Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Izoh: Ushbu metoddan boshlang'ich sinflarning barcha darslarida foydalaniladi. Har bir mavzuga moslashtirish mumkin. Bunda о q uvc hilar o'rtaga tashlagan muammoni har tomonlama ochib berishga harakat qiladilar. Bu interfaol texnologiya o'quvchilarga tanqidiy, tahliliy va aniq mantiqiy fikrlashlarini muvaffaqiyatli rivojlantirishga hamda o'z Jiklarini yozma va og'zaki shaklda ixcham bayon etish, shuningdek uni himoya qilishga imkon yaratadi

Charxpalak texnologiyasi

Ushbu texnologiya o'quvchilarnio'tilgan mavzularni yodga olishga mantiqan fikrlab, berilgan savollarga mustaqil ravishda to'g'ri javob berishga va o'z-o'zini baholashga, o'rgatishga va qisqa vaqt ichida o'qituvchi tomonidan barcha o' quvchilaming egallagan bilimlarini baholashga qaratilgan.

Texnologiyaning maqsadiro'quvchilarni dars jarayonida mantiqiy fikrlashga, o'z fikrlarini mustaqil ravishda erkin bayon eta olish, o'zlarini baholash, yakka va guruhlarda ishlashga, boshqalar fikriga hurmat bilan qarashga, ko'p fikrlardan kerakligini tanlab olishga o'rgatish. O'tkazish tartibi: O'quv mashg'ulotlarining barcha turlarida dars boshlanishi yoki dars oxirida, yana o'quv'redmetining biron-bir bo'limi tugallanganda, o'tilgan mavzulami o'quvchilar tomonidan o'zlashtirganlik darajasini baholash, takrorlash, mustahkamlash uchun mo'ljallangan.

S O'quvchilar guruhlarga ajratiladi.

S Tarqatma materiallar tarqatiladi.

S Har bir guruh a'zosi o'zi ishlagan tarqatma materialining o'ng burchagiga guruh raqamini yozadi, cha' burchagiga esa o'zining biror bir belgisini chizib qo'yadi.

S Vaqt belgilanadi vazifa bajariladi.

S Vazifa bajarilgan tarqatma materiallar boshqa guruhlarga “Charx'alak aylanmasi” yo'nalishida almashtiriladi.

• 
  Yangi guruh a'zolari tomonidan berilgan materiallar o'rganiladi va o'zgartirishlar kiritiladi.
  
• 
  Jamoalar tomonidan o'rganilgan va o'zgartirishlar kiritilgan materiallar yana yuqorida eslatilgan yo'nalish bo'yicha guruhlararo almashtiriladi.
  
• 
  Materiallarni oxirgi almashishdan so'ng har bir guruh a'zosi o'zlari ilk bor to' ldirgan materiallarni tanlab oladilar.
  
• 
  Har bir guruh a'zosining o'zlari belgilangan javoblariga boshqa guruh a'zolarining tuzatishlarini taqqoslaydilar.
  
• 
  Har bir o'quvchi to'g'ri javob bilan belgilangan javoblar farqini aniqlaydilar, o'z-o'zini baholaydilar.
  

“Charxpalak” metodi. “Charxpalak” metodini o'tkazish uchun ishtirokchilar 5 ta kichik guruhga bo'lib olinadi. Guruhlarga ishtirokchilami mavzular asosida bo'lish mumkin. Buning uchun varaqaga mavzu yozilib, qatnashchilarga tarqatiladi, qatnashchi qaysi mavzuni olsa, o' sha mavzu yozilgan guruhga borib o'tiradi. O'tkazish tartibiA-bosqich. Har bir guruhga tannoqlashga mo'ljallab yozilgan to'shiriq tarqatiladi.

1-bosqich. Aniq vaqt belgilanadi. Guruhlar maslahatlashib javob yozadilar.

2-bosqich. Guruhlar to' sliiriqlarni charx'alak usulida almashadilar. Shu tariqa har bir guruh kamida 5 ta fikr yozadi.

3-bosqich. Taqdimot. Har bir guruh o'z ishini sharhlab beradi.

Izoh: Ushbii metoddan boshlang'ich sinflarning barclta darslarida foydalaniladi. Har bir mavzuga moslashtirish mumkin. Bunda о’quvchilar o'rtaga tashlagan mavzularyuzasidan muayyan bilimlarni olish imkonini beradi. Guruhlar da berilgan mavzular yuzasidan olgan bilimlarini bar tomonlama rivojlantirib berishga imkoniyat tug'iladi.

Xulosa.

Maktablarda ona tili o’rgatishning mazmuni jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida davlatimizning maktab oldiga qo’ygan vazifasiga moslangan. Bu vazifalar ko’p qirrali bo'lib, ularni bajarish o'quvchilar ongini o'stirishga, ularga g' oyaviy-siyosiy, axloqiy, estetik, mehnat tarbiyasini berishga yo'naltirilgan. Ona tilini o'rgatish natijasida o'quvchilar da o’z fikrini grammatik to'g'ri, uslubiy aniq, mazmunli, ohangga rioya qilib ifodalay olish va uni imloviy to'g'ri yoza olish ko’nikmalari shakllantiriladi. Bu vazifa o'quv predmeti sifatida o'zbek tilining o'ziga xos xususiyati bo’lib, o'quvchini shaxs sifatida shakllantirishga yo’naltirilgan umumtalim vazifalari bilan bog'liq holda amalga oshiriladi.

