Vikipediya, ochiq ensiklopediya

∂

{\displaystyle \partial n_{2}/\partial t=D_{12}\Delta n_{1}}. Agar biror nuqt12

{\displaystyle D_{12}\Delta n_{1}(x)<0} Bu

{\displaystyle n_{2}(x)} bu vaqtda qisqa vaqt davomida salbiy boʻladi. Shu sababdan chiziqli diagonaldan tashqari diffuziya konsentratsiyalarning musbatligini saqlamaydi. Diagonaldan tashqari koʻp komponentli diffuziya tenglamalari chiziqli boʻlmagan boʻlishi kerakligini koʻramiz.

Manbalar

D. P. Zubarev. Diffuziya // Fizicheskaya ensiklopediya : [v 5 t.] / Gl. red. A. M. Proxorov. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1988. — T. 1: Aaronova — Boma effekt — Dlinnie linii. — 707 s. — 100 000 ekz.

Bokshteyn B. S. Atomi blujdayut po kristallu. — Biblioteka Kvant. — M.: Nauka, 1984. — T. 28. — S. 9—11. — 209 s.

L. W. Barr (1997), In: Diffusion in Materials, DIMAT 96, ed. H.Mehrer, Chr. Herzig, N. A. Stolwijk, H. Bracht, Scitec Publications, Vol.1, pp. 1-9

Bokshteyn B. S. Atomi blujdayut po kristallu. — M.: Nauka, 1984. — 208 s.

Molekulalar hujayra sitozoli orqali diffuziya natijasida harakatlanishi mumkin va baʼzi molekulalar plazmatik membrana boʻylab (yuqoridagi rasmda koʻrsatilganidek) tarqalishi ham mumkin. Eritmadagi yoki fazodagi har bir molekula oʻzining konsentratsiya gradiyentiga ega va boshqa molekulalarning konsentratsiya gradiyenti qanday boʻlishidan qatʼi nazar, faqat oʻz gradiyenti boʻyicha tarqaladi. Konsentratsiya gradiyenti qanchalik kuchli boʻlsa (turli xil qismlardagi konsenratsiyadagi farqlarning katta boʻlishi), diffuziyaning shunchalik tez boʻlishini belgilaydi. Shu sababli ham birgina hujayrada turli xil molekulalar uchun diffuziya darajasi va yoʻnalishi bir-biridan farqlanishi mumkin. Misol uchun, hujayraga diffuziya orqali kislorod kirsa, bir vaqtning oʻzida karbonat angidrid oʻz konsentratsiya gradiyentiga koʻra hujayradan chiqib ketadi.

Yengillashgan diffuziya

Karbonat angidrid va kislorod kabi baʼzi molekulalar toʻgʻridan toʻgʻri osonlik bilan plazmatik membrana boʻylab tarqalishi mumkin, ammo boshqa molekulalar plazmatik membrananing gifrofob qismini kesib oʻtishda yordamga muhtoj. Yengillashgan diffuziyada molekulalar plazmatik membranani kesib oʻtishda membrana oqsillari: kanal hosil qiluvchi va tashuvchi oqsillar yordamidan foydalanadi.

• Ushbu molekulalar oʻz konsentratsiya gradiyentiga ega, shuning uchun ham ular hujayra ichkarisiga va hujayradan tashqariga tarqalish potensialiga ega. Ammo ular zaryadlangan yoki qutblangani sababli ushbu oqsillar yordamisiz membrananing fosfolipid qismini kesib oʻta olmaydi. Yengillashgan transport oqsillari ushbu molekulalar membrananing gidrofob yadrosidan oʻtishlari mumkin boʻlgan yoʻlni taʼminlaydi. Yengillashgan transport oqsillarining ikkita asosiy guruhi kanal hosil qiluvchi va tashuvchi oqsillardir.
• Kanallar
• Kanal hosil qiluvchi oqsillar membranani qamrab oladi va membranada nishon molekulalarning diffuziya orqali oʻtishiga imkon beruvchi gidrofil tunnellarni hosil qiladi. Kanallar oʻta tanlovchan boʻlib, faqat bitta molekulani (yoki bir-biriga yaqin boʻlgan bir nechta molekulalarni) qabul qiladi. Kanal hosil qiluvchi oqsillar yordamida membranani kesib oʻtish qutbli va zaryadlangan moddalar plazmatik membrananing gidrofob qismi tomonidan sekinlashtirilishi yoki toʻxtatib qoʻyilishining oldini oladi. Ushbu molekulalar oʻz konsentratsiya gradiyentiga ega, shuning uchun ham ular hujayra ichkarisiga va hujayradan tashqariga tarqalish potensialiga ega. Ammo ular zaryadlangan yoki qutblangani sababli ushbu oqsillar yordamisiz membrananing fosfolipid qismini kesib oʻta olmaydi. Yengillashgan transport oqsillari ushbu molekulalar membrananing gidrofob yadrosidan oʻtishlari mumkin boʻlgan yoʻlni taʼminlaydi. Yengillashgan transport oqsillarining ikkita asosiy guruhi kanal hosil qiluvchi va tashuvchi oqsillardir.
• Kanallar
• Kanal hosil qiluvchi oqsillar membranani qamrab oladi va membranada nishon molekulalarning diffuziya orqali oʻtishiga imkon beruvchi gidrofil tunnellarni hosil qiladi. Kanallar oʻta tanlovchan boʻlib, faqat bitta molekulani (yoki bir-biriga yaqin boʻlgan bir nechta molekulalarni) qabul qiladi. Kanal hosil qiluvchi oqsillar yordamida membranani kesib oʻtish qutbli va zaryadlangan moddalar plazmatik membrananing gidrofob qismi tomonidan sekinlashtirilishi yoki toʻxtatib qoʻyilishining oldini oladi.