Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi


 2. 1. Bos hqaruvni ng kl assi k makt abl ari


Download 1.87 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/152
Sana20.09.2023
Hajmi1.87 Mb.
#1682711
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   152
Bog'liq
N. Ziyavitdinova - Ijtimoiy menejment

 
2. 2. 1. Bos hqaruvni ng kl assi k makt abl ari. 
Bos hqar uvni ng za monavi y il mi paydo bo`lishi. F. Teyl or no mi bil an bog’li q. 
O` z nazari yasi ni ng asosi y hol atl ari ni u «Fabri kani boshqarish» ( 1903), «Il mi y 
boshqar uv t a moyillari » ( 1911), «Kongr essni ng maxsus ko mi ssi yasi ol di da 
ko`rsat ma» (1912) ishl ari da ko`rsat di. Ular quyi dagilarga yo`naltiril gan:
 eski, an`anavi y ish usullari ni al mashtiruvchi il miy asosni ng yaratilishi, uni ng 
har bir el e menti ni il mi y tadqi q qilish; 
 ishchilarni il miy mezonl ar asosi da tanl ash, ularni o`qitish; 
 mehnat ni t ashkil etish tizi mini j ori y qilishda ma` muri yat va ishchilar o`rt asi da
ha mkorli k; 
 ma` muri yat va ishchilar o`rtasi da mas`uli yat va mehnat ni teng taqsi mlash. 
Teyl or ti zi mi ni ng asosi da al ohi da i shchi me xnati ni muvofi ql ashtirish, i shl ab 
chi qarish j arayoni ni qayt a t ashkil etish, tashkil ot ni boshqarish j arayonl ari usuli 
yot adi. Teyl or ni ng aynan mana shu tizi mi sanoat kor xonal ari i shi da keng 
qo`ll anil moqda.
Teyl or ti zi mi ni t ashkil et uvchi t ashkilot da i shchi ni al ohida mexnati ni 
muvofi ql ashtirish va i shl ab chi qari shni qayt a t ashkil etish t ashkil ot mehnati va 
boshqar uvni ng u mu mi y ta moyill ari ni ishl ab chi qishdan boshl angan.
Kl assi k makt abni ng yana bir vakili A. Fayol’dir. U o`zi ni ng « Umu mi y va 
sanoat ma` muri yati » ( 1923) kit obi da ma` muri yat faoli yati t ahlili ga u mu mi y 
yondashuvni i shl ab chi qi shga va bu asosda ma` muri yl ashtirishni ng qat`i y maj buri y 
ta moyill ari ni shakll antirishga harakat qildi. Uni ng t a` ki dl ashicha, boshqarish - 
tasarr uf da bo`l gan bar cha resursl ar dan maksi mal i mkoni yatl ar ni i shga soli b, 
kor xonani uni ng maqsadi sari et akl ash. Fayol’ fi kri cha, ma` muri yatl ashtirish 
boshqar uvni ng bir qis mi ni t ashkil eti b, o`zi da yanada kengr oq i shl ab chi qarish, 
tij orat, moli ya, kredit, buxgalt eri ya hi sobi va ma` muri y vazifal ar o`aoli yati ni aks 
ettiradi. Fayol’ ma` muri y vazifalar ni tahlil qilar ekan, u 5t a el e ment ni: 
rej al ashtirish, t ashkilot, nazorat muvofi qlashtirish va ol di ni ko`rish el e mentl ari ni 
bel gil ab ber di.
Fayol’ ma` muri y faoli yat t a moyillari ni i shl ab chi qdi. Ul ar: mehnat ni ng 
taqsi mlani shi, xoki miyat, i nti zo m, boshchili k yakdilli gi i ndi vi dual manf aatl ar ni ng 
u mu mi y manfaatlarga bo` ysunishi, rag’ batlantirish, mar kazl ashish, t engli k, 
tashabbus, kor porati v ruh.


18 
Kl assi k boshqar uv makt abi ni ng keyi ngi rivojl ani shi i kki asosi y yo` nalishda 
bor di: ishl ab 
chi qarishni
maqbull ashtirish 
va 
boshqar uvni ng 
u mu mi y 
mua mmol ari ni t adqi q etish. Bu bor ada G. Emerson, L. Ur vi k, M. Veber, G. For d 
ishl ari ni ta`ki dl ash l ozi m.
G. Emerson o`zi ni ng «Unu mdorli kni ng o`n i kki t a moyili » ( 1911) i shi da 
kor xonani boshqarish t a moyill ari ni ko`ri b chi qdi va s hakllantirdi. e merson 
fi kri cha, bunday t a moyill ar quyi dagil ar: 
 ani q shakllantiril gan boshqar uv maqsadl ari; 
 har bir yangi j arayonga isti qbol dagi maqsadl arni hisobga ol gan hol da sog’l om 
fi kr nuqt ai nazari dan yondashuv;
 muvofi ql ashtiruvchi masl ahat; 
 i ntizom;
 personal ga haqqoni y munosabat; 
 dispet cherli k; 
 me` yor va jadvallar shar oitlari ni nor mall ashtirish; 
 mukof otlash. 
e merson boshqar uv va i shl ab chi qarishni t ashkil etish masal al ari ni hal 
etishda ko mpl eksli yondashuv zar urli gi ni biri nchi bo`li b ko`rsat di. 
L. Ur vi k, A. Fayol’ni ng asosi y hol atlari ni ri vojlantirdi va chuqurlashtirdi. U 
asosi y e`ti bor ni ras miy t ashkil etish t a moyi llari ni ishl ab chi qishga qarat di: 
 Oda ml ar ni ng t uzil maga mosli gi. 
 Ma xsus va bosh sht abni t uzish. 
 Huquq  va mas`uli yatni ko`yilishi. 
 Nazorat kengli gi. 
 Ma xsusl ashtirish. 
 Ani qli k. 
Sanoat kor xonal ari da i shl ab chi qarishni tashkil etishni mukammall ashtirish 
bil an G. For d shug’ ullangan. U F. Teyl or ti zi mi dan f oydal anishda ol g’ a qada m 
bosdi va uni keng i shl ab chi qarishda qo`lladi. SHu maqsadda For d ko` yi dagi 
boshqar uvni tashkil etish t a moyill ari ni qo`lladi: 
 But un i shl ab chi qarish j arayoni, uni ng pog’ onal ari va al oqal ari ni ani q
rej al ashtirish va hisob- kit ob; 
 Ish sharoitlari ni rejalashtirish va hisobga olish
 Ho m ashyo, mat eriallar, mexani z mlar, ishchi kuchi tayyorl ash; 
 Ishl ab chi qarishni standart texnol ogi ya bo`yi cha a mal ga oshirish; 
 Ishl ab chi qarishni muka mmall ashtirish yo`llari ni doi mo i zlash;

Download 1.87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   152




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling