Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

14. 2. 2. Muni tsi pal hamj a mi yat ri vojl ani shi ni ng kontseptsi yasi. 
Ya ngi munitsi pal xamj a mi yat asosi ga ni ma ni ko` yi sh mu mki n va i nt egral 
natij aga erishish uchun ni mal ar qilish kerak? Mahalli y ha mj a mi yat ni ng eng usti vor 
ri vojl antirish strat egiyasi bo`li b ijti moi y strat egi ya hisobl anadi.
Munit si pal xa mj a mi yat ri vojl ani shi ni ng kont sept si yasi ni ng boshqa bir 
uni versal t exnol ogi yasi bo`li b, maqsadli rivoj -l ani shni al mashtirma gan hol da oddi y 
usull ar or qali (bozor xo`j ali gi, ref or ma) yashash sifati ni oshirish hisobl anadi.
Bunday i sh yuritish biri nchi dan, j axon t aj ri basi ga mos t ushadi, munitsi pal 
xa mj a mi yat maksadini i qtisodyot e mas, bal ki ijti moi y para metl ar bel gil aydi. 
Ikki nchi dan, munitsipal t a`li m strat egi k maqsadl ari ni t uzish va oli b chi qish ti zi mni 
o` zgartiradi. Buni ng asosi da quyi dagi pr oyektl ar chi qadi: 

biri nchi dan, munitsipal ha mj a mi yat daro madl ari ni oshirish, ka mbag’ all ar 
yo` q shar oit ni tashkil qilish, faqat boyl ar va j uda boyl ar mavj ud;

i kki nchi dan, sal o matli kni must ahka ml ash, buni ng natijasi da aholi ni ng hayot 
davo mi yli gi 85 yoshni, bir ishchi ga yili ga 1 kun kasal t o` g’ri kel si n; 

uchi nchi dan, ijti moi y hi moya.
Bi ri nchi mar ot aba munitsi pal ha mj a mi yat maqsadl ari, uni a mal ga oshirish 
me xani z ml ari, yashovchil ar ni ng birl a mchi qi zi qishl ari bil an hamohangl ashgan, bu 
narsa za monavi y mot i vl ar ni ochadi (faoli yati ga), boshqacha bir hayoti y sifat ga o` z-
o` zi ni boshqarishni ri vojl antirishga oli b kel adi.
Munitsi pal ha m-j a mi yat 
i nnovat si yal ashgan strat egi yasi boshqacha bir u mu mj a mi yat hayoti y munitsi pal 
ta`li m pri ntsi pl ari ga asosl anadi: 
1. Munit si pal ha mj a mi yat yashovchil ar - bu bir chegara osti dagi joy e mas, bal ki 
oda ml ar ni ng ijti moi y ja mi yati. 
2. Kor por ati v qi zi qishlar bir oil a va har bir oda m qi zi qishi or qali a mal ga 
oshiriladi. 

