Вазирлиги фарғона политехника институти

3.9 Қурилма танасини ҳисоби.
Қурилма кўрпуси ўз навбатида юпқа деворли цилиндр симон обалочкага ўхшайди, бир неча таянчларга таянган ҳолда ичкаридан тушган оғирлик тенг тақсимланади. Шу қаторда қурилма қавати кучланишга, қолаверса кўндаланг кесим деформатцияланиши ҳам мумкин. Шуни нг учун тана ҳисобини олаётганда бир неча кучланиш ҳисобга олинади.
Õ_О – букилгандаги кучланиш, Õ_{Z S}- ўқ охирида цилиндрсимон оболочкадаги кучланиш. Õ_S –ҳалқали кучланиш.
Охирги айтилган иккита кучланиш таъсирида цилиндир ичига тақсимланган кучланишлар кўндаланг кесим деформациясига олиб келади. Танадаги уринма кучланишларнинг ҳисобини олаётганда, қайсики юритманинг бурама моменти танадан келтириб чқарилса одатда уларни камлиги сабаби этиборга олинмайди. Қолаверса ишлаш жараёнида ҳосил бўладиган кучланишни нотеккис равишда танани кесим бўйлаб қизишини , қурилма танаини ўқнинг букилиши таянч роликларни аралашиб кетиши таянч фундаментларини чўкилиши кабилар ҳам кам миқдордалиги сабабли ҳисобга олинмайди.
Қурилма танасининг хисоб схемаси таянчларда оралиқ масофани кенг бўлган туташ қўйилган n тўсинларни кўрсатади, қайсики кучланишнинг тенг тақсмланиши (таянч оралиғларидан, футеровка оғирлигидан, иссиқликалмаштирувчи қурилманике, куйдирилган материалники, қиздириб беркиилган зонадаги футеровка сувоғи ) ва бир жойда тўпланган (тишли ғилдирак гардишини оғирлигидан, бандаж ва бандажости қалинликлари) кабилар киради.
Тана оғирлигидан бир метр тўсиндаги кучланишни
q_К = ПD_CP (Н/м) (3.27)
бу реда; D_CP –Тана обечейкасини ўртача диаметри, (м)  - оболочка қалинлиги., (м);  - обечейканинг ҳажмий оғирлиги ; Н/м³, пўлат учун = 77*10³ Н/м³.
Футеровка оғирлигидан бир метр тўсин кучланиши қуйдагича топилади.
(Н/м) (3.28)
Бу ерда; D_ф , d_ф – футеровканинг ички ва ташқи диаметри,(м) _Ф – футеровканинг ҳажмий оғирлиги;Н/м³. хромомагнезит учун _Ф = 22270 Н/м³ , шамут учун _Ф = 20600 Н/м³.
Цепной зонанинг бир метр тўсинидаги кучланиш .q_Ц - (Н/м).
(Н/м) (3.29)
Бу ерда; g_Ц -1м цеп оғирлиги, Н/м : ∑l_Ц –цепларнинг умумий кзунлиги, (м) L_Ц – цепной зонанинг такилловчиучастка узунлиги, (м). Материалдан бир метрга тушган оғирлиги. q_M , (Н/м)
(Н/м) (3.30)
Қизитиб ёпиштирилган зонадаги футеровка сувоғидан бир метрга тушган кучланиш футеровканинг ўзидан тушган оғирликнинг ярмига тенг.
q_об =0.5q_Ф (Н/м) (3.31)
Қолган кучланишларнинг бири қурилма танисининг ўзи билан йиғилади, Кучланишнинг суммаси эпюрасини қуришда балкалар орасидаги бир метрга тушган кучланиш ўртасини олиш керак.
(Н/м) (3.32)
Бу ерда; а₁,а₂,...а_n - кўрилаётган оралиғга юкланаётган участка узунлиги. Қурилманинг умумий оғирлиги
G = q₀l₀+q₁l₁+q₂l₂+q₃l₃+q₄l₄+F₁+F₂+F₃+F₄+P. Бу ерда q₀,q₁,q₂, оралиғдаги солиштирма кучланиш ,(Н/м): l₀,l₁,l₂ – оралиғ узунлиги, (м). F₁F₂F₃ - бандажлар оғирлиги, (Н) . Р – тишли –ғилдирак оралиғи.Ррррршрдшршршршршр.доьоьартпрпрппп
Ташқи кучланишлар таъсирида таянчдаги буралувчи моментлар учта моменттенглигидан келиб чиқади.


