Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r. Y., Rajabov t. J., Saidaxmedov e. I kiberxavfsizlik asoslari
Download 7.29 Mb. Pdf ko'rish
|
anteplaget
|
Ko‘p sathli xavfsizlik modellari. Xavfsiz tizimning asosiy talabi
sub'ektlarning muayyan ob'ektlarga kirish huquqini belgilaydigan ko'rsatmalar to'plamining mavjudligidir. “Kirish” asosiy tushunchadir; u sub'ektdan ob'ektga yoki ob'ektdan sub'ektga axborot oqimini nazarda tutadi. Masalan, foydalanuvchi (sub'ekt) ma'lumotlar to'plamini (ob'ektni) yangilaganda, axborot sub'ektdan ob'ektga oqib chiqadi. Foydalanuvchi ma'lumotlar to'plamidan yozuvni o'qiganda, ma'lumot ob'ektdan sub'ektga oqadi. Ushbu o'zaro ta'sirlarda sub'ekt faoldir; sub'ekt ob'ektga (yoki ob'ekt tarkibidagi ma'lumotlarga) kirishga harakat qilmoqda. Ob'ekt esa passivdir; unda sub'ekt kirishni istagan ma'lumotlar mavjud yoki u sub'ektdan ma'lumot oluvchi hisoblanadi. Har safar sub'ekt ob'ektga kirishga harakat qilganda, tizim kirishga ruxsat berish yoki yo'qligini hal qilishi kerak. Xavfsizlikning ikkita markaziy tushunchasi xavfsizlik siyosati va javobgarlikdir. Xavfsizlik siyosati - bu tashkilot o'zining maxfiy ma'lumotlarini qanday boshqarishi, himoya qilishi va tarqatilishini tartibga soluvchi qonunlar, qoidalar va amaliyotlar to'plami. Bu tizim ma'lum bir sub'ektning ma'lum bir ob'ektga kira olishini hal qilish uchun foydalanadigan qoidalar to'plamidir. Hisobdorlik xavfsizlik bilan bog'liq har bir hodisa mavzu bilan bog'lanishini talab qiladi. Javobgarlik har bir harakatni harakatga sababchi bo'lgan foydalanuvchiga kuzatish mumkinligini ta'minlaydi. Ko'p darajali xavfsizlik - ierarxik bo'lmagan xavfsizlik toifalari tizimi bilan birlashtirilgan ierarxik xavfsizlik darajalari tizimi asosida ma'lumotlar va foydalanuvchilarni tasniflash imkonini beruvchi xavfsizlik siyosati. Ko'p darajali xavfsiz xavfsizlik siyosati ikkita asosiy maqsadga ega. Birinchidan, nazorat vositalari ruxsatsiz shaxslarning ruxsat etilganidan yuqoriroq tasnifdagi ma'lumotlarga kirishiga yo'l qo'ymasliklari kerak. Ikkinchidan, nazorat vositalari shaxslarning ma'lumotlarning maxfiyligini ochishga yo'l qo'ymasliklari kerak. Bell-LaPadul modeli. Bell-Lapadula modeli axborot resurslariga kirishni boshqarish va nazorat qilish algoritmi bo‘lib, u mandat usuliga asoslangan. 1975 yilda MITER xodimlari Devid Bell va Leonard Lapadula tomonidan yaratilgan. Bell-Lapadula huquqlarni taqsimlash paradigmasi bir qator aniqlangan holatlarga ega. Ular foydalanuvchilarning harakatlariga qarab avtomatlashtirilgan ISga tayinlanadi. Axborot tizimi barcha komponentlarni ob'ektlar va sub'ektlarga ajratadi. Har qanday AIS mavzusiga ma'lum bir kirish darajasi beriladi. Unda saqlanadigan ma'lumotlarning maxfiyligi toifasiga mos keladi. Tizimning har bir axborot resursi (obyekti) kompaniyaning axborot xavfsizligi siyosatiga mos keladigan maxfiylik darajasini oladi. Bell-LaPadul modelida tizimdagi subyektlar va obyektlar maxfiylik grifi bo‘yicha taqsimlanadi va quyidagi mualliflik qoidalari bajariladi: 1. “Xavfsizlikning oddiy qoidasi” (Simple Security). Ushbu qoidaga binoan subyekt faqat xavfsizlik sathi o‘zining xavfsizlik sathidan yuqori bo‘lmagan hujjatlardan axborotni o‘qishga haqli. Uchta darajali maxfiylikka ega tizimda ushbu qoidaning amalga oshirilishiga mos axborot oqimlari sxemasi 4.10–rasmda keltirilgan. 3 2. “-Xususiyat” (-Property). Ushbu qoidaga binoan subyekt xavfsizlik sathi o‘zining xavfsizlik sathidan past bo‘lmagan hujjatlarga axborot kiritishi mumkin. Uchta darajali maxfiylikka ega tizimda ushbu qoidaning amalga oshirilishiga mos axborot oqimlari sxemasi 4.11–rasmda keltirilgan. 3. “-Qat’iy xususiyat” (-Strong Property). Ushbu qoidaga binoan o‘qish va yozish xuquqiga ega subyekt faqat o‘zining sathidagi 111 obyektlar bilan amallar bajarishi mumkin. Uchta darajali maxfiylikka ega tizimda ushbu qoidaning amalga oshirilishiga mos axborot oqimlari sxemasi 4.12–rasmda keltirilgan. Biba modeli. Ushbu model Bell-LaPadul modelining modifikatsiyasi bo‘lib, ma’lumotlar yaxlitligini taminlashga yo‘naltirilgan. Biba modelining bazaviy qoidalari quyidagicha ifodalanadi: 1. “Yaxlitlikning oddiy qoidasi” (Simple Integrity, SI). Ushbu qoidaga binoan subyekt o‘zining sathidan past yaxlitlik sathidan axborotni o‘qiy olmaydi. Yaxlitlikning uchta sathiga ega tizimda ushbu qoidaning amalga oshirilishiga mos axborot oqimlari sxemasi 4.13–rasmda keltirilgan. 2. “-Yaxlitlik” (-Property). Ushbu qoidaga binoan subyekt o‘zining sathidan yuqori yaxlitlik sathiga axborotni yoza olmaydi. Yaxlitlikning uchta sathiga ega tizimda ushbu qoidaning amalga oshirilishiga mos axborot oqimlari sxemasi 4.14– rasmda keltirilgan. 3. “Chaqiruv xususiyati” (Invocation Property). Ushbu qoidaga binoan subyekt yaxlitlikning yuqori sathidagi subyektdan servisni so‘ray olmaydi. Ta’kidlash lozimki, Biba modelidagi yaxlitlik sathlarini ishonchlilik sathi sifatida qabul qilmoq lozim. Mos axborot oqimlarini esa axborotni ma’lumotlarning yuqori ishonchli majmuidan ishonchligi pastrog‘iga va aksincha uzatish kabi qabul qilish lozim. Download 7.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|