Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r. Y., Rajabov t. J., Saidaxmedov e. I kiberxavfsizlik asoslari
Download 7.29 Mb. Pdf ko'rish
|
anteplaget
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.2. Simmetrik kriptografik algoritmlar
|
P
O S S I B L E Ochiq matn: 101 100 110 110 010 000 011 001 Kalit: 111 101 110 101 111 100 000 101 Shifrmatn: 010 001 000 011 101 100 011 100 I E B L P O L O A tomonidan jo'natilgan shifrmatn B tomonda bir xir kalitdan foydalanib osongina rasshifrovkalanadi: I E B L P O L O Shifrmatn: 010 001 000 011 101 100 011 100 Kalit: 111 101 110 101 111 100 000 101 Ochiq matn: 101 100 110 110 010 000 011 001 P O S S I B L E 3.2. Simmetrik kriptografik algoritmlar Simmetrik kriptotizimlar ikki turi mavjud: oqimli va blokli simmetrik shifrlash algoritmlari hisoblanadi va ulardan har bir tizim o’ziga kerakli turdagi algoritmni tanlab oladi. Simmetrik kriptotizimlarning ishlashi bilan tanishishda quyidagi belgilashlar kiritiladi: − ochiq matn ni simmetrik kalit bilan shifrlash: = ( , ); .− shifrmatn ni simmetrik kalit bilan rasshifrovkalash: = ( , ). Bu yerda, () va () lar mos ravishda simmetrik kriptotizimdagi shifrlash va rasshifrovkalash funksiyalari. Oqimli simmetrik shifrlash algoritmlari: bir martali bloknotga asoslangan, farqli jihati – bardoshligi yetarlicha pastligi va boshqariladigan kalitning mavjudligi. Oqimli shifr bitli kalit ni qabul qiladi va uni ochiq matnni uzunligiga teng bo‘lgan ketma-ketlik ga uzaytiradi. Shifrmatn ketma- ketlik ochiq matn bilan amali yordamida hosil qilinadi. Oqimli shifrni quyidagicha sodda ko‘rinishda yozish mumkin: StreamCipher(K)=S Bu yerda kalit, esa natijaviy ketma-ketlik. Esda saqlash lozimki, bu yerdagi ketma-ketlik shifrmatn emas, balki bir martali bloknotga o‘xshash oddiy qator. Agar berilgan ketma-ketlik ᱸˌˏ˵˕ S ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , …, ᱹˌˏ˵˕ va ochiq matn ᱸˌˏ˵˕ P ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , …, ᱹˌˏ˵˕ berilgan bo'lsa, XOR amali yordamida shifrmatnning mos bitlari ᱸˌˏ˵˕ C ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , …, ᱹˌˏ˵˕ ni quyidagicha hosil qilish mumkin. ᱸˌˏ˵˕ c0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ =p2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ,… ᱹˌˏ˵˕ Shifrmatn C ni rasshifrovkalash uchun, yana ketma-ketlik C dan foydalaniladi: ᱸˌˏ˵˕ p0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s0 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ = ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ c1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s1 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ , ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ p2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ =c2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ⨁ ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ s2 ᱹˌˏ˵˕ ᱸˌˏ˵˕ ,… ᱹˌˏ˵˕ Jo‘natuvchi va qabul qiluvchini bir xil oqimli shifrlash algoritmi va kalit bilan taminlash orqali, ikkala tomonda bir xil ketma-ketliklarni hosil qilish mumkin. Biroq, natijaviy shifr kafolatli xavfsizlikka ega bo‘lmaydi va asosiy e’tibor amaliy jihatdan qo‘llashga qaratiladi. A5/1 oqimli shifrlash algoritmi. A5/1 shifrlash GSM (Group Special Mobile) aloqalarini shifrlash uchun ishlatiladigan oqim shifridir. Bu mobil raqamli uyali telefonlar uchun Evropa standartidir. U telefon/tayanch stansiya kanalini shifrlash uchun ishlatiladi. A5/1 shifrlash algoritmida dastlabki kalitning uzunligi 64 bitni tashkil etib, u quyidagi uchta registorga qiymat qilib beriladi: X: 19 bit (x0,x1,x2,…,x18) Y: 22 bit (y0,y1,y2,…,y21) Z: 23 bit (z0,z1,z2,…,z22) Har bir qadamda: m = maj(x8, y10, z10) hisoblanadi masalan: maj(0,1,0) = 0 vа maj(1,1,0) = 1 agarx8 = mga teng bo‘lsa, u holda X registor qiymatlari t = x13 x16x17x18 x i = x i 1 for i = 18,17,…,1 va x 0 = t agar y 10 = m ga teng bo‘lsa, u holda y registor qiymatlari t = y20 y21 y i = y i 1 for i = 21,20,…,1 and y 0 =t agar z10 = m ga teng bo‘lsa, u holda Z registor qiymatlari t = z7 z20z21z22 z i = z i 1 for i = 22,21,…,1 and z 0 = t natijaviy kalit ketma-ketligi x18 y21z22 ga teng bo‘ladi. Bu amallar quyidagi rasmda ifodalangan:(3.4-rasm) Masalan quyidagi ko‘rsatilgan hol uchun: (3.5-rasm) m = maj(x8, y10, z10) = maj(1,0,1) = 1 ga teng bo‘ladi. Natijada X registor siljiydi, Y registor siljimaydi va Z registor siljiydi. O‘ng tomondagi bitlar XOR amal bo‘yicha qo‘shiladi va 0 1 0 = 1 qiymat olinadi. Blokli simmetrik shifrlash algoritmlari. Shifrlash algoritmlari kirish turiga ko‘ra blokli va oqimli shifr sifatida ikki toifaga bo‘linadi. Blok shifrlash - bu shifrlash algoritmi bo‘lib, u ma'lum hajmdagi kirish hajmini oladi va b bitli shifrlangan matnni qayta ishlab chiqaradi . Agar kirish b bitdan katta bo‘lsa, uni yana bo‘lish mumkin. Turli xil ilovalar va foydalanish uchun blokli shifr uchun bir nechta ish rejimlari mavjud. Elektron kod kitobi (ECB) - Elektron kod kitobi blokli shifrlashning eng oson ishlash rejmidir. Kirish ochiq matnning har bir blokini to‘g‘ridan-to‘g‘ri shifrlash tufayli osonroq bo‘ladi va chiqishi shifrlangan shifrlangan matn bloklari shaklida bo‘ladi. Odatda, agar xabar hajmi b bitdan katta bo‘lsa, uni bloklar to‘plamiga bo‘lish mumkin va protsedura takrorlanadi. ECB protsedurasi quyida ko‘rsatilgan: (3.6-rasm) Download 7.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|