Xalqaro huquq

Xalqaro jinoyat huquqining prinsiplari
Xalqaro huquq har qanday huquq sohasi singari muayyan tizim, institut, tartibga solish usul va prinsiplarga egadir. Prinsiplar xalqaro huquqda o'zining odatiy huquqiy mezon, huquq sohasi doirasidagi normalar uchun rahbariy qoida tarzidagi funksiyasini bajaradi. Shunday ekan, xalqaro huquqning maxsus sohasi sifati xalqaro jinoyat huquqi ham xalqaro huquqning umume’tirof etgan prinsiplariga tayanadi. Ushbu prinsiplarga zid kelmagan ravishda xalqaro jinoyat huquqining maxsus prinsiplari ishlab chiqilgan.
Xalqaro jinoyat huquqi umumiy va maxsus prinsiplar asosida boshqarilgandagina o‘zining asosiy ijtimoiy ahamiyatga molik tashkiliy- huquqiy vazifalarini bajaradi.
Xalqaro jinoyat huquqining umumiy prinsiplar Nyurenberg Tribunal! Nizomida o‘z aksini topgan bo‘lib, keyinchalik 1948-yilgi Inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi hamda 1966-yilgi Fuqaroviy va siyoviy huquqlar to‘g‘risidagi Xalqaro Paktda mustahkamlandi.
1998-yilning Xalqaro Jinoyat Sudi Statutining 3-bo‘liniida xalqaro jinoyat huquqining maxsus prinsiplar belgilandi.
Ushbu prinsiplarga quyidagilar kiradi: [y| * nulium crimen sine lege
lyi • nulla poena sine lege
ration?,personae prinsipi (ortgaqaytish kuchining ycqligi)
! • Xolqoro.hi.qvq doirasidngi jinoyotlor uchun shoxsiy jinoiy javabgarlik prinsipi}
8 voshga yetmcgan shaxslar uchun y.irisdiksiyadon intisnolik prinsipi
i • .Vtansabdan kellb chiqlb ish yuritishgo yo 'І qo ymoslik prinsipi f I • Komondh va boshqa boshiiqlarning jovobgarligi prinsipi
O'tish muddati qo /lonilmos/іді prinsipi
Sub ektiv tomon prinsipi • Jinoiy jovobgarlikdan otod etiiish prinsipi
Dahliardogi yokl huquqdagi xoto prinsipi
’I • Boshhqning buyrug'i va qonun imzolashprinsipi
Nullum crimen sine lege prinsipi. Mazkur prinsipga koTa, shaxs sodir ctgan harakat sud yurisdiksiyasida belgilab qo‘yilgan jinoiy harakatlarga mos keimasa, u Statut bo'yicha jinoiy javobgarlikka tortilmaydi. Jinoyatni aniqlashda esa aniq tadqiqotlar olib borish va analogik jihatdan ko‘rib chiqiimasligi lozim. Aniqlashtirishda ikki frkrlilik holati yuzaga kelgan taqdirda masala tergov jarayonida ishtirok etayotgan, sud ish yurituvi olib borilayotgan yoki aybdor deb topilgan shaxs foydasiga hal etiladi. Mazkur prinsip Sud Statutidan mustaqil holatda xalqaro jinoyat huquqiga oid har qanday harakatning jinoyat sifatidagi kvalifikatsiyasiga ta’sir etmaydi;
Nulla poena sine leg prinsipi. Mazkur prinsipga ko‘ra sud tomonidan aybdor deb topilgan shaxs Xalqaro jinoyat sudi Statutidagi qoidalarga mos tarzda javobgarlikka tortilishini ko'rsatib o‘tadi.
Ratione personae prinsipi (ortga qaytish kuchining yo'qligi). Mazkur prinsipga ko'ra shaxs Statut kuchga kirguncha bo'lgan davrda sodir qilgan harakatlari uchun Statutda belgilangan tartibda jinoiy javobgarlikka tortilmaydi. Ushbu masala yuzasidan sud ishi tugallanmagan yoki so'nggi qaror chiqarilmagan taqdirda sud qilinayotgan yoki ishi ko‘rib chiqilayotgan shaxs uchun yengilroq jazo qo‘llaniladi;
Xalqaro huquq doirasidagi jinoyallar uchun shaxsiy jinoiy javobgarlik prinsipi Xalqaro Harbiy Tribunal Nizomi insoniyat tinchligi va xavfsizligiga qarshi qaratilgan hamda harbiy jinoyatlar uchun javobgar shaxslami jinoiy javobgarlikka tortish va jazolash uchun ishlab chiqilgan edi. Tribunal ushbu huquqni buzgan shaxslami jinoiy javobgarlikka tortishda xalqaro j inoyat huquqi to‘g‘ridan to‘g‘ri qo‘ilanishini ta’kidladi.
Mazkur prinsip xalqaro huquq doirasidagi jinoyatlami taqiqlashdagi mohiyatini to‘ldirish biian birga, bunday jinoyatlarni sodir etgan shaxslarning javobgarlikka tortilishi va jazolanishni ta’minlaydi.
Xalqaro huquq doirasidagi jinoyatlarni sodir etgardikda shaxslaming ayblanishi va javobgarlikka tortilishi prinsipi quyidagi hujjatlarda o‘z tasdig'ini topgan:

• 
  1993-yil 22-fevralda sobiq Yugoslaviya hududida sodir etilgan
  

xalqaro gumanitar huquqining buzilishi kabi jinoyatlar uchun javobgarlikka tortish maqsadida tashkil etilgan Xalqaro Tribunal Nizomining 7 va 23-moddalarida;

• 
  1994-yil 1-yanvardan 1994-yil 31-dekabrgacha bo‘lgan vaqt
  

mobaynida Ruanda va qo'shni mamlakatlar hududida sodir etilgan genotsid, xalqaro gumanitar huquqning jiddiy buzilishi jinoyati sodir etgan shaxslami javobgarlikka tortuvchi Xalqaro Tribunal Nizomining 6-22 moddalarida;

• 
  BMTning 1950-yildagi “Nyurnberg tribunal! Nizomi tomonidan tan olingan va bu Tribunalning yechimi aks ettirilgan xalqaro huquq prinsiplari”ni qabul qilish bo‘yicha o'tkazilgan BMTning Xalqaro Huquq Komissiyasining 2-sessiyasida;
  
• 
  1954-yil insoniyat tinchligi va xavfsizligiga qarshi qaratilgan
  

Jinoyat Kodeksi loyihasining 1-moddasida;

• 
  Shaxsiy javobgarlik prinsipining yakuniy ko'rinishi Xalqaro Jinoyat Sudi Statutining 25-moddasida aniqlashtirildi.