Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

Nazorat savoll ari: 
1. Bos hqar uvni ng yangi yo` nalishi ga ko`ra me nej er qanday xususi yatl ar ga ega 
bo`lishi kerak? 
2. Sa mar ali tashkili y madani yat tarki bi ga ni mal ar kiradi ? 
3. Ma halli y o' zi ni o' zi boshqarish deganda nima t ushunil adi ? 
4. Ma halli y o' zi ni o' zi boshqarish vazifal ari ni sanab beri ng.
14- mavzu. Muni tsipal menej me nt ni ng kri zisga qars hi strategi yasi. 
1- mas hg’ ul ot. Mahalli ha mj a mi yat da boshqaruv modell ari. 
Rej a: 
14. 1. 1 Mahalli y ha mja mi yat da strategi k bos hqaruv.
14. 1. 2. Mahalli y res ursl ardan ratsi onal foydal ani sh.
Tayanch i boral ar: strat egi ya, strat egik r ej al ashtirish, krizi sga qarshi 
boshqar uv, ad mi ni strati v bosi m, mahalli y ha mj a mi yat ni analiti k modeli. 
14. 1. 1. Mahalli y ha mja mi yat da strategi k bos hqaruv.
Ma halli y boshqar uv or ganl ari ga xaqi qat dan ha m byur ok-rati k hoki mi yat 
izdoshl ari rahbarl ari sifati da qaral adi. Ammo o` z- o`zi ni boshqarish or ganl ari ni 
tashkil qilish j uda qi yi n. SHunga qara masdan, mahalli y hoki miyat or ganl ari ni 
tashkil qilish uchun j uda katt a i shl ar qilindi. Munitsi pal t a`lim ma` muri yati ni ng 
boshli ql ari sayl andi, deput atl ar kengashi, munitsi pal hoki mi yat t ari qasi da 
boshqar uv apparati shakl-l an moqda. Ma halli y o` z- o`zi ni boshqarish or ganl ari ni 
ri vojl anti-rishni ng oddi y bo`l gan f aqat t epadan qarash usuli, o`zi ni oql a madi. SHu 
narsa ma`l u m bo`l diki, mahalli y xal q o`z mua m- mol ari ni echi shga j al b qili nishi 
ker ak, buni ng uchun, ul ar ga hoki mi yat vakol atl ari ni moddi y va moli yavi y 
resursl ar ni berish zarur. Bu hol at ul ar da mahalli y xo`j ali kni ri vojlantirishda boshqa 
bir pri ntsi pi al moti vatsi yani uyg’ ot adi, mavj ud t abii y va i nt ellekt ual resursl ardan 
foydal ani shda r atsi onal yo`ll ar ni t opi sh mahalli y yashovchil ar ni oxir oqi bat 
o` zl ari ni ijti moi y extiyojl ari uchun akti v pul i shl ab t opi sh yo`liga o`tishga undaydi. 
Bozor i qtisodi yot ni rivojl antirish or qali zamonavi y ijti moi y i nfrastrukt urani t ashkil 
qilish kerak. Hozir da mavj ud mahalli y boshqar uv or ganl ar ni ng mahalli y hayot 
mua mmol ari bilan bog’li qli gi j uda yo mon. Ul ar munitsi pal mul kni boshqarish, 
ma halli y sanoat rivojl antirish bil an bandl ar va shuni ng uchun, mahalli y 
yashovchil ar shahar, r ayon ma` muri yati ol di da tila mchi, da` vochi sifati da 