---

76 
Xal qni ng i qtisodi y must aqilli gi shahar ni ng ijti moi y - i qtisodi y mua mmol ari ni 
echi sh sharti sifati da yuzaga chi qadi. 
Munit si pal ha mj a mi yat ni ng r egi onal j ami yat bil an al oqal ari shart no ma 
asosi da a mal ga oshirilishi. 
Tadqi qot pr oekti da strat egi yani i shl ab chi qi sh j arayoni va uni reali zat si ya 
qilish t exnol ogi yasi bir necht a bosqi chl ar ni o`z i chi ga ol adi. 
Rej adan ol di n:
a) strategi k rej al ashtirish uchun g’ oyal ar o`rganiladi. Buni ng asosi ga hayot 
sifati ni oshirish sal omatli kni must ahka ml ash yot adi. 
b) mahalli y daraj ada de mokr ati k t arzda qabul qili ngan qarorl ar a mal ga 
oshiriladi. 
Bi ri nchi bosqi chda munitsi pal ha mj ami yat hol ati ni ijtimoi y i qtisodi y 
di agnosti kasi a mal ga oshiriladi, pozitsi ya ani ql anadi - ki m bi z (soni mashg’ ul oti 
dar o madi va boshqalar). 
Ikki nchi bosqi ch, strat egi k ri vojl ani shi ni ng t exnol o- gi yasi ni t anl ash t uri da va 
bu t exnol ogi ya yashovchil ar ni ng qi zi qishl ari ga j avob ber mog’i l ozi m. Texni k 
tarzda quyi dagil ar hal etiladi: 
a) mahalli y i qtisodi yot ni ri vojl anishi ni qanday t ezl ash-tirish mu mki n;
b) strat egi yani qanday t anl ash zar ur, uni ng ij obi y va sal bi y t omonl ari ni hi sobga 
ol gan hol da.
v) mavj ud dast url ar ni yangi strat egi ya asosi da qanday bahol ash ker ak;
Uchi nchi bosqi ch, mavj ud bo`l gan al’ternati vl ardan ri voj-lanish strat egi yasi 
va uni a mal ga oshirish t exnol ogi yasi qabul qili nadi, bu hol at or qali quyi dagil ar ni 
ani ql ash mu mki n:
a) qo` yil gan maqsadlar uchun resursl ar et arli gi ni; 
b) mavj ud resursl ar dan unu mli foydal ani sh uchun ni ma qilish kerak;
v) ri vojl ani sh dast urini a mal ga oshirish uchun ani q yo`ll ar qanday degan savol ga 
javob beradi gan t urli dast url ar, met od-l ar ni taqdi m etil ganli gi; 
g) munitsi pal ta`li m ri vojl ani sh ko`rsat ki chlari qayt a ishl anadi, bul ar ga esa:

Iqtisodi yot ni ng agrar sekt ori va ishl ab chi qarishni ri vojl antirish mar o mi dali gi; 

Innovat si yal ar ni, texnol ogi yal arni si ngdirish daraj asi; 

Ja mi yat hayoti ni de mokrati yal ashuvi; 

Ja mi yat fi kri, tavsifno masi boshqar uv or ganl ari faoli yatl ari ni bahol ash;

Munit si pal ta`li mni ng kadrl ar tayyorl ani shini bahol ash;

Munit si pal ta`li m ma`navi y va moddi y t exni ka bazasi hol ati; 

Munit si pal t a`li m r egi onl ar dagi
mavj ud r esursl ar dan f oydal ani shni ng
sa mar adorli gi; 

Il m-fan, savdo, t a`lim, sog’li qni saql ash sohasi dagi ijti moi y ri vojl ani shni ng 
ko`rsat ki chl ari; 

Ekol ogi k vazi yat ko`rsat ki chl ari. 
To`rti nchi bosqi ch, faoli yat t exnol ogi yasi unga t ashkil ot ni ng r esursl ari asosi y 
boshqar uv va t ashkil ot chili k modell ari va ushbu modell ar munit si pal t a`li m 
ri vojl ani sh strat egi yasi ni mahalli y hoki miyat or ganl ari bil an, sanoat - moli yavi y 
tashkil otlar bilan va munitsi pal ta`li m halqi ha mmasi bilan birgali kda bog’li q.

---

77 
Umu man munitsi pal t a`li m kont sept si yasi ni ishl ab chi qarishda munitsi pal 
ta`li m xususi yatl ari ni ani ql ash, i qtisodi y hayot xarakt eristi kasi va ri vojl ani sh 
me xani z ml ari ni ani qlash ko`zda t utiladi. 
Kont sept si yada avt orlar nafaqat ijti moi y-iqtisodi y ri vojl anish dast uri ni, bal ki 
munit si pal t a`li mda i jti moi y boshqar uvi ning vazifal ari ni ha m ani ql ab ber adil ar va 
oxir gi hol at da quyi dagil ar bahol anadi: 
 oila byudj eti va har biri ni ng sal omatli gi darajasi ga qarab oda mni ng hayot sifati; 
 munitsi pal ta`li mda hayoti y sifat i ntegral ko`rsat ki chl ari: 
 ekol ogi ya, sal omatli k va axoli ni ng ozi q - ovqati; 
 barcha yashovchil vrni ng daromadl ari va moddi y ta` minl an-ganlari; 
 xo`j ali k faoli yati natijal ari; 
 ijti moi y al oqal ar holati munitsi pal t a`lim ri vojlanishi ni ng kri zisga qarshi 
kont sept si yasi da boshqa mexani z ml ar t aqdim etil gan.