Vazirligi’ samarqand davlat universeteti mirzaxodjayev A. B., Sharifov Sh. S., Boboqulov S. B

Mehnat taklifining o’sishiga ta'sir qiluvchi omillar

quyidagilardir:

• aholi sonini belgilaydigan demografik omillar (tug’ilish, o’lim, tabiiy o’sish, yosh va jins tuzilishi);

  
  

• ishchi kuchining turli xil demografik va etnik guruhlarining iqtisodiy faoliyati darajasi;

  
  

• pensiya yoshi: ilgari pensiyaga chiqish mehnat resurslari ta'minotini kamaytiradi, aksincha, keyinchalik pensiya mehnat xizmatlari taklifini oshiradi;

  
  

• mehnatga layoqatli aholining immigratsiyasi;

  
  

• ish kunining davomiyligi;

  
  

• ish haqidan tashqari boshqa daromad manbalarining mavjudligi ishchi kuchi taklifining qisqarishiga olib keladi;

  
  

• ish joyini tanlashda mehnat sharoitlarining maqbulligi.

  
  

36

Ishchi kuchi yoki iqtisodiy faol aholi deganda mehnatga layoqatli yoshdagi ishlayotgan va ishsiz yurgan aholining umumiy soni tushuniladi.

Ishchi kuchi - a) insonning ish qobiliyati; b) inson hayoti uchun zaruriy ne‘matlarni ishlab chiqarish jarayonida foydalanadigan jismoniy va aqliy qobiliyatlari to’plami; c) mamlakatdagi ishchilarning umumiy soni; d) aholining bir qismi, shu jumladan ish bilan band bo’lganlar, o’z- o’zini ish bilan ta'minlaydiganlar va ish qidiruvchilar (ishsizlar).
Ishchi kuchiga bo’lgan talab miqdorining ishchi kuchi taklifi miqdoridan kam bo’lishi ishsizlikni keltirib chiqaradi.
Ishsizlar – bu, ishchi kuchining bir qismi bo’lib, ijtimoiy ishlab chiqarishda band bo’lmagan, lekin ishlashni xohlovchi va faol ish qidirayotgan aholidir.
Ishsizlik darajasi deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga nisbatiga (% hisobida) aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:

Ishsizlik darajasi = (ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100

Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud:

-friksion ishsizlik;
-tarkibiy ishsizlik;
-davriy ishsizlik.