X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Hosii sifatiga nav va yetishtirish sharoitining ta‟siri 
Qishloq xo„jaligida ekinlardan yuqori hosil yetishtirish (gektar- dan 
o„simlik moyi, qand, tola, oqsil, don, yem-xashak chiqishini oshishi) bilan 
birgalikda uning sifatiga ham e‟tibor qaratiladi. 0„simlik mahsulotining 
miqdori va sifati nav xususiyati va yetishtirish sharoitiga bogiiq boiadi. 
Donli ekinlarda oqsilning ko„payishi. Oqsil yuqori boiganda nonboplik va 
texnologik xususiyati yuqori boiadi. Oqsilni ko„payishi tuproq va iqlimga 
bogiiq boiadi. Yogingarchilik kam, 

---

havo-harorati yuqori sharoitda oqsil miqdori oshadi. Oqsilning oshishi 
shimoldan janubga qarab va g„arbdan sharqqa qarab ko„payadi. 
Akademik D.N. Pryanishnikovning ma‟lumotlariga ko„ra, dala 
tajribalarida tuproq namligi yuqori bo„lganda oqsil miqdorining pa- sayishi 
kuzatiladi. Shunga o„xshash ma‟lumotlar Respublikamizda o„zbek 
olimlaridan: B.Xalikov, R.Siddiqov, A.Iminov, J.Xudayqu- lov, B.Azizovlar 
ilmiy tadqiqot tajriba natijalarida qayd etildi. 
Moyli ekinlarda moydorligini oshirish. Moy miqdoriga - tuproq 
unumdorligi, oziqlanish maydoni, ekish muddati, sug„orish va boshqa 
agrotadbirlar, iqlim sharoiti, nav xususiyati ta‟sir qiladi. Uzun kunli 
o'simliklarda shimoliy mintaqada moy miqdori oshadi. Masalan, oq xantal 
urug„i tarkibida Toshkent viloyatida 19,7%, Rossiyani shimolida 37,4% moy 
boigan. 
Lavlagining shirinlik (qandlik) darajasini oshirish. Lavlagi- ning tarkibida 
qand moddasini miqdorini ko„paytirish, pektin moddasini kamaytirish zarur. 
Pektin qandning miqdorini kamay- tiradi. Qand miqdorini oshishini: yerni 
sifatli shudgorlash, fosforli va kaliyli o„g„itlar qoilash, sug„orish, maqbul 
oziqlanish maydoni, erta ekin ekish muddatini ta‟minlaydi. 
Kartoshka tarkibida kraxmal miqdorini oshirish. Kartoshka tarkibida 12-
25% kraxmal boiadi. Xo„raki navlarda 13-16% kraxmal, texnik navlarda 18% 
va undan yuqori boiadi. Yemi chuqur haydash, keng qatorlab ekish, go„ng va 
ma‟dan o„g„itlardan foydala- nish, magniy va bor qoilash tuganaklarda 
kraxmal miqdorini oshiradi.
1