---

72 
na moyon bo`l moqda. Bunday vazi yat yana mahalli y o` z- o`zi ni boshqar uv or ganl ari 
davl at boshqar uv verti kali ni ng davo mi ga ayl an moqda, o`zi ning t ub mohi yati ni 
yo` qot moqda. Natijada eskir gan mahalli y boshqar uv kontsept si yasi yuzaga 
chi q moqda, bu esa, o` zi ni ng oql an maganli gi sir e mas. Bunday «yuqori » dan 
ri vojl ani sh kont septsi yasi j a mi yat dagi kri zisni chuqurl ashuvi sababchil ari dan 
biri dir, ayni qsa, davl at boshqar uvi da. Vazi yat davl at t o moni dan puxt a o` yl an magan 
ijti moi y si yosat va uni a mal ga oshirish uchun mabl ag’l ar etish masli gi natijasi da 
ja mi yat da 
ijti moi y 
nor ozili kni ng 
kuchayi shi
shaxarlarni ng 
ijti moi y 
i nfrastrukt urasi ni yo`q kil adi. Mua mmo nafaqat resursl ar ning yo` qli gi da bal ki 
undan 
sa mar ali 
f oydal ana 
ol masli kda,
ri vojlanish 
mabl ag’l ari
va 
boshqar uvchil ar ni ng yo` qli gi dadir. Bir so`z bil an ayt ganda, munitsi pal menej ment 
sohasi dagi pr ofessi onalli kni ng pastli gi za monavi y boshqar uvda sal bi y oqi batl ar ga - 
mas` uli yatsi zli kni keltiri b chi qishi mu mki n. SHuni ng uchun, mahalli y boyli kl ar dan 
qoni qarli daraj ada foydal anil maydi. Boshqa bir ri vojl ani sh strat egi yasi ker ak, 
ayni qsa j a mi yat ni krizi sdan oli b chi qadi gan strat egi ya kerak.
St rat egi k r ej al ashtirishni ng keyi ngi bosqichi bo`li b maq-sadlar ga erishi sh 
usl ubl ari ni ani ql ash, resursl ar ni t opi sh hi sobl anadi, ya` ni t ashkil ot ni ri vojl antirish 
kont sept si yasi t uzil adi. Bu kont sept si ya esa rahbari yat uchun strat egi ya bo`li b 
xi z mat qil adi. Bunday muhit ni t ahlil qilishda t urli hil usull ar ishl atil adi ha mda 
tashkil ot ni ng i chki hol ati ha m t ahlil qili nadi SHu vazi yatdan keli b chi qi b, 
tashkil ot ni ng kuchli to monl ari ni, i mkoni yatl ari ni hi sobga oli b st rat egi yal ar i shl ab 
chi qil adi. Shundan so` ng, t ashkil ot chili k qobili yatl ari i shl ab chi qil adi: 
i nnovat si yaga qodirligi, mal akavi y pot ent sial. 
Bi zni ng boshqar uvdagi ka mchili gi miz ( mahalli y regi onl ar) bo`lib biri, ki chi k 
dast url ar doirasi da i shl ashi miz va doi mi y mua mmol ari mizni bosqi ch ma- bosqi ch 
hal etish hi sobl anadi. Boshqacha qili b ayt ganda bi zni ng hamma ka mchili gi miz 
t o`li q i shl ab chi qil gan, za monavi y strategi k fi krl ar dan holi bo`l gan boshqar uv 
kri zis natij asi dir. Bu doiradagi boshqar uvi miz il mi y-t exni kaviy muhit da ni sbat an 
j uda uzoq vaqt qoli b ket gan. SHunga qara masdan ko`pgi na pr ofessi onal 
boshqar uvchi - menejerl ar paydo bulishdi, o`zl ari ni a mali yotl ari da ul ar strat egi k 
rej al ashtirish va kont sept ual usuli ni keng qo`ll adil ar. Buni ng asosi da i nnova-
tsi yal ashgan ijti moi y-i qtisodi y va si yosi y t exnol ogi yal ar ni yaratish va qo`ll ash 
vazifasi t uri bdi. Mahalli y yashovchil ar ni yuqori hoki mi yat dan mahalli y dar aj aga 
oli b t ushi sh, o`zl ari ning mua mmol ar ni hal qilish uchun o` zl ari ni j al b qilish ha mda 
ma halli y hoki mi yatni must ahka ml ash - anti kri zis ri vojlani shi ni ng asosi y 
strat egi yasi dir. Asosi y g’ oya - mahalliy hoki mi yat ni kuchaytirish: mahalli y 
ni zo ml ar ni qabul qil a olish, moddi y t exni ka bazasi ni yaratish, ma halli y byudj et ni, 
soli q t ushu ml ari ni va boshqal ar ni must ahkaml ash hisobl anadi.