«veterinariya sanitariya ekspertizasi» kafedrasi “tasdiqlayman”

30. Jadval yordamida sutning zichligini aniqlash (20^o haroratga areometr ko‘rsatkichini keltirish)

Zichlik «^oA»	Sutning harorati, ^oS
	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25
	20^o haroratda sutning zichligi
25	24,0	24,2	24,4	24,6	24,8	25,0	25,2	25,4	25,6	25,8	26,0
26	25,0	25,2	25,4	25,6	25,8	26,0	26,2	26,4	26,6	26,8	27,0
27	26,0	26,1	26,3	25,5	26,7	27,0	27,2	27,5	27,7	27,9	28,1
28	26,8	27,0	27,3	27,6	27,8	28,0	28,2	28,5	28,7	29,0	29,2
29	27,8	28,0	28,3	28,5	28,8	29,0	29,2	29,5	29,7	30,0	30,2
30	28,7	29,0	29,3	29,5	29,8	30,0	30,2	30,5	30,7	31,0	31,5
31	29,7	30,1	30,3	30,5	30,8	31,0	31,2	31,5	31,7	32,0	32,2
32	30,7	31,0	31,2	31,5	31,8	32,0	32,2	32,5	32,7	33,0	33,3
33	31,7	32,0	32,2	32,5	32,8	33,0	33,3	33,5	33,8	34,0	34,3
34	32,7	33,0	33,2	33,5	33,8	34,0	34,3	34,5	34,8	35,0	35,3
35	33,7	34,0	34,2	34,5	34,8	35,0	35,3	35,5	35,9	36,0	36,3
36	34,7	34,9	35,2	35,6	35,8	36,0	36,2	36,5	36,7	37,0	37,3

Kerakli bo‘lgan asbob-uskunalar
Jiromerlar, rezina tiqinlar, 10, 77 millilitrli pipetka, 1 va 10 millilitrga mo‘ljallangan pipetkalar, sentrifuga, suv hammomi, harorat o‘lchagich, jiromer uchun shtativ, 1,81 – 1,82 zichlikdagi sulfat kislotasi va izoamil spirti.
Aniqlash tartibi Sut tarkibidagi yog‘ning miqdorini aniqlash uchun shtativga raqamlar bilan nomerlab o‘rnatilgan quruq toza jiromerlarga dozator yordamida 10 millilitrdan sulfat kislotasi solinadi. So‘ngra tekshirilayotgan sut yaxshilab aralashtirilib, har qaysi jiromerga maxsus pipetka yordamida 10,77 millilitrdan sut solinadi. Pipetkaga olingan sutni jiromerga quyishda, sut jiromerning devori bo‘ylab asta-sekinlik bilan quyilishi kerak. Ya’ni kislota qatlamining ustida sut qatlami hosil bo‘ladi. Pipetkaga olingan sutning hammasi jiromerga tushishi uchun jiromerning bo‘ynini ichki devoriga pipetkaning uchini tegizish kerak. Pipetkada qolgan sutni puflab jiromerga tushirish mumkin emas.
Oxirida jiromerga 1 ml izoamil spirti jiromerning og‘izini ho‘llamasdan solinadi, agar jiromer og‘zi ho‘llansa jiromerning tiqini chiqib ketadi. Mana shu tarizda to‘ldirilgan jiromerning og‘zi rezina tiqini bilan mahkamlab yopilishi kerak, lekin jiromerga tiqinni tiqishda qo‘l bilan jiromerning keng joyidan qo‘l sochiq bilan ushlash kerak. So‘ngra jiromer chayqatilib, ichiga solingan narsalar aralashtiriladi. Keyin esa jiromerlar 65^o haroratli suv hammomida 5 minut ushlanadi. So‘ngra jiromerlar suv hammomidan chiqarib artiladi va tiqinlarini sentrafuga patroni ichiga qo‘yib sentrifugaga o‘rnashtiriladi, keyin sentrifuganing qopqog‘i yopilib, 5 minut sentrifuga aylantiriladi (sentrifugani aylanish tezligi minutiga 1000 marta bo‘lishi kerak). Sentrifugadan chiqarib olingan jiromerlar yana qaytadan tiqinlari pastga qaratilgan holatda 65^o haroratli suv hammomida 5 minut ushlanadi. Jiromerlar suv hammomidan chiqarilgandan keyin sochiq bilan artib tozalanadi. So‘ngra jiromerning shkala bo‘lmalariga qaralib yog‘ aniqlanadi. Agar jiromer ichidagi hosil bo‘lgan yog‘ning pastki chegarasi shkaladagi butun sonlarga to‘g‘ri kelmasa, jiromerning tiqini ichkariga tiqilib yoki qisman chiqarilib, yog‘ning pastki chegarasi butun songa tenglashtiriladi.
Tekshirish paytida jiromer ichida hosil bo‘lgan yog‘ bilan kislota o‘rtasidagi chegara aniq ko‘rinib turishi kerak. Agar aniq bo‘lmasa tekshirish qaytadan bajarilishi lozim, (12, 13 - rasm)



