X umarov husnixat o`qitish metodikasi guliston 2013 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

O`quvchilarni husnixatga o`rgatish qoidalari. Harflarni elementlarga ajratib tahlil qilish o`rgatilgandan so`ng, o`qituvchining navbatdagi vazifasi o`quvchilarni yozuv qoidalari bilan tanishtirishdan iborat bo`lishi kerak. Husnixatga o`rgatish qoidalariga, asosan, harflar qiyaligini to`g`ri saqlash, bosimsiz bir xil qalinlikda yozish, bog`lanishlarni to`g`ri ifodalash kabilar kiradi.
O`quvchilarni chiroyli yozuv qoidalari bilan tanishtirmasdan turib, chiroyli yozuvga o`rgatib bo`lmaydi.
Harflar qiyaligini to`g`ri saqlash. Bolalarning yozuvlari har xil qiyalikda bo`lishi mumkin. agar harflarning asosiy elementlari daftar chizig`iga nisbatan tik holatda bo`lsa, yozuv olati ham tik bo`ladi. Harf elementlari o`ng tomonga qiya bo`lib, o`tmas burchak hosil qilishi ham mumkin. biz o`quvchilarni o`ng tomonga qiya qilib (65<sup>o</sup>) yozishga odatlantirishimiz lozim.
O`ng qo`l bilan yozadigan kishilar uchun yozuvning qiyaligi o`ng tomonga moslashtirilishi faqat harflarning shaklini chiroyli qilish uchun emas, yozuvning qulayligi uchun ham mos keladi. Yozuvning qiyaligini to`g`ri saqlash, qo`l va barmoqlarni ortiqcha zo`riqtirmaydi.
Yozuvning o`ng tomonga qiyaligini saqlash tirsaklarni bir tomonga erkin yuritish uchun qulay bo`lib, parta ustidagi daftarning turish holatiga bog`liqdir.
Yozayotganda daftarning holati bir tomonga qiya bo`lishi o`z-o`zidan yozuvning qiyaligini ta’minlaydi.
Yozuvning qiyaligini saqlashda daftardagi siyrak qiya chiziqlar ham katta yordam beradi. Bunday mashq qilishda daftarning holati o`zgarsa am, yozuvning qiyaligi o`zgarmasligi mumkin. shuning uchun qiya chiziqli daftarlardan faqat dastlabki paytlarda foydalaniladi.
Qiya yozishga o`rgatishning o`ziga xos usullari mavjud. O`quvchilarga dastlab eng sodda shakldagi kichik tayoqchalarni yozdirib mashq qildirish vaqtidayoq tik va qiya tayoqchalarning farqini o`rgatish zarur.
Buning uchun o`qituvchi doskada ikki xil shaklda (qiya va tik) tayoqchalar shaklini yonma-yon yozib ko`rsatadi, ularning farqlarini tahlil qilib beradi. Bunday mashqlar xotirada uzoq vaqt saqlanib, xatolarning oldi olinadi.
Shuningdek, yozuv qiyaligining to`g`ri bo`lishi uchun daftarning qiya olatini ham hisobga olish lozim ekanligi tushuntiriladi va ko`rsatiladi. Daftarning parta ustida noto`g`ri turishi gigenik qoidalarning buzilishiga ham sabab bo`ladi, chunki o`quvchi yozuvning qiyaligini saqlash uchun gavdasini daftarning noto`g`ri holatga moslaydi.
Daftarning pastki chap burchagi ko`krak o`rtasiga to`g`ri bo`lishi yoki daftarning qiya chizig`i (agar qiya chiziqli daftar bo`lsa) partaning chetiga tik bo`lishi kerak.
Daftar beti satrlarga to`lib borgan sari yuqoriga surilib boradi. Chap qo`l bilan esa daftarning yuqori tomoni bosib turiladi. Buning uchun sinf partasining ustiga ikki o`quvchining har biri uchun alohida ingichka qiya chiziq tekshiruv chizig`i sifatida chizib qo`yiladi. Bu chiziqning pastki uchi o`quvchilarning chap ko`kraklari o`rtasiga to`g`ri bo`lib, partaning old qirrasiga nisbatan 65<sup>o</sup> qiya bo`ladi.
Agar daftarning chap beti to`lsa, daftarning buklanadigan joyi tekshiruv chiziqqa to`g`irlab olinadi va o`ng betiga yozishga o`tiladi.
O`quvchilarda harflarni qiya yozishga o`rgatish malakasini oshirish ancha murakkab jarayon bo`lib, o`qituvchidan chidam, sabr-toqat, kuch talab qiladi. Sistemali ravishda turli mashqlar olib borish, o`quvchilar harakatini qunt bilan kuzatib borish natijasida ko`zlangan maqsadga erishiladi.
O`qituvchi tomonidan berilgan ko`rsatmalarga qaramay, ayrim o`quvchilar harflar qiyaligini to`g`ri belgilay olmaydi, kamchiliklarga yo`l qo`yadi. Buning uchun kamchiliklarni tuzatish maqsadida grafik mashqlar berilishi kerak. O`quvchilarga dastavval daftar satriga bir-nechta harf yozdirib, ular orasiga qiya chiziqlar qo`yiladi va harflarni shu chiziqlarga taqqoslash orqali xatolarni tushuntiriladi, tuzatishga kirishiladi.