Xalıq bántligi strategiyası Reje

Mámleketimizde jumıs orınlarındı shólkemlestiriw.
Hayallardıń miynet aktivligi asıwına tómendegi faktorlar óz tásirin kórsetdi:
- xizmet kórsetiwdiń elektronlasıwı sebepli hayallardıń úy xojalıǵın júrgiziw hám bala kútimi jumısları jeńillesiwi;
- shańaraq hám shańaraq munasábetleri dúzilisine koefficienttan qaraw hám qádiriyatlı móljelllar ózgeriwi;
- turmıs qurǵanlar ulıwma sanında jalǵız hayallar úlesi asıwı ;
- ajırasıwlar sanı kóbeyiwi;
Pikirimizshe, altınshı model retinde Kitay modelin usınıs etiw múmkin. Kitayda XX ásir ekinshi yarımı daǵı ámelge asırılǵan reformalar dáwirinde eki ilaj ótkerildiki, olar mámleket awıllıq jaylarındaǵı xalıq bántligi úlken tásir ótkerdi.
Birinshiden, dıyxanlarǵa kásipti tańlaw hám xojalıq júrgiziwde ǵárezsizlik berildi.
Ekinshiden, dıyxanlarǵa qalada isbilermenlik menen shuǵıllanıwına ruxsat berildi.
Nátiyjede, birinshi ilaj 125 mln. kisiniń awıllıq jaylar daǵı kárxanalarǵa jumısqa jaylasıwın támiyinledi. Ekinshisitaxminan 60 -80 mln. dıyxanlardıń awıl jaylarınan qalaǵa kóshiwine alıp keldi. Reformalardıń 23 jıllıq (1978-2001 yy.) dáwirinde awıl xojalıǵında bánt bolǵanlar úlesi ulıwma bántler sanında 70, 5 % ten
50 % ga tústi.
Kitayda bántlik siyasatınıń ayriqsha ózgesheligi tómendegilerden ibarat :
- mámleket sektorında miynettiń qatań tártipke solinishi;
- jeke sektorda nızamlı tártipke solinishniń tolıq joq ekenligi;
- miynet resursları bahası tómenligi hám artıqmashlıǵı ;
- xalıqtıń miynetsevarligi;
- siyasiy turaqlılıq hám avtoritar tártip;
- erkin ekonomikalıq zonalar kópligi.
Pikirimizshe, mámleketimizde jumıs orınlarındı shólkemlestiriw salasındaǵı mámleket siyasatı jumıssızlıqtı kemeytiw hám xalıqtıń social zárúr miynet menen bántligini kóbeytiw boyınsha shet el mámleketlikler sıyaqlı anıq usıllar tiykarında islep shıǵilıwı kerek.
Onıń ushın tómendegi ilajlardı itibarǵa alıw zárúr dep oylaymiz:
- mámleket tárepinen ekonomikaǵa kiritilip atırǵan investitsiyalardı xoshametlew, bul bolsa jańa jumıs jayların jaratıwdıń tiykarǵı shárti esaplanadı ;
- jańa jumıs jayları isleńende isbilermenlerge hám kishi biznes kárxanalarına salıq jeńillikleri beriw;
- óz-ózin social zárúr miynet menen bánt qılıwdı xoshametlew;
- kishi biznes hám shańaraqqa tiyisli isbilermenlikte investitsion aktivlikti xoshametlew tiykarında shárt-shárayatlar jaratıw, bul kóplegen mámleketlerde xalıq bántligini támiyinlewdiń zárúrli usılı retinde úyrenilip atır ;
- strukturalıq ózgerisler menen baylanıslı ıssız qalǵan yamasa jumısından ajralıp qalıw qáwip salıp atırǵan adamlardıń jumıs izlewlerin aktivlestiriw maqsetinde kásibi oqıtıw, qayta tayarlaw hám olarǵa informacion-konsaltiń xızmetlerin kórsetiw;
- miynet bazarında dáldalshılıq qılıp atırǵan miynet birjaları hám bántlik xızmetlerin rawajlandırıw, friksion jumıssızlıq hám strukturalıq ózgerisler menen baylanıslı jumıssızlıqtı tómenletiw maqsetinde vakant jumıs jayları tuwrısında maǵlıwmatlar jıynaw, analiz qılıw hám olarǵa operativ shaqırıǵın támiyinlew (informacion-maslahat orayları ;
- xalıqtıń bólek gruppaları - jaslar, mayıplar, islew qábileti shegaralanǵan insanlar ushın jumıs jayı sharayatların jaratıw menen baylanıslı ǵárejetlerdi orawları ushın jumıs beretuǵınlarǵa kompensatsiyalar ajıratıw ;
- kompetentlik hám miynetke dóretiwshilik munasábet ushın materiallıq xoshametlantiradigan sociallıq-ekonomikalıq ortalıqtı jaratıw ;
- zárúrshilik payda bolǵanda shańaraqlarǵa jumısshı kúshi tıǵız bolǵan aymaqlardan vakant jaylar bolǵan aymaqlarǵa kóship ótiwinde subsidiya hám kreditler beriw jolı menen kómeklesiw;
- bántlik máselelerin sheshiwde xalıq aralıq sheriklik, xalıq aralıq miynet migratsiyasi menen baylanıslı máselelerdi sheshiw;
- mámleket sektorında - tálim, medicinalıq xızmetler, kommunal xojalıǵı, jámiyetshilik ımaratları hám imaratların qurıw tarawlarında jumısshı orınlarındı jaratıw ; - maqsetli jámiyetlik jumısların shólkemlestiriw hám taǵı basqa.
Ekonomikalıq reformalardı tereńlestiriw sharayatında xalıq jumıs menen bántligini asırıwdıń sociallıq-ekonomikalıq mexanizmleri boyınsha shet el ámeliyatlar tájiriybesin ilimiy izertlew hám analiz etiw usı mámleketlikler tájiriybesiniń aldıńǵı, respublikamız ushın qolay bolǵan táreplerinen paydalanǵan halda, xalıq jumıs menen bántlik dárejesin asırıwdıń nátiyjeli, perspektivalı baǵdarların anıqlaw hám ámeliyatda qóllaw imkaniyatın beredi.