12-rasm. Sut va sut mahsulotlarining tarkibidagi yog‘ miqdorini aniqlash uchun jiromerlar. a- tabiiy sutda; b- smetanada; v- yog‘sizlantirilgan sutda; g-tvorog va pishloqda.

13-rasm. Sutdagi yog‘ miqdorini aniqlash tartibi. 1-dozatorni kislota bilan to‘ldirish; 2-kislotaning sathi; 3-jiromerga kislota quyish; 4-jiromyerdagi kislota o‘stiga 10,77 ml sut solish; 5-jiromyerdagi sut ustiga izomil spirti qo‘yish; 6-jiromer og‘zini tiqin bilan bekitish; 7-jiromerlarni shtatiga o‘rnatilishi; 8-sentrifuga.
Sutning tozaligini aniqlash
Sutning tarkibiga tushgan har xildagi iflos narsalarni aniqlash uchun «Rekord» asbobi ishlatiladi. Bu asbob o‘zining tuzilishiga ko‘ra silindrsimon, pastki tomonining kengligi qisqaroq (27-30 mm) bo‘lib, bu joyiga to‘r setka o‘rnatilgan. Sutni tekshirishda mana shu setka kattaligida paxta filtri qirqib olinib, setkaga o‘rnatiladi.
Kerakli bo‘lgan jihozlar
«Rekord» asbobi, paxtali filtr, o‘lchov krujkasi yoki silindr, sutning tozaligini aniqlaydigan etalon, 250 millilitr sig‘imli krujka.
Aniqlanish tartibi
Aniqlashda «Rekord» asbobining silindrsimon idishi pastiga o‘rnatilgan setka ustidagi filtrdan 250 ml sut filtrlanadi. So‘ngra filtr chiqarib olinib, bir varaq qog‘oz ustida qisman quritiladi. Keyin esa etalon standarti bilan solishtirib ko‘riladi. Agar filtrdan toza sut o‘tkazilgan bo‘lsa, filtrda hech narsa bo‘lmaydi. Bunday sut birinchi guruh sutga kiradi. Filtrda qisman har xildagi aralashmalar ushlanib qolgan bo‘lsa, ikkinchi guruh sut hisoblanadi. Agar filtrda juda ko‘p miqdorda har xildagi aralashmalar bo‘lsa, bunday sut uchinchi guruh sut hisoblanadi.



14-rasm. Sutning tozaligini aniqlash uchun ishlatiladigan «Rekord» apparatining turlari.

15-rasm. Sutning tozaligini aniqlash uchun ishlatiladigan etalon.

Sutdagi bakteriyalarning miqdorini aniqlash
Sut tarkibining mikroblar bilan ifloslanganligi reduktaza yoki rezazurin namunalari yordamida aniqlanadi.

1. 
   Reduktaza namunasi
   

Sutning yangiligini baholashda reduktaza namunasi titrlanish kislotalilikka nisbatan afzalroq. Agar sut past haroratda saqlansa, uning kislotaliligi oshmaydi, ya’ni sut kislota bakteriyalari ko‘paya olmaydi. Lekin bu sharoitda boshqa gruppaga kiradigan bakteriyalar (chiritadigan, gaz hosil qiluvchi) ko‘payishi oqibatida, sutning tarkibiy qismlari buziladi. Reduktaza namunasi bo‘yicha sut tarkibidagi umumiy mikroblar to‘g‘risida fikr yuritish mumkin, lekin mikroblarning sifati to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lish uchun, bijg‘ish namunasi o‘tkazilishi kerak. Bunday tekshirshlarni o‘tkazishdan oldin tekshirish uchun kerakli bo‘lgan asbob-uskunalar zararsizlantirishligi zarur.
Ishni bajarish uchun kerakli asboblar va reaktivlar: reduktaznik, haroratni o‘lchagich, 1 va 20 ml,li pipetkalar, metilin ko‘ki eritmasi.