(Н) (3.33)

Бу ерда: М- таянчнинг буралиш моменти, n, Hм: I – Қурилма танасининг инерция кесими моменти , м⁴. W– букилиш моментиниэпюра юзаси, м². a,b –юза эпюрасини оғирлик марказидан чап ва ўнг томонларгача бўлган масофа, м.

n- индекс билан олинган катталиклар,таянчларнинг чап томонида жойлашганлари n; таянчларнинг ўнг томонида жойлашганлари n+1 деб олинади. Қурилма n та таянчлардан иборат бўлса, n-2 тенгликни тузишкерак.
Тананинг юкловчи ва бўшатувчи охири консулсимон бўлганлиги учун буралиш моментини биринчи ва охирги таянчларда қуйдагича осон топса бўлади.
(Н/м) (3.34)
(Н/м) (3.35)

Номаълум М₁ ва М₂ моментларни аниқлаш учун иккита тенглик схемасини ечишимиз керак. ва эпюра юзасининг оғирлик марказидан таянчларгача a=b=L/2 бўлган масофага юза эпюрасини букилиш моментини топамиз.Бир жойга йиғилган кучнинг оралиғи Р, а₁- чап томондан в₁ўнг томон таянчлардан қолдирсак Pa1,b1 хосил бўлади,оғирлик марказидан таянчларгача бўлган масофа.

(М) (3.36) (М) (3.37)
Таянчмоментларни аниқлаб ҳар бир оралиғдаги риакцияни аниқлаймиз. L₁ оралиғнинг сумма моменти биринчи таянч учун ,
(Н/м) (3.38)
Бу ерданчап реакция
(Н/м) (3.39)
ўнг томондан
(Н/м) (3.40)
Икки реакция суммаси оралиғдаги ташки кучланишга тенг
(Н/м) (3.41)
таянчга бўлган умумий босим
(Н/м) (3.42)
Иккинчи таянчнинг l₂ оралиқ сумма моментига тегишлилиги қуйдагича топилади.
(Н/м) (3.43)
бу ердан (Н/м) (3.44)
Учинчи таянчнинг сумма моментини қуйдаги тенгликдан топами.
(Н/м) (3.45)
бу ердан (Н/м) (3.46)
Биринчи таянчга тушадиганг умумий босим
(Н/м) (3.47)
Турган гапки қолган таянчларга ҳам таянч реакциалари тузилади.
Чап таянчдан х масофада турган буралишмомегнти.
(Н/м) (3.48)
Таянчлар орасидаги максимал оралиғмаментилари.
(Н/м) (3.49)
оралиғлар ватақсимланган оғирликлар кесувчи кучларини қуйдаги тенгликдан топамиз. [2]
(Н) (3.50)


ХУЛОСА
Биз бу нефтшламни қайта ишловчи қурилмани назарияда ўқиб уни қанчалик иқтисодий фойдали эканлигини билгандик. Лекин бу нефтшламни қайта ишловчи йиғиб, созлаб, ишчи ҳолатга келтириб уни амалиётда синаб кўганимизда бу нефтшламни қайта ишловчи қурилманинг нафақат иқтисодий, қолаверса инсонларнинг катта фойдали эканлигига амин бўлдик. Чунки “Нефтни қайта ишлаш “ корхогаларидаги котта қолаверса усти очиқ ҳолатда турадиган ҳовзалардаги нефтшламлар чиқиндиларнинг буғланиши оқибатида ҳавоги газ ҳолатда кўтарилади.
Бу буғланишлар оқибатида атроф- мухит атмосферасига, ер ости ва ер усти ресурсларга , қолаверса экологияни бузилиши натижасида “ азон “ қатламини кенгайишига олиб келади. Атроф- мухитнинг бузилиши натижасида инсон саломатлиги учун ҳафвли бўлган тўхтовсиз равишда бош оғриғи, ҳид сезиш органларини ўз фаолятини йўқотиши ва жигар касалликларига ўхшаш, оқибати оғир ҳолларни келтириб чиқарувчи касалликларни тарқалишига олиб келади.
Ер ости ва ер устки ресурсларига катта зарари бор. Ҳовузда кўп йиллар мобайнида бир жойда турган нефтшламларнинг ерга сингиб кетиши натижасида қишлоқ ҳўжалигининг экн текнлари учун мухум бўлган менерал ўғитлар, ерни тозалаб турувчи чувалчангларни йўқолиб кетишига сабаб бўлиб қоляпти. Мевали дарахтларга ҳам ўз таъсирини ўтказиб, уларнингмеваларини етилмай туриб тўкилиб, сифатини бузилишига олиб келяпти.
Бизнинг амалиётда синаб кўган нефтшламни қайта ишловчи қурилмани ишлаб чиқаришга тадбиқ қилар эканмиз, унинг ёрдамида давлатимизнинг иқтисодий маблағларини тежаётганимиздан, қолаверса юқорида назарда тутилган зарарли ҳодисаларни олдини олишда қисман бўлса ҳам ўз улушимизни қўшаётганимиздан хурсандмиз.