Ona tili darsida beriladigan bilimlar mazmunini o'zbek tilining tovush tuzilishi va yozma nutqda tovushlarni ifodalash usullari haqidagi (fonetik va grafik); so’zlarning o'zgarishi gapda so'zlarning bog'lanishi haqidagi (grammatik, ya’ni morfologik va sintaktik); so’zning morfemik tarkibi va so’z yasalish usullari haqidagi (so'z yasalishiga doir); so’zlarning leksik-semantik guruhi haqidagi (leksikologik); o'zbek tili to'g'ri yozuv tamoyillari va tinish belgilarning ishlatilishi haqidagi (orfografik va punktuasion) bilimlar tashkil etadi. Bu bilimlar, birinchidan, grammatik, fonetik, so’z yasalishiga oid tushunchalarda, ikkinchidan, grafik, orfografik, punktuasion qoidalarda namoyon bo'ladi. Bundan tashqari, o'zbek tili kursi (fonetik, grafik, morfologik, sintaktik va boshqa) ko’nikma va malakalarni ham o'z ichiga oladi.

Tilni o' rganish jarayonida o'quvchilar da boshqa ko'pgina o'quv predmetlari uchun umumiy bo' lgan kо' nikmalar (predmetlararo kо' nikmalar)ni hosil qilish

ustida ham ish olib boriladi. Pedagogikada bunday predmetlararo ко'nikmalarga analiz, sintez, abstraktlashtirish (til hodisalarini fikran tasawur etish), umumlashtirish, guruhlash, taqqoslash kabilar kiradi. Ko’rsatilgan ko'nikmalami o'quvchilarda shakllantirish ustida maqsadga muvofiq, ishlash ularning o’quv faoliyatini faollashtirishga, bilimlarini muvaffaqiyatli egallashlariga imkoniyat yaratadi. Ona tili kursidan hosil qilinadigan maxsus ko'nikmalar bilan predmetlararo ko'nikmalar bir-biridan ajratilmagan holda, o'quv-tarbiyaviy jarayonda shakllantiriladi.

Xulosa sifatida aytish mumkinki, o’quvchilarni gapning hosil bo’lish jarayoni, gap bo’laklari tushunchalri bilan tanishtirish boshlang’ich sinflarda sintaksis yuzasidan beriladigan bilimlar amaliy o’rganiladigan nazariy o’rganiladigan bilimlarga bo’linadi. Sintaksisga oid bilimlami amaliy o’rgatish savod o’rgatish davridayoq boshlanadi va 3-4-sinfda ham davom ettiriladi. Boshlang’ich sinfda “Gap”, “Darak gap”, “So’roq gap”, “Buyruq gap”, “His-hayajon gap”, “Sodda gap”, “Gap bo’laklari”, “Gapning uyushiq bo’laklari”, “Undalmali gaplar” mavzulari nazariy o’rganiladi. Bu mavzular yuzasidan turli mashqlar bajariladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1.Karimov I.A.“Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” “Ma’naviyat”, Toshkent. 2008 -yil, 176 b;

2.Shavkat Mirzioyev 2017- yil 20- apreldagi ”Oliy ta'lim tizimini yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to'g'risida” gi qarori.

3.Xolmanova. T.Z .Tilshunoslikka kirish. Toshkent.2005-yil.l48-b;

4.Tolipov U.K., Usmonbekova M. Pedagogik texnalogiyalarning tadbiqiy asoslari. T.: Fan.. 2006.200 b.

5.Qosimova K., Safo Matchonov va boshqalar. “Ona tili o’qitish metodikasi”. Toshkent. “Noshir” nashriyoti, 2009-yil, 365 b.

6.Boshlang’ich sinflaming takomillashtirilgan davlat ta'lim standard. Boshlang’ich ta'lim . 2005-yil, 5- son;

7.O’zbekiston Respublikasining Milliy dasturi. Toshkent,1998-yil;

8.Davlat Talim Standartining boshlang’ich ta’lim o’quv dasturi (yangi tahrir) 2010 -yil, 28 b;

9.Azizxo’jayeva N.N. Pedagogik texnolofiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent. 2006-yil, 180 b.

10.Xolmanova. T.Z .Tilshunoslikka kirish. Toshkent.2005-yil.l48-b;

11.Bo’ri Ziyamuhammedov, Mamarajab Tojiyev. Pedagogik texnoloya- zamonaviy o’zbek milliy modeli. Toshkent. 2009-yil, 234 b;

12.Ikromova R va boshqalar. “Ona tili”, 4-sinf uchun. Toshkent, “O’qituvchi”, 2016-yill, 188b;

13.Qosimova К va boshqalar “ Ona tili ” 2- sinf uchun T., “O’qituvchi ”

2016 -yil, 198 b;

14.G’afforova T. va boshqalar. «Ona tili» 1-sinf, T., «Sharq» 2016-yil, 125 b;

15.G’ulomova X. va boshqalar. «1-sinfda ona tili darslari», T., «Sharq», 2016-yil. 110 b;

16.Yusupov. M. O’qish va yozuv darslari samaradorligni oshirish, Namangan., 1990 -yil,84 b;

17.Yusupov M., Boshlang’ch sinf o’qish darslarining o’ziga xos xususiyatlari. T- 1992-yil, 36- b;

18. http://www.google.co.uz/ - “Yasovchi qo’shimchalar”

19.http://www.referat.uz/ - “ Qoshimshalar ma’no turlari”

20.http://www.ziyonet.uz/ - “Predmetlararo bog’lanishlar