X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Lupini-lyupinda, Rh. Leguminosarum 
- vika, ko„k no„xat, burchoqda, yasmiqda rivojlanadi. 
Rhizobium tur xillarining ildiz tanasida rivojdanishi bir xil emas. 
Rhizobium tur xili o„simlikda faol rivojlansa - bu "faol shtamm" deb ataladi. 
Demak, faol simbioz ro„y berishi uchun eng birinchi shart: moslashgan 
Rhizobium tur xillarini tuproqda mavjudligi. 
Agar o„simlik shu mintaqada doimo ekib kelingan boisa, tuproqda 
moslashgan rhizobium bakteriya xillari mavjud boiadi va bakterial o„g„it 
ishlatilmaganda ham simbioz ro„y beradi. Masalan, 0„zbekiston sharoitida 
no„xat, beda, mosh doimo ekib kelingan ekinlar, bu ekinlarga moslashgan 
rhizobium 
bakteriyalari 
tuproqda 
mavjud, 
shuning 
uchun 
nitragin 
qoilanmagan holda ham o„simliklarda biologik azotning o„zlashtirilishi 
kuzatiladi. Ammo soya ekini Respublikamizda keng tarqalmagan, doimo ekib
6
Al!en V.Barker-Seience and Technology of Organic Farming/ CRC Press.Taylor.Francis Group 
Boca Raton London New York, 2010, 109 page 

---

kelinmagan, shuning uchun soya ekilgan maydonlarda maxsus nitragin 
qoilanganda biologik simbioz ro„y beradi. 
Dukkakli ekinlarda faol simbioz uchun tuproq muhitiga bo
k
lgan 
talab 
____________________________________ _______________ 2-jadval 
T. 
r. 
Ekinlar 
pH 
4,0 
5,0 
5,5 
6,0 
6,5 
7,0 
7,5 
1 Lyupin turlari 
3 
4 
5 
5 
5 
4 
2 
2 Duragay 
se-
barga, 
dala 
ko„k no„xati 
2 
3 
4 
5 
5 
5 
4 
3 
Qizil sebarga, 
vika, ko„k 
no„xat 
1 
2 
3 
4 
5 
5 
4 
4 Soya 
0 
2 
3 
4 
5 
5 
5 
5 Oddiy lovi- ya, 
burchoq, no„xat 
0 
1 
2 
4 
5 
5 
5 
6 Beda, bar- gak, 
qashqar- beda 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
5