qismi edi. Falsafaning esa mustaqil ahamiyati 
yo‘q edi: u teologiyaning-dinning xizmatkori deb hisoblanardi. 
Psixologik ta’limotlar ham shulardan kelib chiqqan edi, chunki faqat 
inulohaza qilish yo‘li bilan dinning ba’zi qonun-qoidalarini — ruh- 
ning abadiyligi, odamning kelib chiqishi, narigi dunyodagi hayot va 
hokazolami asoslash mumkin edi.
Platon bilan Arastu yaratgan ruh haqidagi ta’limot 0 ‘rta asrlarda -
Sharqda ham, G‘arbda ham hukmron bo‘lib qoldi. Psixologiyadagi bu


oqim keyinchalik (XVIII asrda) metafizik yoki ratsionalistik psixologiya 
deb nom oladi.
Bu psixologiya shuning uchun ham metafizik deb ataladiki, uning 
tekshirish predmeti bo‘lgan - ruh, psixik jarayonlar - fizik xissiy dunyo 
chegarasidan tashqarida mavjud mohiyat, g4ayri jismoniy bir narsa deb 
tushuntiriladi; shuning uchun ham ratsionalistik deb ataladiki, uning 
tekshirish metodi tajribadan ajratilgan faqat quruq mulohazadan iborat 
edi.
0 ‘rta asr mutafakkirlarining ruh va ruhiy hayot haqidagi mulo- 
hazalari, asosan, ruhning mohiyati, uning kuchi, qobiliyatlari va 
kelib chiqishi, uning tana o‘lgandan keyingi taqdiri haqidagi, ruhning 
tanaga bo'lgan munosabati haqidagi masalaiarga qaratilgan edi. Ruh­
ning mohiyati haqidagi masala, odatda, Platon va Arastularda qanday 
hal qilingan bo4 Isa, xuddi shunday hal qilinar edi. Ruh o‘z tabiatiga 
ko4ra barcha moddiy va jismoniy narsalarga qarama-qarshi qo‘yilar 
edi. Ruh o‘z tabiatiga ko4ra alohida qobiliyatlarga egadir, deb fikr 
yuritilardi.
Olovning g'aroyib sifatlarini kim tushuntirib bera oladi? Nega 
endi u o‘zi yorug4 bo4la turib, domiga tushgan narsalarni qoraytirib 
yuboradi? Yoki gulxanda toblangan toshlarning oqarish sababini 
qanday izohlash mumkin? - deya quyidagi o4zining mulohazakor 
fikrlarini avval surgan:
- Sukunat - shovqinning, yalang4ochlik - libosning, xastalik -
salomatlikning, zulmat — yorug4likning yo4qligidan darak berganidek, 
yovuzlik ezgulikning yo4qligini bildiradi.
— 0 4zgalar seni olqishlaganda, sen o4zingdan nafratlan. Seni sen 
orqali harakat qilmoqchi bo4lganlar olqishlaydi.

Download 6.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling